Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Blaðsíða 22

settust þar að við ströndina. Landnám Breta og
Frakka í Norður-Ameríku hefst hins vegar ekki
fyrr en á 17. öld.
Verulegur skriður á flutninga múgafólks
kemst þó fyrst og fremst í upphafi 19. aldar.
Einkum er það þó eftir afnám þrælahalds um
1860 sem vesturferðir frá Evrópu fara að kom-
ast í hámæli.
Á milli 1800 og 1930 munu um 50 milljónir
Evrópubúa hafa flust til Suður- og Norður-Am-
eríku, bróðurparturinn reyndar til Bandaríkj-
anna.
Þótt aðbúnaðurinn í neðstu far-
rýmum vesturferðaskipanna væri
hátíð hjá því sem verið hafði í
þrælaskipunum þá var hann engu
að síður skelfilegur. Þórður Diðriks-
jafnt sem þrælaverslunina frá
Afríku verður að skilja í sam-
hengi við nýlendu- og heims-
valdastefnu þróuðustu Evr-
ópuríkjanna og hið efnahags-
lega samspil milli nýlendn-
anna og „móðurlandanna".
Hagnaðurinn af hrávörun-
um frá nýlendunum leiddi vissulega til efna-
hagslegra og tæknilegra framfara en líka til
meiri fólksfjölgunar í Evrópu en áður voru dæmi
um.
Þetta var í rauninni meiri fólksfjölgun en hin
kapítalíska efnahagsþróun Evrópu réði við og
þá reyndust nýlendurnar, einkum í „nýja heim-
inum" tilvalinn öryggisventill til að koma í veg
fyrir öngþveiti og byltingar í þeim „gamla".
Landnám Evrópumanna í vesturálfu hófst í
nokkrum mæli fljótlega eftir „fund" Kólumbus-
ar. í fyrstu voru það Spánverjar og svo Portú-
galar sem tóku að setjast að í Suður- og Mið-
Ameríku.
Frá upphafi 16. aldar og fram á miðja 17. öld
flutti hálf milljón Spánverja og um 350 þúsund
svartra þræla til nýlendna Spánverja í Ameríku.
Alls voru hátt á fjórðu milljón svartra þræla
fluttar til Brasilíu og all miklu færri Portúgalar
fyrsti
íslendingurinn sem fór vestur, lýsir þannig
ástandinu þegar það var sem verst um borð í
skipinu sem hann sigldi með vestur um haf
veturinn 1856:
Það dóu þrír og fjórir á hverjum sólarhring,
og sá eg oft á morgnana að verið var að sauma
léreft utan um þá sem andast höfðu um nótt-
ina áður; einnig fann eg nályktina af þeim, og
hryllti mig mjög við því, þar eð eg hugsaði þá til
sjálfs mín, að eg mundi innan skams verða í
sömu kringumstæðum, og verða etinn af sömu
skepnum á botni hafsins og hinir samferða-
menn mínir, sem varpað var fyrir borð á hverj-
um degi.3
Fjórir deildu rúmi með Þórði. Siglingin frá
Liverpool til New York tók 70 daga. „Ein kona
týndist af skipinu, viljandi eða óviljandi." Alls
misstu 50 manns lífið í þessari siglingu.
Það er því óhætt að fullyrða að hundruð þús-
Þessar skelfilegustu helfarir mannkynssög-
unnar, á hendur Afríkumönnum og frumbyggj-
um vesturálfu, gera þá herferð sem Adolf Hitler
stýrði á hendur Gyðingum nánast að barnaleik.
Svo fáránlegt sem það nú er að stunda saman-
burðarfræði í þessum efnum.
Það er kaldhæðnislegt að í allri þeirri áherslu
sem hinn vestræni heimur leggur á að for-
dæma helför Gyðinga (Sígaunar eru sjaldnast
taldir með) þá er stutt í þann rasisma að það
hafi verið allt í lagi að fækka „villimönnum" fyrr
á öldum. Gyðingarnir hafi aftur á móti verið sið-
menntað Evrópufólk rétt eins og „við".
Sjálfstsett fólk heldur í vesturveg
Flutningur evrópsks alþýðufólks til vesturálfu
er allt annað en fögur saga.
Þ e s s a
miklu þjóð-
f lutninga
unda evrópskra vesturfara lifðu það aldrei að
sjá fyrirheitna landið og fleiri til viðbótar voru
svo veiklaðir eftir sjóferðina að þeir létust
skömmu eftir að þeir komu í land.
Paradísarheimt
Landfræðileg mörk milli Suður- og Norður-Am-
eríku eru sögð liggja milli landamæra Kólumbíu
og Panama (stundum er miðað við Panama-
skurð). En að mörgu leyti væri eðlilegra að
miða skiptinguna með hliðsjón af menningu
eins og hún birtist í hugtökunum Rómanska
Ameríka og Engilsaxneska Ameríka. Þannig
yrðu Mexíkó og ríki Mið-Ameríku hluti af Suður-
Ameríku eins og ég hygg að þessi lönd séu í
hugum flestra.
Miklar andstæður einkenna Suður-Ameríku.
Stór hluti landsins liggur í hitabeltinu en syðsti
hlutinn, Eldlandið, er nánast heimskautasvæði.
Eftir vestanverðri álfunni liggur Andesfjallgarð-
urinn en þarna er líka láglendi á borð við
Amazon, mesta regnskógasvæði heimsins.
Jurta- og dýralíf er óvíða eða hvergi auðugra en
í Suður-Ameríku. í regnskógum Brasilíu finnast
einar 40 þúsund gróðurtegundir og 15 þúsund
í Ekvador.
í Suður-Ameríku lifa fleiri fiskar, fuglar og
fiðrildi en annars staðar á jarðríki. Þar munu
vera hvorki fleiri né færri en 3000 fuglategund-
ir og hartnær jafnmargar tegundir fiska.
Það er því varla furða þótt spænsku kon-
kvistadorarnir teldu sig vera komna í Paradís.
Suður-Ameríka er ekki síður auðug að náttúru-
auðlindum. í álfunni finnst mikið magn af næst-
um öllum helstu málmum. Brasilía er til að
mynda járnauðugasta land veraldar.
Gífurlegt magn finnst einnig af olíu og gasi í
Venezúelu, Amazonsvæðinu, Kólumbíu og
Ekvador. Miklir möguleikar eru líka fyrir hendi í
virkjun vatnsafls til orkuframleiðslu.
Það hefði því mátt ætla að það ríkti velmeg-
un meðal hinna 330 milljón íbúa sem búa í
þessum heimshluta. Svo er þó ekki, Suður-Am-
eríka er hluti þriðja heimsins, þótt staða hennar
sé samt öllu betri en Afríku og fátækustu Asíu-
ríkja.
Vergar þjóðartekjur Suður-Ameríku eru ekki
nema 3,3% af tekjum heimsins meðan Banda-