Skírnir - 01.01.1957, Side 56
54
Hróðmar Sigurðsson
Skírnir
Mýs samtóku soddan ráð
að sauma bjöllu á köttinn með þráð,
þá hvör aðra um þetta bað,
þorði enginn kisu að.
Hægra er að kenna heilræðið en halda það.
Síðan er efni kversins: Tvöfallt og einfalt n. Tölustafir (og
þýðing þeirra ásamt vísunni „Sig mest merkir hinn fyrsti“).
Skammstaf anir.
Það er einkum tvennt, sem einkennir kver Rasks. 1 fyrsta
lagi er það boðberi hins nýja tíma, þar sem það kastar gotn-
eska letrinu að mestu fyrir borð, en slíkt var róttæk breyting
á þeim tíma. í öðru lagi ber kverið þess greinileg merki, að
það er samið af málvísindamanni, en ekki lestrarkennara.
Sem stafrófskver stendur það langt að baki bókum þeirra
Gunnars Pálssonar og Bjarna Arngrímssonar. En Rask gerir
hér ýtarlega grein fyrir skoðunum sínum um það, hvernig
rita skuli íslenzkt mál og rekur að nokkru uppruna þess og
sögu, og fyrir þá, sem vildu afla sér meiri þekkingar á móð-
urmálinu en almennt gerðist, var bók þessi ómetanlegur feng-
ur. Hefur kver þetta án efa átt mikinn þátt í að efla mál-
vöndun meðal lærðra manna á þessum áratugum og að nokkru
lagt þann grundvöll, sem Fjölnismenn og fleiri góðir Islend-
ingar byggðu á.
Hins vegar mun kver Rasks hafa mætt talsverðri andúð
bæði vegna latneska letursins og einnig vegna titilsins, þar
sem gefið er í skyn, að kverið sé einungis ætlað „heldri manna
börnum“. Má að nokkru ráða þetta af því, að næsta ár, 1831,
kom út í Kaupmannahöfn kver, sem hét Einfaldasti stöfunar-
vísir fyrir almúga. Efni þess er þannig:
Stafrófið (aðeins gotneskt letur). 1. Um aðgreiningu bók-
stafanna (hljóðstafir, samhljóðandi stafir). 2. Um aðgrein-
ingu atkvæðanna (atkvæði, eins til átta stafa). 3. Um að-
greiningu orðanna eftir atkvæðum (tveggja til átta atkvæða
orð). Allt þetta efni ásamt titilblaði tekur yfir 10 blaðsíður,
en síðast kemur svo kafli, sem nefnist Til aðgæzlu fyrir ólærða