Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Síða 97

Nýjatestamentisfæði áfangar og viðfangsefni
Sáls frá Tarsus, og sýndu skýrar en áður að baksviðs og tjáningarforms
Jesú og frumsafnaðarins er fyrst og fremst að leita í gyðinglegu umhverfi
hans. Meðal merkra rannsókna á ritum rabbína í þessu tilliti má nefna
efnissöfnun rómversk-kaþólska guðfræðingsins og Frakkans J. Bonsirven
Le judaisme palistinien au temps de Jesus Chríst frá 1935 og rit prófessors
W. D. Davies við Union Theological Seminary í New York Paul and
Rabbinic Judaism. önnur útgáfa kom út 1956. Pá má nefha rannsóknir
prófessors J. Neusners við Brown University í Massachusetts í
Bandaríkjum á rabbínskum ritum, sem sýna hliðstæð form og þau, er við
finnum í predikun Jesú og frásögum guðspjallanna. Loks skal getið
rannsókna prófessors Haralds Riesenfelds í Uppsölum og prófessors
Birgers Gerhardssons í Lundi, sem í riti sínu Memory and Manuscrípt.
Oral Tradition and wrítten Transmission in Rabbinic Judaism and Early
Christianity frá 1961 hefur sýnt, hvemig frumkristnin hefur í mörgu
fylgt reglum hinnar munnlegu skólahefðar Gyðinga í varðveizlu
guðspjallaeíhisins.
Sérstakt rannsóknarefni hefur verið hinn hellenístiski eða
grískumælandi gyðingdómur, sem leitaðist við að tjá sig með grískum
hugtökum og bókmenntaformum og kynna hellenistískri samtíð sinni hinn
gyðinglega arf. Þar er fyrst og fremst um guðfræðinginn og
heimspekinginn Philo (d. um 50) í Alexandríu að ræða. Fjöldi
guðfræðinga leitar samanburðarefhis og hugsanlegra áhrifa frá Philo, t.d.
á framsemingu Jóhannesarguðspjalls og Hebreabréfið. Jafhframt eru
mönnum æ Ijósari margvísleg áhrif hellenistískrar menningar jafhvel á
hebresku og arameisktalandi gyðingdóm fomaldarinnar í Palestínu. Um
þetta hefur m.a. bandaríski prófessorinn og Gyðingurinn S. Lieberman
skrifað í bók sinni Hellenism in Jewish Palestine. Studies in the Literary
Transmission, Beliefs and Manners of Palestine in the I. Century BCE-
IV. Century CE, sem út kom 1950.
Mikilvægur þáttur í rannsóknum á baksviði Nýja testamentisins em
fomleifarannsóknir. Brautryðjandi í þeim efhum var prófessor í
Aberdeen, sagnfræðingurinn W.M. Ramsay (d. 1939), sem kringum
aldamótin kannaði söguslóðir Páls postula í Litlu-Asíu, þ.e. sagnfæðilegt,
stjómarfarslegt og landfræðilegt baksvið bréfa Páls og Postulasögunnar.
Niðurstöður hans birtust 1907 í ritinu The Cities of St. Paul og benda til
þess að Postulasagan endurspegli í raun aðstæður grísk-rómverska ríkisins
á 1. öld eftir Krists burð. Einn af merkum fundum fomleifafræðinga í
byrjun aldarinnar var steinn í Delfi á Grikklandi með áletrun, sem sýndi,
að Gallio, rómverski landstjórinn í skattlandinu Akkeu með Korinþuborg
sem stjómaraðsetri, tók við embætti sínu þar um miðsumar árið 51 eftir
Krists burð. En í Postulasögunni 18:12 er sagt frá því, að þá hafi Páll
verið í Korinþuborg. Þetta er fastur punktur í tímatali Nýja testamentisins
og gefur jafhframt upplýsingar um aldur elztu rita Nýja testamentisins,
þ.e. 1. og 2. Þessalonikubréfs. En Páll ritar þau þá frá Korinþuborg, og í
sömu bréfum vitnar hann í efni guðspjallanna, sem hefur verið
kennsluefni í söfhuðum hans. Þetta er um 16 ámm eftir krossfestingu Jesú.
95