Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.1984, Blaðsíða 6

Ólafur K. Magnússon, Ijósmyndari
Morgunblaðsins, hefur að langmestu
leyti tekið myndirnar sem fylgt hafa þess-
um greinaflokki um Háskólann. Þegar
Ijósmyndarar mynda gamla Háskólahús-
ið er Hótel Saga í sigtinu og vill Háskól-
inn verða næsta lágreistur. Nú hefur Ólaf-
ur að mestu bætt úr þessu — og um leið
leyst einhvern hluta af húsnæðisvand-
ræðum Háskólans. Hann hefur sumsé
bætt tveimur hæðum ofaná gömlu bygg-
inguna. Svona liti húsið út, ef það væri
gert. Annað mál er svo, hvaða álit Guðjón
Samúelsson hefði haft á því.
ráðuneytismenn. Þetta er ein af ástæðun-
um. Mjög er áberandi að fjölmiðlar fari
óvönduðum höndum um lögfræðileg mál.
Mikið er um æsifregnir og gjarnan farið af
stað með fréttir án þess að leitað sé álits
þeirra sem best þekkja til. Lögfræðingar
ræða oft um að þeir séu ekki nógu duglegir
við að miðla almenningi af þekkingu sinni.
Ástæða er til að hvetja lögfræðinga til að
láta til sín taka á þessu sviði.
Björn: Nú held ég að of djupt sé tekið í
árinni. Mér finnst lögfræðingar
a.m.k. duglegri en margir aðrir svokallaðir
háskólamenn að koma skoðunum sínum á
framfæri, þótt árangurinn sé e.t.v. ekki
áþreifanlegur. Annars má kannski velta
því fyrir sér hvort lögfræðingar hafi þessa
skyldu umfram aðra menn, t.d. verkamenn
eða húsmæður. Að vísu er ein kona býsna
iðin í þessum efnum, en hún heldur sig við
Velvakanda og vesturbæinn!
Þórður: Það er stundum sagt að
svonefndur almenningur hafi
lítið álit á löfræðingum og jafnvel lögum
og rétti.
Björn: Það voru engin málaferli í
minni sveit fyrr en helv...
lögfræðingurinn kom, á bóndi fyrir norðan
að hafa sagt! Það má til sanns vegar færa
að hinn rótgróni áhugi sem íslendingar
virðast hafa á lögfræðilegum efnum
endurspeglist lítið í því að fólk reyni að
kynna sér störf þeirra sem við lögfræði
fást, þótt góðir möguleikar séu á því. Meg-
inreglan er sú að réttarhöld eru fyrir
opnum tjöldum. Fólk á greiðan aðgang að
húsi lagadeildar og ég hygg að störf lög-
manna séu ekkert leyndarmál. Auðvitað er
kynning æskileg. Á 75 ára afmæli inn-
lendrar lagakennslu var auglýst að hús
lagadeildar yrði öllum opið í kynningar-
skyni. Laganemar voru með málflutnings-
æfingu og kennarar deildarinnar til við-
tals. Þess er skemmst að geta að innan við
tíu manns mættu. Þetta er þeim mun und-
arlegra að hvar sem tveir menn eða fleiri
koma saman verður varla séð með neinni
vissu hver sé lögfræðingur og hver ekki.
Fólk hefur mjög ákveðnar skoðanir á því
hvað séu lög í landinu og hvernig með þau
skuii fara. Þannig hefur þetta verið frá
fornu fari. En þetta ætti ekki að leiða til
vanmats á störfum lögfræðinga. Þegar
verið er að hnýta í þá er ég vanur að segja
sem svo: Við skulum ekki vera að deila um
þetta en komdu bara til mín þegar litið
liggur við! Annað vanmat á störfum lög-
fræðinga er einnig áberandi, þ.e. að
mönnum finnst þeir ekki þurfa að borga
fyrir þjónustuna. Góður lögfræðingur með
mikla reynslu getur oft látið í ljós rökstutt
álit á tiltölulega skömmum tíma og það
finnst mönnum hálfgert kaffihúsasnakk.
Það er algengt að menn hringi í lögfræð-
inga og ætlast til svars í síma án endur-
gjalds. Ég er hræddur um að ýmsum öðr-
um starfsstéttum þættu þetta kostuleg
vinnubrögð. Kannski eru lögfræðingar
alltof góðhjartaðir!
Arnljótur: Ekki er óalgengt að heyra að
lögfræðimenntun sé til að
kenna mönnum lagaklæki og búa til laga-
refi. Þó held ég að þetta sé ekki almenn
skoðun í þjóðfélaginu. Líklega hefur al-
menningur minna álit á lögfræðingum en
efni standa til. Ég álít að eftir því sem
almenningur kynnist lögfræðingum og
störfum þeirra betur vaxi álit manna á
lögfræðingum. Auðvitað eru til skúrkar í
þessari stétt eins og öðrum en slíkt má
ekki byrgja okkur sýn.
