Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2001, Blaðsíða 9

Hildigunnur Svavarsdóttir, M.Sc.
hjúkrunarfræðingur og lektor við HA
Hvað er það sem hefur áhrif á
nýtíngu rannsókna í hjúkrun?
Lykilorð: hjúkrun, rannsóknir, hagnýting rannsókna, miðlun rannsóknaniðurstaðna
ÚTDRÁTTUR
Tilgangur þessarar gæðabundnu rannsóknar var að lýsa
þeim þáttum sem höfðu áhrif á nýtingu rannsóknaniður-
staðna í hjúkrun. Rannsóknin fór fram á annasamri slysa-
og bráðadeild í Bretlandi þar sem tekin voru viðtöl við fjóra
hjúkrunarfræðinga. Notuð var aðferð grunnkenningarann-
sókna við öflun og greiningu gagna. Rannsóknin leiddi í
Ijós að niðurstöður rannsókna eru lítið notaðar af hjúkr-
unarfræðingum á viðkomandi slysa- og bráðadeild. Fimm
atriði skipta þar mestu. Þau eru: 1) hjúkrunarfræðingurinn
sjálfur, s.s. áhugi hans og þekking, 2) hjúkrunarstéttin því
að hún er ekki álitin rannsóknastétt, 3) vinnuumhverfið, t.d.
tímaskortur og stuðningsleysi af hálfu stjórnenda, 4)
rannsóknir og hjúkrun, s.s. eðli rannsókna og tengsl þeirra
við hjúkrunarstarfið og 5) miðlun á niðurstöðum rann-
sókna. Þessir þættir voru álitnir hindra að niðurstöður
rannsókna væru nýttar sem hluti af hjúkrunarstarfinu.
INNGANGUR
Almennt er álitið að notkun rannsóknaniðurstaðna í starfi
sé góð leið til að bæta hjúkrun og árangur í umönnun
sjúklinga (Champagne, Tornquist og Funk, 1996). Þrátt
fyrir þetta sjónarmið, svo og háværar raddir um að byggja
klínískt starf á rannsóknum, benda margar heimildir til
þess að hjúkrunarfræðingar noti rannsóknaniðurstöður
ekki í miklum mæli og að enn sé gjá á milli hjúkrunar-
rannsókna og hjúkrunarstarfs (Armitage, 1990; Champion
og Leach, 1989; Lacey, 1994; Rodgers, 1994). Að áliti
Rodgers (1994) er ekki nóg að horfa eingöngu á hversu
mikil eða lítil hagnýtingin er, heldur þarf einnig að iíta á
hvað það er sem hvetur og/eða letur hjúkrunarfræðinginn
til að notfæra sér niðurstöður rannsókna. í Ijósi
ofangreindra ummæla kviknaði áhugi á því að skoða hvað
það væri sem hefði áhrif á það hvort hjúkrunarfræðingar
nýttu sér niðurstöður rannsókna í starfi eða ekki og um
það fjallar þessi rannsókn.
Megintilgangur rannsóknarinnar fólst í því að bera
kennsl á, lýsa og setja fram hugtakalíkan (conceptual
model) sem lýsir því hvað hefur áhrif á það hvort hjúkr-
unarfræðingar notfæri sér niðurstöður rannsókna í starfi
eða ekki. Gengið var út frá eftirfarandi rannsóknarspurn-
ingu: Hvaða atriði eru það sem hafa áhrif á notkun
hjúkrunarfræðinga á niðurstöðum rannsókna?
FRÆÐILEG SAMANTEKT
Tranmer, Kisilevsky og Muir (1995) gerðu rannsókn með
það að markmiði að meta stefnu í hagnýtingu rannsókna
fyrir hjúkrunarfræðinga á bráðadeild. Með „hagnýtingu
rannsókna" eiga þær við það að nýta niðurstöður rann-
sókna í klínísku starfi þar sem vænst er að nýting þeirra sé
til bóta í starfi. Niðurstöður Tranmer og félaga (1995)
leiddu í Ijós að þegar starf hjúkrunarfræðinga er tengt við
rannsóknir og klíníska þekkingu er hægt að víkka út hin
„hefðbundnu" störf og vinna hjúkrunarfræðinga verður
sjálfstæðari og vekur meiri ánægju. Eins og komið hefur
fram benda heimildir til þess að hjúkrunarfræðingar notfæri
sér lítið niðurstöður rannsókna og ber þeim nokkuð saman
um hvað valdi því.
Hunt (1981) nefndi fimm ástæður fyrir því að hjúkrunar-
fræðingar notfærðu sér ekki rannsóknaniðurstöður í starfi.
Hún sagði að hjúkrunarfræðingar vissu ekki um rann-
sóknaniðurstöður, skildu þær ekki, trúðu þeim ekki, vissu
ekki hvernig ætti að notfæra sér niðurstöðurnar og væri
ekki leyft að nota rannsóknaniðurstöður. Það er álitamál af
hverju þessar hindranir stafa. Rodgers (1994) spurði hvort
það væri vegna þess að hjúkrunarfræðingarnir geta ekki
eða vilja ekki lesa, trúa eða notfæra sér niðurstöður; hvort
rannsakandanum takist ekki að bera kennsl á viðeigandi
svið til rannsókna og mistakist að miðla niðurstöðum rann-
sókna til hins almenna hjúkrunarfræðings á læsilegan og
skiljanlegan hátt; eða hvort það séu mistök stofnunarinnar
að styðja ekki og hvetja hjúkrunarfræðinga til að byggja
Hildigunnur Svavarsdóttir lauk
■ meistaraprófi í hjúkrunarfræði frá
Glasgow Caledonian-háskóla í
Glasgow í Skotlandi árið 1997.
Starfar nú sem lektor við
heilbrigðisdeiid Háskólans á
Akureyri og verkefnastjóri
■HBfeÉÉIH fræðslumála í hjúkrun á FSA.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 77. árg. 2001
9