Peningamál - 01.11.2007, Qupperneq 18

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
18
10%. Um miðjan september höfðu lækkanir á mörkuðum í Evrópu
gengið til baka að mestu og vegin vísitala hlutabréfa í helstu nýmark-
aðsríkjum stóð hærra en fyrir óróatímabilið (sjá mynd II-5).
Minni botnfiskafli á þessu ári og samdráttur þorskveiðiheimilda
Sjávaraflinn á föstu verðlagi jókst lítils háttar á fyrstu átta mánuð-
um þessa árs. Munar þar mest um að afli uppsjávartegunda jókst.
Botnfiskaflinn dróst hins vegar lítillega saman, einkum þorsk aflinn.
Aukið verðmæti útfluttra sjávarafurða stafar að mestu leyti af verð-
hækkun flestra tegunda sjávarafurða. Í ágústmánuði tilkynnti sjávar-
útvegsráðuneytið leyfilegan hámarksafla á fiskveiðiárinu sem hófst
1. september. Leyfilegur þorskafli var minnkaður um 60 þús. tonn
en aflamark í öðrum botnfisktegundum breyttist lítið milli fiskveiði-
ára. Áhrif þessarar skerðingar koma að nokkru leyti fram á þessu ári.
Þorskaflinn hefur verið tregur í ár og ónýttar aflaheimildir í þorski og
öðrum botnfisktegundum meiri í lok seinasta fiskveiðiárs en verið hafa
undanfarin ár. Þessar ónýttu aflaheimildir verða að öllum líkindum
nýttar á yfirstandandi fiskveiðiári. Það mun vega á móti áhrifum minni
þorskkvóta fram eftir næsta ári.

Innri aðlögun í sjávarútvegi kann að vega upp samdrátt í þorski
að nokkru leyti
Fáar atvinnugreinar einkennast af jafn miklum sveiflum í ytri skilyrðum
og sjávarútvegurinn. Sjávarútvegsfyrirtæki eru því vön að þurfa að
bregðast við samdrætti afla, t.d. vegna kvótaskerðingar, með innri
aðlögun. Á fyrri hluta tíunda áratugar síðustu aldar þurfti t.d. að draga
mjög úr þorskveiðiheimildum. Þorskaflinn dróst fyrir vikið saman um
60 þús. tonn milli áranna 1993 og 1995, þrátt fyrir mikinn afla utan
íslensku fiskveiðilögsögunnar, eða álíka mikið og reiknað er með að
hann þurfi að skreppa saman á þessu fiskveiðiári. Þrátt fyrir samdrátt
aflaheimilda jókst útflutningsverðmæti sjávarafurða í erlendum gjald-
miðli um 10% milli áranna 1992 og 1995 m.a. vegna nýrrar tækni,
breyttrar framleiðslusamsetningar, sóknar út fyrir fiskveiðilögsöguna,
hagræðingar og samruna fyrirtækja.
Af reynslu fyrri samdráttarskeiða má draga þá ályktun að innri
aðlögun og markviss viðbrögð við ytri áföllum muni leiða til þess
að áhrif minni þorskkvóta á þjóðarbúið í heild verði minni en ella.
Sjávarútvegsfyrirtæki geta gripið til ýmiss konar aðgerða svipað og
áður hefur verið gert, t.d. með breyttri framleiðslustýringu og fram-
leiðslusamsetningu innan og milli vinnslugreina. Til þess að draga úr
skellinum sem kvótaskerðing veldur munu fyrirtækin eflaust nýta það
svigrúm sem þau hafa til að hagræða, bæta framleiðni og nýta hráefni
betur. Sjávarútvegurinn hefur á seinustu árum orðið markaðssækinn
fremur en framleiðsludrifinn. Afurðaframleiðslan bregst hraðar við
kalli markaðarins en áður, til þess að hámarka það verð sem býðst á
hverjum tíma. Aukin áhersla á markaðs- og sölustarfsemi á erlendum
mörkuðum gæti vegið á móti áhrifum minni afla.
Verð sjávarafurða áfram hátt
Eftirspurn eftir íslenskum sjávarafurðum hefur verið mikil undanfarin
ár og verðlag hátt í sögulegu samhengi. Ekki hafa orðið marktækar
1. Árlegar tölur 2000-2006, nýjasta gildi er fyrir ágúst 2007.
Heimild: Hagstofa Íslands.
2004 = 100
Mynd II-6
Aflaverðmæti 2000-20071
Á föstu verðlagi 2006
90
92
94
96
98
100
102
20072006200520042003200220012000
Heimild: Hagstofa Íslands.
Mynd II-7
Útflutningsverðmæti sjávarafurða 2005-2007

Janúar - ágúst
Ma.kr.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
200720062005
Annað
Mjöl
og lýsi
Saltað
Fryst
Ferskt
1. Staðvirt með veginni neysluverðsvísitölu í helstu viðskiptalöndunum.
Árlegar tölur 1990-2006, nýjasta gildi er fyrir ágúst 2007.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
1990 = 100
Mynd II-8
Verðlag sjávarafurða í erlendri mynt1
Á föstu verðlagi 2007
85
90
95
100
105
110
20062002199819941990