Tíminn - 23.12.1941, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Bjarni Asgeirsson:
Þegar ég ætlaði
Þegar ég var ungur maður, langaði mig
til að verða skáld, Og þetta var ekkert
fágætt á þeim árum. Ég held, að æðistór
hópur ungra manna í þann tíð hafi búið
yfir einhverju svipuðu, nokkurt skeið æf-
innar. Ég kynntist nokkuð mörgum, sem
þannig var ástatt um.
Ég veit ekki, hvað kann að hafa valdið
þessu. Ef til vill voru þetta áhrif frá hinni
eldri kynslóð — rímnakveðskap hennar
og ljóðalestri, sem var mikið iðkuð og vin-
sæl dægrastytting á mörgum heimilum,
einkum til sveita, fram um síðustu alda-
mót. Ef til vill voru þetta áhrif frá vin-
sældum hinna snjöllu skálda, er íslenzka
þjóðin átti á þessu tímabili — glæsileg-
asta ljóðskáldatímabili, sem ísland hefir
nokkru sinni, og sennilega mun nokkurn-
tíma eignast. Ef til vill hefir verið einhver
andleg ólga í lofti í kringum lokasóknina
í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar, sem hef-
ir komið þannig rót á tilfinningalíf okkar
æskumannanna. — Ef til vill hefir allt
þetta, að einhverju leyti hjálpað til að
skapa hjá okkur heilabrot og hugarsmíð-
ar, sem brutust fram í skáldagrillum æsku-
áranna.
Ég hafði snemma yndi af vísum og ljóð-
um og fór fljótlega að bera mig að því, að
hnoða saman vísum. Pyrsta vísan mín,
sem ég man eftir, er frá níunda aldursári
mínu. Ég hafði þá það sumarstarf að gæta
kúnna á heimili mínu, reka þær á haga
og sækja á kvöldin. Þar var boli einn i
hópnum hálf-mannýgur og óþekkur, sem
ég átti í sífelldum brösum við. Einu sinni
var ég að lumbra á honum mð smala-
prikinu mínu og hraut þá út úr mér þessi
vísa í þeirri viðureign:
Alltaf eru mér til meins
— maðurinn þér hegnir —
hans varð bani — og rak til lands.
ef þú ekki gegnir. —
Og fékk bolsi vel útilátinn löðrung um leið,
Um þetta leyti var aldraður maður á
heimili foreldra minna, sem kunni og
kvað mikið af gömlum vísum. Eitt sinn
hlustaöi ég á hann kveða rimnaflokk, þar
sem vísurnar voru þannig gerðar, að hver
ljóðlína byrjaði á sama orði og sú síðasta
endaði á. Þetta þótti mér þá hin mesta
list, og langaði mig mikið til að leika hana
eftir. Þá var það eitt sinn, að ég sá föður
fninn skjóta svartbak, sem sat á sjónum
skammt frá ströndinni — en vindur stóð
að landi og bar hann brátt upp að fjöru-
borðinu. Þá notaði ég hina nýju braglist
til að yrkja um atburð þennan. Vísan var
svona:
Svartbakur á sjónum sat,
sat hann þar og ekkert gat.
Gat kom þá á höfuð hans;
Þetta færðu, og annað eins,
Enga tilsögn hafði ég þá fengið ,svo mik-
ið. sem um einföldustu reglur bragfræð-
innar.
Þegar ég var tíu ára, dvaldist ég um
tíma á heimili Haraldar Níelssonar pró-
fes.sors í Reykjavík, og stundaði sundnám
hjá Páli Erlingssyni, er þá kenndi sund í
laugunum í Reykjavík. í tómstundum
mínum lét séra Haraldur mig læra kvæði
og kenndi mér þá undirstöðuatriði brag-
fræðinnar. Gladdist ég .þá í hljóði yfir því,
að mér hafði tekizt að mestu að fylgja
ið verða skáld
réttum rímreglum í þeim vísum,
sem ég þegar hafði gert, án þess
að hafa kynnst þeim hið minnsta.
Fann ég þá, þó að ég gerði mér
þess ekki ljósa grein, að mér hafði
hlotnast í vöggugjöf hið svokall-
aða „brageyra“ og þótti það spá
góðu um, að ég mundi fá þá ósk
mína uppfyllta, að verða skáld.
