Peningamál - 01.08.2003, Page 25

við stóriðjuframkvæmdir, því síðar og því minna
munu vextir þurfa að hækka. Í því sambandi er mikil-
vægt að ekki komi til skattalækkana á allra næstu ár-
um nema þær séu fjármagnaðar að fullu með niður-
skurði útgjalda eða hækkun annarra skatta.
Í stefnuyfirlýsingu nýrrar ríkisstjórnar nú í vor er
boðað að lánshlutfall almennra íbúðalána verði
hækkað á kjörtímabilinu í áföngum í allt að 90% af
verðgildi eigna. Ekki liggur á þessu stigi fyrir með
hvaða hætti þessi stefnumörkun verður útfærð. Hins
vegar er mjög mikilvægt að haft sé í huga að breyt-
ingar af þessu tagi gætu við núverandi aðstæður haft
hliðstæð áhrif á gengi og peningastefnu og minna
aðhald í ríkisfjármálum, sérstaklega ef samhliða
hækkun lánshlutfalls á sér stað veruleg hækkun há-
markslána, eins og nefnt hefur verið. Hætt er við að
það örvi eftirspurn heimila, bæði varðandi íbúðar-
húsnæði og einkaneyslu, og stuðli þannig að meiri
verðbólgu en ella. Peningastefnan yrði þá að bregð-
ast við með hærri vöxtum en ella og gengið mundi þá
hækka samsvarandi. Við þær aðstæður sem framund-
an eru mundi það ekki bæta ástandið að erlendir aðil-
ar fjármögnuðu húsnæðisviðskipti óbeint með aukn-
um kaupum á húsbréfum, þótt það myndi vissulega
halda aftur af vaxtahækkunum á skuldabréfamarkaði
vegna þessara breytinga. Á móti kemur hins vegar að
gengi krónunnar myndi hækka enn frekar, nema ef
skuldabréfakaupin eru að fullu varin áhættu vegna
breytinga á gengi krónunnar. Það er hins vegar ekki
heppilegt eins og sakir standa að stuðla að frekari
hækkun gengis krónunnar. Til viðbótar skapast sú
hætta að útlendingar dragi úr húsbréfaeign sinni ef
tímabundin efnahagslægð vegna loka stóriðjufram-
kvæmda verður til þess að þeir endurmeta áhættu við
fjárfestingu hér á landi. Að svo miklu leyti sem fjár-
festing þeirra verður óvarin fyrir gengisáhættu myndi
það auka á gengislækkunarþrýsting sem væntanlega
yrði til staðar vegna niðursveiflu við lok stóriðju-
framkvæmda og langtímavextir myndu hækka þvert
á þróun hagsveiflunnar. Til viðbótar vanda við eftir-
spurnarstjórnun er því hugsanlegt að fjármálalegur
óstöðugleiki gæti skapast. Því er mjög mikilvægt að
þjóðhagsleg áhrif þessara áforma verði skoðuð ræki-
lega áður en í þau verður ráðist.
Ekki er enn tilefni til vaxtabreytinga
Samantekin niðurstaða verðbólguspár og greiningar-
innar hér að framan er að ekki sé tilefni til vaxta-
breytinga að sinni. Í síðustu Peningamálum var talið
líklegast að vextir yrðu óbreyttir um hríð en færu
síðan hækkandi þegar nær dragi hátoppi stóriðju-
framkvæmda. Þetta er enn talið líklegast. Hins vegar
gæti orðið eitthvað lengra en áður var talið í að nauð-
synlegt verði að hækka vexti þar sem verðbólga hef-
ur verið mjög lítil að undanförnu, m.a. vegna lítillar
alþjóðlegrar verðbólgu, og metinn slaki er meiri. Þó
veltur þetta eins og alltaf á framvindunni og sérstak-
lega á þeirri stefnu sem kynnt verður á næstunni
varðandi fjármál hins opinbera og húsnæðisfjár-
mögnun. Í ljósi þess hvað verðbólga er nú lítil er ekki
hægt að útiloka að breytingar sem draga úr innlendri
eftirspurn og innfluttri verðbólgu kalli á tímabundna
lækkun vaxta frá því sem nú er. Dæmi um slíkt er að
ekki verði af framkvæmdum vegna Norðuáls, inn-
lend eftirspurn vegna annars en stóriðjuframkvæmda
reynist minni en nú er talið að hún verði eða að verð-
hjöðnunarþrýstingur heldur áfram að magnast í um-
heiminum. Þetta er hins vegar ekki líklegasti mögu-
leikinn nú sem stendur en ekki er hægt að útiloka
hann. Vextir verða því að gefnum forsendum verð-
bólguspár óbreyttir á næstunni. Stefnan í peninga-
málum verður í síðasta lagi tekin til endurmats þegar
stefnan í ríkisfjármálum og/eða húsnæðismálum
liggur fyrir.
24 PENINGAMÁL 2003/3