Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2001, Blaðsíða 34

skipaðra stofnana og nefnda sem hafa eftirlit með starf-
rækslu gagnagrunnsins.
2. Heilbrigðisstofnanir, sem afhenda íslenskri erfða-
greiningu sjúkraskrár, brjóta trúnað lækna við
sjúklinga
Aftur er hér byggt á misskilningi. (slensk erfðagreining fær
ekki afhentar sjúkraskrár sjúklinga. Einungis er um að
ræða afritun og flutning á völdum ópersónugreinanlegum,
flokkuðum og kóðuðum eða tölulegum gögnum en engan
texta. Þetta þýðir að viðkomandi gögn verða að eiga sér
hliðstæðu í viðurkenndum alþjóðlegum flokkunar- og
kóðunarkerfum, svo sem NANDA, NIC og NOC í hjúkrun
og ICD í læknisfræði. í regiugerð um MGH er kveðið á um
að heilbrigðisstarfsmenn viðkomandi stofnunar undirbúi
gögn til flutnings í miðlægan gagnagrunn á heilbrigðissviði.
Starfsmenn íslenskrar erfðagreiningar sjá aldrei nein
persónutengd gögn hvorki um hópa né einstaklinga.
Samkvæmt viðauka B með rekstrarleyfi gagnagrunns-
ins er gert ráð fyrir að eftirtalin gögn sé leyfilegt að flytja í
MGH í fyrsta áfanga: lýðfæðilegar upplýsingar, s.s. dulkóð-
aða kennitölu, sjúkdómsgreiningar (ICD), aðgerðagrein-
ingar (CSP), dagsetningu innlagnar og útskriftar, aflestur
röntgenmynda (SRTG), niðurstöðugildi úr rannsóknum,
s.s. blóðrannsóknum, og lyfjagjafir.
Þessi gögn eru dæmigerð fyrir þau gögn sem hafa
verið til í dreifðum og miðlægum gagnagrunnum út um
allan heim í áratugi. Það sem aðgreinir þessa gagna-
grunna frá okkar MGH er að: almenningur hefur ekki vitað
um tilvist þeirra, gögnin í þeim hafa í mörgum tilfellum
verið persónugreinanleg, gögnin hafa verið notuð til stjórn-
unarlegra ákvarðana og vísindarannsókna án þess að
sjúklingum hafi verið gert kleift að segja sig úr gagna-
grunnunum.
Þrátt fyrir að í mörgum tilfellum sé um persónugrein-
anleg gögn að ræða í þessum gagnagrunnum hafa ekki
borist fregnir um misnotkun gagnanna.
Samfara kröfum um aukin gæði og árangur í heil-
brigðisþjónustu aukast kröfur um markvissa og skipulega
skráningu. Á næstu árum er gert ráð fyrir að heilbrigðis-
starfsmenn nýti sér upplýsingatæknina til betri og fljótvirk-
ari skráningar. Þá er horft til sjúkraskrárkerfa með víðtæk-
ari flokkunar- og kóðunarkerfum en almennt eru notuð í
dag því að textainnsláttur á skráningu er hvorki fljótvirk né
gagnleg skráningaraðferð. Þegar þessu stigi í skráningu er
náð verður að auki óskað eftir kóðuðum gögnum úr
sjúkraskrám til flutnings í MGH er varða einkenni, meðferð,
árangur, lífsstíl og ýmsar lýðfræðilegar upplýsingar. Þegar
þessum áfanga er náð má segja að við höfum gagna-
grunn á heilbrigðissviði sem raunverulega er frábrugðinn
erlendum gagnagrunnum og vísindalegt gildi hans verður
margfalt bæði vegna þess að gagnagrunnurinn verður þá
klínískari en flestir aðrir gagnagrunnar á heilbrigðissviði í
34
heiminum nú um stundir og vegna möguleika til sam-
keyrslu við aðra gagnagrunna, svo sem erfðafræðigrunn
og/eða ættfræðigrunn í samræmi við lög og reglur.
3. Með ætluðu samþykki er verið að brjóta réttindi
sjúklinga
Framfarir í heilbrigðisvísindum hafa m.a. annars orðið að
veruleika vegna þess að vísindamenn, læknar og hjúkr-
unarfræðingar hafa lært af uppsafnaðri og skráðri reynslu.
Dregnar hafa verið saman upplýsingar um einkenni, með-
ferð og árangur úr skráðum heimildum og gerðar aftur-
skyggnar rannsóknir. Notkun persónugreinanlegra heilsu-
farsupplýsinga, eins og lýst hefur verið hér að framan, hefur
ekki verið talin vandamál frá sjónarhóli persónuverndar og
hefur orðið til þess að þekkingu á heilbrigði og sjúkdómum
hefur fleygt fram á síðustu áratugum.
Við slíkar afturskyggnar rannsóknir hefur sjúklingum
hérlendis og í útlöndum ekki verið gefið sérstakt tækifæri
til þess að segja álit sitt á því hvort nota megi heilsufars-
upplýsingar um þá til rannsókna, hafi þær orðið til við
nauðsynlega heilbrigðisþjónustu. Samkvæmt lögum nr.
121 frá 1989 er hins vegar gerð krafa um leyfi til rann-
sóknanna frá siðanefnd stofnana eða Vísindasiðanefnd og
leyfi Tölvunefndar þarf til aðgangs að sjúkraskrám. Þetta
er áréttað í reglugerð frá HTR nr. 552/1999 um
vísindarannsóknir á heilbrigðissviði.
Rannsóknir, sem verða gerðar með gögnum úr MGH,
verða afturskyggnar. Ólíkt flestum öðrum afturskyggnum
rannsóknum, sem byggja á upplýsingum úr sjúkraskrá,
eru upplýsingar, sem safnað er í MGH, ópersónugreinan-
legar. Það er hefð fyrir því í vísindaheiminum hér og í
útlöndum að ekki sé krafist upplýsts samþykkis vegna
afturskyggnrar úrvinnslu upplýsinga þeirra einstaklinga
sem hafa notið þjónustu heilbrigðiskerfisins. Hefðin
byggist væntanlega á þeirri ætlan að þeim réttindum að
njóta heilbrigðisþjónustu fylgi sú skylda sjúklinga að veita
vísindamönnum afnot af uppsafnaðri reynslu allra sjúklinga
til hagsbóta fyrir heildina enda fylgi því ekki skaði fyrir
sjúklinginn. Þetta er staðfest í nýsamþykktum lögum um
persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga nr. 77 frá
23. maí 2000.
í nýjum reglugerðum um aukin réttindi sjúklinga og
persónuvernd í Bandaríkjum Norður-Ameríku
(http://www.hhs.gov/admnsimp/pvcfact1 .htm) og Kanada
(http://www.privcom.gc.ca/english/02_06_06_e.pdf) er
gert ráð fyrir sams konar heimild til notkunar heilbrigðis-
upplýsinga til afturskyggnra vísindarannsókna og gert er
ráð fyrir í íslenskum lögum, þ.e. notkun án upplýsts
samþykkis en háð leyfi og eftirliti viðeigandi aðila eins og
vísindasiðanefnda og tölvunefnda. Svo sýnist sem þetta
sé hin almenna regla í hinum vestræna heimi. Reyndar er
ekki nefnt þar að fólk geti sagt sig frá þessari notkun en
lög um MGH (1998) tryggja íslenskum þegnum þau
Tfmarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 77. árg. 2001