Þórdur: Störf dómara og lögmanna þarf
að kynna miklu betur en gert
hefur verið. Ég dreg stórlega í efa og byggi
það á minni eigin reynslu að almenningur
geri sér nægilega grein fyrir hversu
ábyrgðarmikil og vandasöm störf þessara
aðila eru. Ég er þeirrar skoðunar að vekja
þurfi áhuga fólks á starfsemi dómstóla í
því skyni fyrst og fremst að glæða réttar-
vitund almennings og skilning á hlutverki
dómstóla. Þessu markmiði má vafalaust
ná eftir ýmsum leiðum. Fjölmiðlar þyrftu
t.d. í auknum mæli að hafa sérfræðinga á
sínum snærum er fjölluðu um niðurstöðu
dómsstóla og önnur lögfræðileg efni og
eins þarf að hvetja fólk til að fara og
hlusta á málflutning. í anddyri Hæstarétt-
ar er málflutningur auglýstur fyrirfram
en mér er ekki kunnugt um að slíkt sé
viðhaft annarsstaðar t.d. á bæjarþingi
Reykjavíkur eða í sakadómi Reykjavikur.
Lögmenn hafa verið sérstaklega óduglegir
við að kynna störf sín. Flestir lögmenn eru
trúir sínu starfi og stunda það af alúð og
samviskusemi. Hin gífurlega mikla og víð-
tæka reynsla sem ýmsir lögmenn hafa afl-
að sér þyrfti að nýtast þjóðfélaginu í miklu
meira mæli en nú er. Fólk verður að gera
sér ljóst að lögmenn eru ekki til þess eins
að aðstoða þegar til ágreinings hefur verið
stofnað. Lögmenn eru ráðgjafar og ráð-
gjöfin þótt hún kosti sitt getur sparað
fólki ómælda fyrirhöfn og fjármuni. Éf við
snúum máli okkar að lögfræði sem fræði-
grein er fróðlegt að heyra álit ykkar á því
hvort lögfræði sé „þreytt" fræðigrein eða
hvort gróska sé í lögfræði.
Björn: Lögfræði fjallar um mannlegt
samfélag, líka þegar þjóðfélag-
ið er þreytt. Við sem störfum í Háskóla
íslands á bágbornum kjörum erum t.d.
langþreyttir á því að sitja undir stöðugu
ámæli um að þar sé ekki unnið nóg. Það
þótti nú alldeilis snjallt þegar þingmaður
sté í stólinn og sagði að þetta háskólalið
ynni fjóra til sex tíma í viku og átti þá
væntanlega við fyrirlestrafjöldann. Svona
ummæli lýsa svo takmarkalausri vanþekk-
ingu að ekki er orði á eyðandi. Þess vegna
bæti ég um betur þegar svona er talað og
svara: Þetta er ekki rétt. Hver fyrirlestur
er aðeins þrjú kortér! Það er tvímælalaust
mikill áhugi á fræðunum, ekki aðeins í
lagadeild heldur hjá lögfræðingum al-
mennt, og afraksturinn meiri en búast
mætti við þegar unnið er við svo vanþakk-
láta afstöðu, sem hér hefur verið gerð að
umtalsefni. Ég nefni aðeins þrjú dæmi
þessu til stuðnings. Til skamms tíma voru
nær allar kennslubækur í lögfræði á
dönsku en nú er flest lesefnið á íslensku,
laganemar halda úti ársfjórðungsriti,
Úlfljóti, sem er fyllilega sambærilegt því
besta sem þekkist í útlöndum og auk þess
kemur út eins oft og raun ber vitni sér-
stakt Tímarit lögfræðinga, sem er stétt-
inni til sóma.
Arnljótur: Fjölgun kennara við lagadeild
og bætt starfsaðstaða hefur
m.a. haft þau áhrif að undanfarin 15 ár
hafa verið unnin meiri fræðistörf við laga-
deild en oft áður. Aukin fræðimennska á
sviði lögfræði hefur birst í fleiri kennslu-
ritum og í ritgerðum sem margar hafa
birst á prenti. Gróska er í lögfræði sem
fræðigrein.
