Morgunblaðið - 20.11.1988, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 20.11.1988, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 1988 1 FRÉTTASKÝRING Fyrstaskipti sem samdráttur í efnahagslífínu á sér stað við raunávöxtun á lánsfé Kaupmáttur 50% meiri en hann var 1985 og raungengi 15% hærra Hættan fólgin í of miklum og snöggum sam- drætti Ytri aðstæður með besta móti þó þær hafí versnað eftir Hjólmar Jónsson Steingfrímur Hermannsson, forsætisráðherra: Erum nær þjóðargjaldþroti en nokkru sinni. Þykkvibær: Fimmta hver jörð á nauðungaruppboði. Þorlákhöfh: Glettingur segir 75 manns upp. Lögbirtingarblaðið: 73 gjaldþrot auglýst í einu tölublaði. Ríkissjóðshallinn nær fjórum milljörðum. Söluskattsskuldir þrír milljarðar. Halldór Asgrímsson, sjávarútvegsráðherra: Til verulegs atvinnuleysis getur komið. Allt eru þetta dæmi um fyrirsagnir í Morgunblaðinu að undanförnu. Það hefiir dregið bliku á loft í e&iahagslífinu eftir uppgangs- og blómatíma síðustu tveggja ára. Daglega má sjá fréttir af gjaldþrotum í blöðum og sjónvarpi, atvinnuleysi vex frá mánuði til mánaðar og samdráttar verður víða vart í efnahags- og atvinnulífinu. Umskiptin er mikil og skyndileg. Það er svartsýnishljóð í fólki og það heldur að sér höndum varðandi útgjöld. Sumir tala opinskátt um kreppu. Aðrir brosa út í annað af slíku tali og riifja upp fyrri samdráttarskeið. Það er í eðli þjóðfélags, sem byggir tilveru sína á veiðum, að efiiahagslífið verður sveiflukennt, enda það haft fyrir satt að síldin sé óútreiknanleg. Hversu alvarlegt skyldi ástandið vera í raun og veru? Það er nokkrum erfiðleikum bundið að afla sér upplýsinga um heildar- Qölda gjald- þrota í ár, sam- anborið við síðasta ár, en vísbendingu gefur að vegna ríkisábyrgðar á launum við gjaldþrot hafa verið greiddar út um 70 milljónir það sem af er þessu ári, en var 23 milljónir allt árið í fyrra. Gjaldþrot eru orðin hátt á fimmta hundrað í Reykjavík það sem af er þessu ári, en urðu í fyrra alls 351. Samkvæmt upplýsingum skiptaráðanda í Reykjavík hefur gjaldþrotum jafnt og þétt fjölgað allt frá árinu 1980. A Akureyri er hins vegar um fækkun gjaldþrota- beiðna að ræða. Þær urðu alls 63 í fýrra, en það sem af er þessu ári eru þær 45. Hjá sýslumannsem- bættinu á Seyðisfirði fengust þær upplýsingar að gjaldþrot í fyrra hefðu verið þijú, en væru orðin sex í ár. Þá hefur vinnumálaskrifstofa félagsmálaráðuneytisins fengið til- kynningar um 1.200 uppsagnir á síðustu þremur mánuðum, sem jafngildir um 1% af mannafla á vinnumarkaði. Skylt er að tilkynna uppsagnir ef um ijóra eða fleiri er að ræða. Mikill samdráttur 1983 Síðasta samdráttarskeið árin 1983-84 var djúpt en styttra en fyrirfram hafði verið búist við. Loðnuvertíðin brást og nauðsynlegt þótti að minnka þorskveiðar. Lands- framleiðsla og þjóðartekjur drógust saman í fyrsta skipti frá árunum 1967-68 þegar síldin hvarf. Sam- dráttur landsframleiðslunnar 1983 var um 4%, en hún jókst strax aft- ur árið eftir. Atvinnuleysi jókst og var 1,3% að meðaltali árið 1984, mest í janúar, 3,4%. Árstíðabundið atvinnuleysi yfir jól og í byijun árs er ekki óvanalegt. T.a.m. var það 3,3% í janúar árið 1982. Ástandið breyttist nánast eins og hendi væri veifað og í kjölfarið fylgdi meiri blómatími en þjóðin hefur þekkt fyrr og síðar. Þorskafli jókst skyndi- lega og samfara auknum afla urðu verðhækkanir á afurðum okkar á mörkuðum erlendis, bæði á frystum fiski í Bandaríkjunum og á ísfiski í Bretlandi og Þýskalandi, enda jókst útflutningur á ísfiski í gámum gífurlega. Olíuverð lækkaði mjög mikið og samningar á vinnumark- aði í ársbyijun 1986 tóku mið af þessum efnahagshorfum. Sam- komulag tókst um hófsama kjara- samninga, þar sem öll áhersla var lögð á að lækka verðbólgu, enda lækkaði verðbólga úr því að vera rúm 30% í upphafi árs í það að vera rúm 10% í lok ársins. Þessi að mörgu leyti óvænti bati getur verið til marks um það hversu erfitt er að spá fyrir af nokkru ör- yggi um efnahagsframvindu á ís- landi. Nú stöndum við aftur frammi fyrir samdrætti. Gert er ráð fyrir að þjóðartekjur á þessu ári verði 2% minni en á síðasta ári og lands- framleiðsla 1,5% minni, samanborið við 6% vöxt þjóðartekna að meðal- tali á ári síðastliðin þijú ár. Á næsta ári reiknar Þjóðhagsstofnun með að landsframleiðsla dragist enn saman um 1,5% og þjóðartekjur um 3%, einkum vegna minnkandi afla. Samkvæmt þjóðhagsáætlun yrði samdráttur beggja áranna saman- lagður meiri en orðið hefur frá ár- inu 1968, ef spáin fyrir næsta ár gengur eftir. Óvissan mjög mikil Hagfræðingar sem Morgunblaðið ræddi við voru alls ekki á eitt sátt- ir um hvers væri að vænta á næsta ári, þegar þeir voru spurðir um hvort kreppa væri í uppsiglingu hér á landi. Eitt voru þeir þó sammála um. Óvissan hefur ekki áður verið jafn mikil, þar sem við erum nú í fyrsta skipti að fara inn í samdrátt- arskeið við raunávöxtun á lánsfé. Til þessa hefur atvinnureksturinn haft aðgang að gjafafé þegar þurft hefur að herða sultarólina. Auk þessa benti Sigurður B. Stefánsson, framkvæmdastjóri Verðbréfamark- aðs Iðnaðarbankans, á að frá 1985 hefur kaupmáttur launa hækkað ' um 50% og raungengið er 15% ■ hærra en það var þá. Þetta þrennt gerir fyrirtækjunum miklu erfiðara í fyrir en annars. Björn Bjömsson, í bankastjóri Alþýðubankans, varaði' og við krepputali og benti á að það eitt út af fyrir sig gæti orðið til þess að auka á þann samdrátt sem orðinn væri og fyrirsjáanlegur væri vegna aflasamdráttar. Aðalatriðið er, og á það lögðu flestir viðmælendur Morgunblaðs- ins ríka áherslu, að þrátt fyrir allt tal um samdrátt búum við áfram við afar hátt tekjustig og góð við- skiptakjör. Þó árið 1988 sé ekki alveg eins gott og árið 1987 er það samt miklu betra en árið 1986, sem var mjög gott ár. Og þó spáð sé versnandi afkomu þjóðarbúsins á næsta ári verður árið samt ekki verra en 1986. „Ytri skilyrði hafa aðeins slaknað á síðustu misserum eða frá því um þetta leyti á síðasta

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.