Skírnir - 01.01.1957, Síða 82
80
Ivar Orgland
Skírnir
hljómsveitarmönnum hér í Reykjavík. Það er samið fyrir
barytoneinsöng, strengjahljómsveit og tvö horn og á slíkan
innri kraft, að það getur kallazt mesta afrekið af öllum tón-
verkum Griegs. Den bergtekne er gamalt stef úr safni Land-
stads af norskum þjóðvísum. Aðalpersónan er umkringd þoku
og myrkri, klemmd inni milli fjalla, buguð af kulda og skiln-
ingsskorti, og þar að auki tryllt af leyndum náttúruöflum.
— Þetta er Edvard Grieg sjálfur, hinn mikli listamaður í
harmi sínum, í einangrun sinni og ekki sízt í þrá sinni eftir
sól og hlýju. Um þetta verk skrifaði Grieg bezta vini sínum
Frants Beyer, eftir að það einu sinni var sungið í Kristíaníu:
„Það er dásamlegt að geta sagt eins og Bjömson: „Það veit
Guð sjálfur, að þetta verk er samið með andakt! Það er eins
og ég með þessari tónsmíð hafi gert eitt hinna fáu góðverka
í lífi mínu.“
Vorið 1880 kom Grieg til Björgvinjar, og þar samdi hann
flesta Vinje-söngvana. 1 þessum söngvum ristir hann dýpst í
öllum sönglögum sínum. Grieg var kominn til Harðangurs til
að berjast við sjálfan sig, til að reyna að semja tónverk í
hinu stóra formi, í sínfóníustíl, en sú tilraun mistókst. Hann
hafði tapað í baráttunni. — 1 þessu harmþrungna hugar-
ástandi skóp hann Vinje-söngvana; hann er mótaður af mar-
tröð efans, af þeirri örlagaþungu tilfinningu fyrir listamann,
að hráðum væri sköpunarmáttur hans þrotinn og eins konar
andlegur dauði í aðsigi. Nú gat hann skilið það, sem gerðist
á sálarbotni þjóðar sinnar, gat gefið hinum snjöllu ljóðlínum
Vinjes hinn fullkomna tónlistarbúning. Með krafti fullyrð-
ingarinnar gat hann sungið með skáldinu í Guten, kvæðinu,
sem er fremst í ljóðaflokknum:
Du ferer vidt, og du vert traytt
og foten skjer.
Du græt so puta ofte bloytt
av táror er.
Med dette salt du vaskast ut,
til dess du fær
i deg den sleipe, kvasse lut
som livet tvær.“