Ég fór nú að kynna mér allt,
sem ég náði í um rímfræði og
skáldskap og las öll þau kvæði er
ég komst yfir. Hvenær, sem ég sá
nýtt ljóð í blaði eða bók drakk
ég það í mig á undan öllu öðru
lesmáli. Ég hélt nú áfram vísna-
gerðinni og lét fljúga í litlum kviðl-
ingum við ýms tækifæri og æfði
mig í meðferð ríms og brag-
arhátta. Svo smátt og smátt, hægt
og hikandi byrjaði ég á kvæða-
gerðinni. Ég tók þetta allt ósköp
hátíðlega og valdi hin háfleyg-
ustu yrkisefni að hætti góð-
skáldanna. Þannig gekk þetta fram á tví-
tugsaldurinn. Þá upplukust augu mín
skyndilegá, og nú varð mér allt í einu ljóst,
að allar mínar skáldagrillur voru ekki
annað en æskuórar. Þekking mín og skiln-
ingur á kvæðum stórskáldanna hafði auk-
izt með árunum og þar með gagnrýni og
vantrú á eigin hæfileika í þessum efnum.
Ég hafði lengi haft þá skoðun, að hér
væri ekki nema um tvennt að ræða —
stórskáld eða ekkert skáld. Von mín um
að verða stórskáld var nú að engu orðin,
og nú ákvað ég að kasta frá mér allri
Ijóðagerð fyrir fullt og allt — eins og
gömlum leikföngum, sem ekkert gildi
höfðu lengur.
Og nú er brotið í blað. Ég var orðinn
leiður á allri ljóðagerð og las nú aldrei
kvæði nema ég næði ekki í neitt annað.
Þegar blöðin fluttu ný kvæði, las ég þau
ýmist alls ekki eöa þá ekki fyrr en allt
efni blaðsins, ásamt auglýsingum, var bú-
ið og annað ekki fyrir hendi. — Ég gleymdi
flestum æskuljóðunum, týndi handritun-
um og eyðilagði, og reyndi að þurka öll
áhrif frá skáldagrillum unglingsáranna úr
huganum. Einungis örfá af þessum gömlu
leikföngum mínum eru enn við líði, sem
ýmist höfðu verið birt í blöðum eða
geymzt í minni mér. Legg ég nokkur
þeirra hér fram eins og fylgiskjöl með
þessum æskuminningum hins „fyrverandi
tilvonandi skálds“. Ég birti hér tvö, er
sýna nokkuð ljóslega sveiflurnar á milli
vorhugs og vetrar — annað orkt um haust-
nótt og hitt um vordag. Haustkvæðið, orkt
eftir mishepnaðan dag, hét:
Dagurinn liðni.
Bjarni Asgeirsson
og tækfæris gullkorn eins og aðrir,
sem eg sá fyrst, er þú varst gengin hjá.
Nú græt ég þig og gleyma mun þér eigi!
Ég geymi minning þína í huga mér
sem litla mynd af löngum ævidegi,
er líkt og þú á burtu jafnnær fer.
Til himins, augun veik þótt vilji flýja
í von um Ijós, frá nætur-myrkra þraut, —
á milli svartra sorgarþungra skýja
ég sé þar aðeins lífs míns vetrarbraut.
En svo hallar vetri, „vetrarbrautin“
hverfur og allt viðhorf breytist.
Þegar daginn fer að lengja.
Nú er sólin sigri að ná,
svartanætur veldi að þrengja.
Nýjan kraft hún alltaf á
eins.og hljómar fornra strengja.
Glæðast vonir þroskast þrá
þegar daginn fer að lengja.
Þá fær viljinn vængja-byr;
vex þá trú á allt hið bezta.
Þar sem dauðinn dvaldi fyr
dunar vorið, — ísar bresta.
Er sem heyrist drepa á dyr
dular-fylgjur sumar-gesta.
Loftiö allt af ljósi hlær,
logi hafs úr auga brennur.
Kuldi hopar, klökknar snær.
Klakarisar fella tennur.
Alltaf hærra en í gær
upp á loftið sólin rennur.
Nú leggur nótt með liðinn dag í fangi
í líkhús tímans — eilífð vígðan sal, —
í svartri skykkju hljóð og hæg í gangi,
og höfgum tárum vökvar strönd og dal.
Og öldur stynja út við sævardranga
sitt undirspil við hennar göngulag. —
Ég sit hér einn og þerra votan vanga;
ég vildi gráta úr helju liðinn dag.
Þú bauðst mér fön í veikar vonarfjaðrir
og vaxtarvönd í kraftalaufin smá,
Út um geiminn ör-hröð
yls og bjarma sólarmóð'a.
Foldin öll á brjósti ber
brennimerki helgra glóða.
Svo í anda sjáum vér
sigurmátt og vald hins góða.
Hugsjón andans, öflga sól,
okkur sendu strauma þína.
í vor myrku mæðu-ból
milda geisla láttu skína.