Peningamál - 01.11.2004, Page 37

launakostnaðar á framleidda einingu verði orðinn
nokkru meiri en samrýmist verðbólgumarkmiðinu
þegar á næsta ári.
Meiri innflutt verðbólga til lengri tíma en gert var
ráð fyrir í síðustu spá
Eins og áður hefur komið fram er í spánni gengið út
frá því að gengi krónunnar verði rúmlega 3% sterkara
út spátímabilið en gert var ráð fyrir í júníspánni. Hærra
gengi krónunnar mun vinna gegn innlendum
verðbólguþrýstingi framan af spátímabilinu. Hins
vegar er nú gert ráð fyrir nokkru meiri innfluttri
verðbólgu en í júní, eins og vikið var að í Peninga-
málum 2004/3. Meginástæða þess er hækkun heims-
markaðsverðs eldsneytis. Í júníspánni var gert ráð
fyrir að eldsneytisverð myndi hækka um rúmlega 17%
í erlendri mynt að meðaltali á þessu ári og að hækk-
unin gengi síðan að öllu leyti til baka á næstu tveimur
árum, miðað við framvirkt eldsneytisverð. Eins og
áður hefur komið fram hefur eldsneytisverð haldið
áfram að hækka frá því í sumar og nú lítur út fyrir að
hækkunin á þessu ári verði tæplega 28% í erlendri
mynt. Framvirkt verð eldsneytis bendir jafnframt til
þess að það verði að meðaltali rúmlega 9% hærra á
næsta ári en í ár en lækki síðan lítillega árið 2006. Því
er ljóst að horfur um þróun eldsneytisverðs hafa
versnað verulega frá júníspánni. Horfur um verðþróun
iðnaðarvöru og annarrar hrávöru en eldsneytis hafa
einnig versnað frá því í júní þar sem vannýtt fram-
leiðslugeta í heiminum virðist hverfa hraðar en þá var
gert ráð fyrir. Einnig má ætla að álagning á innfluttar
vörur aukist þegar innlend eftirspurn eykst eins hratt
og spáð er. Aukin samkeppni og hagræðing á inn-
lendum smásölumarkaði gæti þó hamlað gegn því.
Miðað við óbreytt gengi krónunnar frá spádegi
mun hækkun þess það sem af er þessu ári vega upp
hækkun erlendrar verðbólgu fram á næsta ár. Verð
innfluttrar neysluvöru í innlendri mynt mun því
hækka heldur minna á þessu og næsta ári en í júní-
spánni, eins og sjá má á mynd 47. Það er ekki fyrr en
á árinu 2006 að innflutt verðbólga í innlendri mynt
verður farin að hækka meira en gert var ráð fyrir í
júníspánni.
Spáóvissan er talin upp á við tvö ár fram í tímann
Ævinlega ríkir veruleg óvissa um verðbólguhorfur.
Líta ber á meginspána sem þá útkomu sem talin er
líklegust miðað við óbreytta stýrivexti og gengi.
Veruleg óvissa er t.d. um framvindu alþjóðlegra efna-
hagsmála, og þá sérstaklega um þróun olíuverðs en
ekki er tekin afstaða til þess hvort meiri líkur eru á
hærra eða lægra verði en gengið er út frá í spánni.
Töluverðar líkur eru á enn frekari stækkun álverk-
smiðju Norðuráls en nú hefur verið tilkynnt. Jafnframt
eru í athugun nokkrir aðrir stóriðju- og verksmiðju-
kostir þótt þær hugmyndir séu skemmra á veg komnar.
Verði af þessum framkvæmdum mun það hafa áhrif á
þjóðarbúskapinn, þótt áhrifin á verðbólgu séu óviss.
Gengi krónunnar gæti styrkst og dregið úr verðbólgu
um hríð, en á móti kemur að efnahagsumsvif yrðu enn
meiri en gert er ráð fyrir í spánni, sem myndi kynda
enn frekar undir verðbólgu til lengri tíma litið.
Vert er að gefa þeim óvissuþáttum sem taldir eru
ósamhverfir sérstakan gaum. Tafla 6 sýnir yfirlit yfir
helstu ósamhverfu áhættuþætti spárinnar. Mögulegt
er að væntingar- og auðsáhrif mikillar hækkunar
eignaverðs undanfarið og aukinnar samkeppni á inn-
lendum lánamarkaði verði meiri en gert er ráð fyrir í
spánni. Þá er nokkur hætta talin á að gengi krónunnar
veikist þegar líða tekur á spátímabilið og ytra ójafn-
vægis gætir í vaxandi mæli. Takist ekki að hemja
verðbólguna tímanlega gæti einnig komið til endur-
skoðunar á launalið kjarasamninga í nóvember 2005.
Að lokum er nokkur hætta á að aðhald í útgjöldum
hins opinbera verði minna á spátímabilinu en að er
stefnt eða gengið er út frá í spánni, enda aðhalds-
aðgerðir fremur almennt skilgreindar. Auk þess eru
áhrif áformaðra skattalækkana á væntar framtíðar-
tekjur fremur varfærnislega metnar og eftirspurnar-
áhrif þeirra gætu orðið meiri.
Mynd 47
Verðbólga og innflutningsverðlag
í innlendri mynt 2002-2006
2002 2003 2004 2005 2006
0,0
2,0
4,0
6,0
-2,0
-4,0
-6,0
%
Verðbólga 2004/4
(2004/2 í ljósari línu)
Innflutningsverðlag í innlendri mynt
2004/4 (2004/2 í ljósari súlum)
36 PENINGAMÁL 2004/4