Þjóðmál - 01.06.2015, Page 74

ÞJÓÐMÁL SUMAR 2015 73
Bogi. var. einlægur. föðurlandsvinur. og.
barátta.hans.í.stjórnskipunarmálinu.(stjórn­
ar.skrármálinu).miðaði.öll.að.því.að.Íslend­
ingar. fengju. stjórnmálalegt. jafnræði. á. við.
Dani. í. ríkjasambandinu .. Í. því. efni. fylgdi.
hann. í. meginatriðum. stefnu. og. boðskap.
Jóns. Sigurðssonar. sem. hann. setti. fram. í.
Hug vekju til Íslendinga.árið.1848 ..Hann.var.
hins. vegar. fráleitt. róttækur. þjóðernissinni.
og. þjóðremba. var. eitur. í. beinum. hans ..
Hann. hafði. mestu. skömm. á. áróðri. og.
glamri.manna.á.borð.við.Skúla.Thoroddsen,.
Björn.Jónsson.og.Bjarna.Jónsson.frá.Vogi.
í.deil.unum.um.„Uppkastið“.árið.1908.og.
taldi. úrslit. Uppkastskosninganna. pólitískt.
stór.slys .. Honum. var. vel. við. Dani. og.
taldi. að. Íslendingum. myndi. farnast. best. í.
sambandi.við.þá.—.ef.jafnræði.væri.tryggt ..
Það.var.að.hans.áliti.gert.með.Sambands­
lagasáttmálanum. 1918. og. þá. virðist. hann.
hafa. talið. Íslendinga. hafa. unnið. fulln­
aðarsigur.í.sjálfstæðisbaráttunni ..Hann.var.
kon.ungs.sinni. og. hvergi. kemur. fram. að.
hann.hafi.í.alvöru.hugleitt.stofnun.lýðveldis.
á. Íslandi,. hvað. þá. að. hann. hafi. stutt. þá.
hugmynd .
Í.huga.Boga.var.ekki.nóg.að.efla.atvinnu­
líf.ið. og. öðlast. pólitískt. sjálfstæði .. Þjóðin.
varð.líka.að.verða.menningarlega.sjálfstæð ..
Til.að.það.gæti.tekist.yrði.að.bæta.menntun.
hennar,.ekki.síst.ungmenna.og.alþýðufólks,.
og.Boga. var. ljóst. að. í. þeim. efnum.dygðu.
engin. vettlingatök .. Hann. fylgdist. gjörla.
með.skóla­.og.menntamálum.í.Danmörku.
og.annars.staðar.á.Norðurlöndum.og.vissi.
betur. en. flestir. landa. hans. að. þrátt. fyrir.
allan. gorgeirinn. og. röflið. um. fornritin.
og. horfna. frægðardaga. stóðu. Íslendingar.
öðrum. Norðurlandaþjóðum. langt. að. baki.
í.þessum.efnum .
Hér. var. verk. að. vinna. og. Bogi. sem.
endranær.fús.að.leggja.gjörva.hönd.á.plóg ..
Honum.var.menntun.ungmenna.og.alþýðu­
fræðsla. einkar. hugleikin. og. í. þeim. efnum.
taldi.hann.að. Íslendingar.gætu.margt. lært.
af.reynslu.Dana.og.notfært.sér.sambandið.
við.þá ..Hann.hafði.ungur.hrifist.af.dönsku.
lýðháskólunum. og. taldi. einboðið. að.
Íslendingar.kæmu.á.fót.hliðstæðum.skólum ..
Það.fagnaðarerindi.var.hann.óþreytandi.að.
boða. í. ræðu.og.riti.og.hafði.á.prjónunum.
áform. um. að. stofna. eigin. lýðháskóla. á.
Suðurlandi .. Úr. þeim. varð. ekkert. en. því.
verð.ur. engan. veginn. haldið. fram. með.
rökum. að. boðskapur. Boga. um. ágæti. og.
gagn.semi. lýðháskóla. hafi. fallið. í. grýttan.
jarðveg.á.Íslandi ..Þvert.á.móti.voru.tilraunir.
gerðar.til.stofnunar.slíkra.skóla.hér.á.landi.
og. á. fyrstu. tveimur. áratugum. tuttugustu.
aldar. fjölgaði. þeim. Íslendingum. að. mun.
sem. sóttu. nám. í. dönskum. lýðháskólum .*.
Þeir.fóru.vitaskuld.ekki.allir.til.Danmerkur.
fyrir.áhrif.frá.Boga.eða.að.hans.hvötum.en.
boð.skapur. hans. í. blöðum. og. tímaritum.
á. Íslandi. vakti. margt. æskufólk. og. hann.
hjálpaði.til.við.að.útvega.mörgum.löndum.
sínum.skólavist.í.dönskum.lýðháskólum.og.
greiddi.götu.þeirra.á.ýmsan.hátt .
Í. huga. Boga. var. menntun. þjóðarinnar.
og.þá.einkum.æsku­.og.alþýðufólks.gildur.
þáttu. í. sjálfstæðisbaráttunni .. Hann. taldi.
hins. vegar. til. lítils. að. mennta. þjóðina. í.
hinum. og. öðrum. starfs­. og. fræðigreinum.
ef. hún. þekkti. ekki. eigin. sögu .. Að. hans.
áliti. var. söguþekking. —. þekking. á. sögu.
Íslands. —. grundvallarforsenda. sjálfstæðis.
og. þess. að. sjálfstæðisbaráttan. gæti. skilað.
raunverulegum. árangri .. Þess. vegna.
leit. hann. á. rannsóknir. sínar. og. ritun.
sögu. Íslendinga. sem. veigamikinn. þátt. í.
sjálfstæðisbaráttunni ..Það.starf.var.framlag.
hans. til. baráttunnar. og. þess. vegna. sveið.
honum.sárt.að.honum.tókst.ekki.að. ljúka.
verkinu.á.þann.hátt.sem.hann.hugsaði.sér.
þegar.hann.hófst.handa .
*.Guðjón.Friðriksson.og.Jón.Þ ..Þór.(2013):.Kaup-
manna höfn sem höfuðborg Íslands.II,.297–303 .