Árbók VFÍ - 01.06.1992, Blaðsíða 332
4-9
Sverrir Þórhallsson
Jarðgufa sem orkugjafi
Ágrip
Hlutdeild jarðhita í orkubúskap þjóðar er hvergi meiri en á Islandi. Góður árangur hefur náðst í
virkjun Iághita til húshitunar og ylræktar. Nýting háhita hófst fyrir aldarfjórðungi og hefur
notkun jarðgufu vaxið mjög hratt. Nú þegar liggur fyrir mikil reynsla í nýtingu jarðgufunnar
og íslendingar hafa að ýmsu leyti rutt brautina. Getið er helstu þátta, sem taka þarf tillit til á
hverju jarðhitasvæði og lýst á einfaldan hátt hvaða áhrif þau hafa. Með dæmum er reynt að
einfalda flókna tækni og vísindi, þannig að hinn almenni lesandi fái skilning á samhengi
hlutanna og tilfinningu fyrir hvað megi teljast eðlilegt og gott. Fjallað er sérstaklega um
eiginleika jarðgufunnar, lýst kostum hennar og göllum, og komist að þeirri niðurstöðu að hún
sé álíka auðveld í notkun og ketilgufa sem má nýta í hefðbundnum tækjum. Samanburður er
gerður á gæðum jarðgufu (gasi í gufunni og þrýstingi) á háhitasvæðum sem borað hefur verið í
og einnig á afköstum borhola. Ferill jarðgufu frá borholu til nýtingar er rakinn og dæmi gefin
um kostnað og gufuverð. Loks er leitað skýringa á því af hverju svo fáir sýna notkun gufunnar
áhuga, þrátt fyrir alla kostina og lágt verð.
1 Inngangur
Jarðhitinn er hvergi þýðingarmeiri í orkubúskap þjóðar en á íslandi, þar sem 86% húsnæðis
nýtur hans og umtalsverð notkun er í ylrækt. Lághitinn hefur verið nýttur í hitaveitur víða um
land og háhitinn hefur verið beislaðar til raforkuvinnslu, hitaveitna og til iðnaðar. Uppsett afl
28 hitaveitna innan Sambands íslenskra hitaveitna er um 800 MWt. Uppsett rafafl er 45 MWe í
þremur stöðvum: Kröflu 30 MWe, Svartsengi 12 MWe og Bjarnarflagi 3 MWe. Jarðgufa er
einnig nýtt í stórum stíl til framleiðslu á heitu vatni í orkuverum fjögurra hitaveitna (Svartsengi
125 MWt, Nesjavellir 100 MWt, Hveragerði 10 MWt, Bjarnarflag 3 MWt). Til iðnaðar er
jarðgufa nýtt hjá Kísiliðjunni hf. í Mývatnssveit og hjá íslenska saltfélaginu hf. á Reykjanesi.
Minni háttar jarðgufunotkun er í gróðurhúsum og í smáiðnaði við ullarþvott, herslu á mátsteini,
fiskþurrkun, suðu matvæla í mötuneytum,
bakstur hverabrauðs, í efnalaugum og til
gufubaða.
Aukning í notkun jarðhita til húshitunar
mun verða hæg, og athyglin beinist því að
annarri notkun eins og til ylræktar, iðnaðar
og raforkuframleiðslu. Fátt er þó um fyrir-
liggjandi áform um frekari virkjun og má
því segja að jarðhitaiðnaðurinn standi nú á
tímamótum eftir öra uppbyggingu síðustu
tvo áratugina.
Sverrir Þórhallsson lauk prófi í efnaverkfræöi
frá University of Minnesota, í Bandaríkjunum,
1969. Verkfræðingur hjá
Kísiliöjunni hf. við Mývatn
1969-74. Frá 1974 á jarö-
hitadeild Orkustofnunar,
nú fagdeildarstjóri I verk-
fræöi. Stundakennari við
Jaröhitaskóla Sameinuöu
þjóöanna í 10 ár og viö
verkfræöideild HÍ í 4 ár.