Peningamál - 01.11.2007, Side 30

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
30
Verulegur niðurskurður þorskkvóta og órói á erlendum fjármálamörk-
uðum virðast enn sem komið er hafa haft lítil áhrif á væntingar almenn-
ings um framtíðartekjur og atvinnuhorfur. Vísbendingar eru um að
vöxtur einkaneyslu hafi færst í aukana eftir því sem liðið hefur á árið og
veltutölur benda til mikils vaxtar á þriðja ársfjórðungi (sjá mynd IV-5).
Einkaneysla dregst saman á næsta ári ...
Horfur eru á að vöxtur einkaneyslunnar nái hámarki á síðari helmingi
þessa árs. Á næsta ári er hins vegar spáð að hratt dragi úr vextinum
og samdráttar fari að gæta um miðbik ársins. Gert er ráð fyrir að
samdrátturinn aukist fram eftir árinu 2009, en eftir það fer að gæta
batamerkja. Ógerlegt er að áætla með vissu hversu hröð aðlögunin
verður. Samdráttur einkaneyslu er einkum knúinn af lækkun ráðstöf-
unartekna, vaxandi greiðslubyrði skulda, hækkun vaxta og lækkun
húsnæðisverðs. Almenningur virðist enn vænta þess að ráðstöfunar-
tekjur haldi áfram að aukast, íbúðaverð haldist hátt og framboð láns-
fjár á viðráðanlegum vöxtum verði áfram nægt. Þessar væntingar geta
hins vegar reynst hverfular samkvæmt spánni.
... vegna aukins áhrifamáttar peningastefnunnar, lakari erlendra
fjármálaskilyrða, ...
Eins og lýst er í kafla III (sjá einnig rammagrein III-2) virðist aukið
gagnsæi peningastefnunnar hafa leitt til hækkunar óverðtryggðra
jafnt sem verðtryggðra útlánsvaxta. Hert skilyrði á erlendum láns-
fjármörkuðum hafa einnig lagst á árarnar með peningastefnunni. Því
er sennilegt að greiðslubyrði heimilanna aukist á næstu árum á sama
tíma og hækkun íbúðaverðs stöðvast eða snýst við, sem gæti leitt til
þess að verulega dragi úr aðgengi lánsfjár. Aðhaldssamari fjármálaleg
skilyrði eru líkleg til þess að draga mest úr einkaneyslu þeirra sem hafa
skuldsett sig verulega á undanförnum árum. Mestu skipta þó óbein
áhrif í gegnum áhrif á ráðstöfunartekjur.
... lækkunar ráðstöfunartekna ...
Á undanförnum árum hafa ráðstöfunartekjur vaxið langt umfram
vöxt undirliggjandi framleiðni og framleiðslugetu. Slíkt ástand er ekki
líklegt til að vara lengi. Mikill viðskiptahalli og skuldasöfnun þjóðar-
búsins benda til þess að ráðstöfunartekjur þurfi að dragast saman
tíma bundið. Reynslan frá fyrri uppsveifluskeiðum einkaneyslu gefur
tilefni til að ætla að ráðstöfunartekjur lækki tímabundið og samdráttur
einkaneyslu fylgi í kjölfarið.
Í grunnspánni er gert ráð fyrir að vöxtur ráðstöfunartekna stöðv-
ist og dragist saman um sinn. Þær munu þó halda áfram að vaxa fram
á mitt næsta ár. Reiknað er með svipuðum samdrætti ráðstöfunartekna
á næsta ári og á árinu 2001 sem vari í tvö ár, uns bati hefst á árinu
2010. Samdrátturinn yrði samt minni en á árunum 1992 og 1993.
... og viðsnúnings á húsnæðismarkaði
Framvinda á fasteignamarkaði gegnir mikilvægu hlutverki í aðlögun
innlendrar eftirspurnar að jafnvægi. Rót verðhækkana liggur í þeim
kerfisbreytingum sem áttu sér stað á árinu 2004. Lækkun vaxta, rýmri
lánskjör og auknar ráðstöfunartekjur stuðluðu að mikilli hækkun hús-
55
70
85
100
115
130
145
160
-12
-8
-4
0
4
8
12
16
2007200620052004200320022001
Væntingavísitala Gallup (v. ás)
Vöxtur einkaneyslu (h. ás)
1. Vöxtur einkaneyslu á 3. og 4. ársfjórðungi 2007 er spá Seðlabankans.
Gildi vísitölu fyrir 4. ársfj. 2007 er fyrir október.
Heimildir: Capacent Gallup, Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vísitala Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-3
Einkaneysla og væntingavísitala Gallup
1. ársfj. 2001 - 4. ársfj. 20071
Væntingavísitala Gallup til sex mánaða (v. ás)
Mynd IV-4
Þróun einkaneyslu og
húsnæðisverðs 1991-20101
1. Grunnspá Seðlabankans 2007-2010.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Einkaneysla (v. ás)
Húsnæðisverð (h. ás)
%
-10
-5
0
5
10
15
20
-20
-10
0
10
20
30
40
‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91
Mynd IV-5
Þróun einkaneyslu, dagvöruveltu
og greiðslukortaveltu
1. ársfj. 2003 - 3. ársfj. 20071
1. Vöxtur einkaneyslu á 3. ársfj. 2007 er spá Seðlabankans.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Samtök verslunar og þjónustu,
Seðlabanki Íslands.
Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Einkaneysla
Dagvöruvelta
Debet- og kreditkortavelta einstaklinga innanlands
-5
0
5
10
15
20
20072006200520042003