Björn: Það er von okkar sem störfum
við lagadeild að lögfræði sem
fræðigrein muni vaxa og eflast á komandi
árum. Innan deildarinnar er unnið að
hugmyndum um breytingar á laganámi
sem miða að því að ná þeim markmiðum
sem hér afa verið rakin. Glæsilegt hús
lagadeildar með ágætu bókasafni og góðri
vinnuaðstöðu bæði fyrir nemendur og
kennara hefur opnað möguleika fyrir gjör-
breytta starfshætti í lagadeild. Þess vegna
er fyllilega tímabært að taka alla starf-
semi deildarinnar til gagngerðrar endur-
skoðunar. Ég hef varpað fram þeirri
hugmynd að stofnaður verði sjálfstæður
lagaskóli á íslandi. Sú hugmynd er í sam-
ræmi við þá skoðun mína að valddreifing
innan Háskólans geti verið til bóta. Laga-
deild hefur nokkra sérstöðu innan Háskól-
ans bæði að því er varðar nokkuð fastmót-
aða hefð í námi og kennslu svo og vegna
ytri aðbúnaðar. Það er skoðun mín og
laganámi og lagakennslu væri betur borg-
ið í sjálfstæðum lagaskóla og nauðsynleg-
ar breytingar á náms- og kennslufyrir-
komulagi, yrðu miklu auðveldari í fram-
kvæmd.
Oft hef ég birt vísur eft-
ir Jónas í Hróarsdal í
Skagafirði. Hann var
kenndur við fleiri bæi.
Hér er ein:
Bágt á ég með barnakind
bjargarvana í hreysi.
Sendu Drottinn sunnanvind,
svo að vötnin leysi.
Það er látið fylgja vísu þess-
ari, að skáldinu hafi orðið að ósk
sinni, hörkur hafi þegar minnk-
að, vötn hafi rutt sig svo að hægt
hafi verið að leggja net.
Sigurður Halldórsson á Húsa-
vík er skrifaður fyrir eftirfar-
andi stöku:
Dæma sannra mun þess mergð
margt finnst granna kiTið,
hvers er annars sárbeitt sverð
svona er mannahTið.
Kristinn Bjarnason, norðlenskur
maður, er talinn höfundur þess-
arar vísu:
Er ég fangi á úthafsströnd
við Ægis stranga róminn.
Sárt mig þangað þráir önd
þar sem anga blómin.
Nikulás var maður nefndur og
kallaður Þjófa-Lási, en annar
maður hagmæltur og samnefnd-
ur fékk heitið Nikulás skáldi, eru
menn oft beðnir að ruglast ekki
á þeim. Þjófa-Lási var annars
sagður atgervismaður, en auðnu-
laus. Einhverju sinni tókst hon-
um að brjótast úr varðhaldi. Þá
orti hann:
Ef að þrútinn þrátt cg er
þakinn sút og meinum,
kemst ég út úr kofa hér
Kristi að lúta hreinum.
Ingibjörg Björnsdóttir var
hagmælt kona í Skagafirði, ann-
að veit ég ekki um hana. Hún fór
einhverju sinni sér til gamans á
almennan hreppsfund, sem hald-
inn var að Seylu í hennar byggð-
arlagi. Hún hafði verið beðin
fyrir skjólu og forvitnaðist ein-
hver um það hvers vegna hún
væri með þessa fötu. Hún svar-
aði þá:
Enn ég skunda amafrí
eftir stundarforða,
að sækja á fundínn fötu í
fánýtt glundur orða.
Margt hefur verið sér til gam-
ans gert í sveitum fyrr á árum,
víða voru gefin út blöð, sem látin
voru ganga á milli fólks. Þar
komu visur eftir hagyrðinga og
rímþrautir voru leystar. Ein-
hvern tíma var í Skagafirði
stungið upp á keppni um vísur
þar sem lokaorð áttu að vera,
foss, koss, máti og gráti. Gísli
Ólafsson frá Eiríksstöðum orti:
Ein við kvöddumst upp við foss
í örlaganna máti,
endurminning um þann koss
oft er vígð í gráti.
Níels skáldi Jónsson var sam-
tímamaður Bjarna amtmanns og
skálds Thorarensens. Hann
hafði m.a. lifibrauð sitt af bóka-
sölu. Einhverju sinni kom hann
á ferðum sínum að Möðruvöllum
og tók skáldið og höfðinginn
honum vel, sátu þeir að drykkju,
en ekki gat Bjarni þó stillt sig
um að finna eitthvað að vísna-
gerð hagyrðingsins. Ct af þessu
orti Níels:
Ljóðagreinum hvar cg hreyföi
hef ég ritað fjötralaus,
og aldrei neinum lærðum leyfði
leiösögn yfir mínum haus.
Guðmundur Stefánsson, bóndi
á Minni-Brekku í Fljótum í
Skagafirði, var kunnur hagyrð-
ingur, látinn 1927. Eftir hann er
þessi vísa:
Loftiö grætur, geislinn flýr,
grundar vætast kinnar,
síga lætur svartar brýr
svipur næturinnar.
Halldór Þórgrímsson, bóndi,
kenndur við Hraunkot, og Guð-
mundur á Sandi voru náfrænd-
ur, systkinasynir. Eitthvað
munu þeir ekki hafa átt skap
saman. Halldór orti að gefnu til-
efni:
Ei ber þykkju eg til þín,
aö því hendum gaman.
Því afi þinn og amma mín
áttu vöggu saman.
J.G.J.