Skírnir - 01.01.1967, Blaðsíða 81
Skírnir
Björnstjerne Björnson og Norðurlönd
79
af fornvinum sínum, sem liann var kominn á öndverðan meið
við, lýðháskólamanninn Christofer Bruun. Bruun tefldi gegn
skáldum samtímans nægjusemi Wergelands og einföldum
lifnaðarháttum, Wergelandsvaðmáli, sem hann svo nefndi,
og einkum gegn Björnson. Ef skáldin vildu læra af Werge-
land, mundu þau brátt binda endi á þá ósæmilegu niðurlæg-
ingu, sem norsk bókaútgáfa var komin í — í samanburði við
hina dönsku. Þegar fornvinir verða fjandmenn, er púðrið ekki
sparað, og Björnson komst í mikinn móð. Kjarninn í svari
lians var sprottinn af þeirri óhagganlegu sannfæringu, að
Norðurlönd ættu að vera ein heild, að svo miklu leyti sem
unnt væri, ef þau gætu ekki verið pólitísk heild, ættu þau að
vera það á efnahags- og menningarsviði. Hann taldi sig hafa
gert bæði landinu og norskum útgáfubóksölum mikinn greiða,
þegar hann brauzt út og leysti norsku rithöfundana úr ánauð.
„Til er efnahagslegt lögmál, sem segir, að það, sem öllum
sé gagnlegast, sé hið rétta: hér átti þetta við.“
Vafalaust hafði það mikla þýðingu fyrir viðhorf Björnsons
til Danmerkur og Norðurlanda allra, að hann eignaðist út-
gefanda í Kaupmannahöfn. Það gerði skandínavíska stefnu
hans staðfastari og langærri. Eigandi Gyldendals, Frederik V.
Hegel, var útgefandi næstum eftir hans höfði, og það var
þýðingarmikið, því að Björnson var ótrúlega heimtufrekur
við útgefanda sinn. Útgefandinn varð að vera bandamaður,
sem lagði fé sitt fram, hvort sem um var að ræða að brynj-
ast til skáldskapar eða stjórnmálarimmu. Björnson sá ekkert
mótsagnakennt í því, að útgefandinn styddi hann langt um
mest á þeim stundum, þegar hann stóð í stjórnmálasennum
og lagði skáldskapinn á hilluna. tJtgefandinn varð að sætta
sig við hann eins og hann var, skáld og stríðsmaður, að lok-
um mundu áhugamál þeirra alltaf falla í sama farveg, því
að hann safnaði í styrjöldinni sumu af verðmætasta efnivið-
inum í skáldskapinn.
Björnson var alls ekki alltaf ánægður við Hegel Honum
fannst hann oft geta verið frjálslyndari um fyrirframgreiðsl-
ur en hann var. Hegel skildi fyrir sitt leyti ekkert í stríðs-
hetjunni Björnson; honum fannst hörmulegt, að þetta mikla