Tíminn - 17.06.1953, Page 1

AUKABLAÐ
17. JÚNÍ
Leiðsögn frumherjanna
Aðalgreinin, sem birtist i þessu
17. júní-blaöi Timans, er ritgerð
eftir Benedikt Jónsson frá Auön-
um. Hún kom fyrst fyrir almenn-
ingssjónir i Tímariti kaupfélag-
anna fyrir 57 árum. AÖ dómi
margra merkra manna er hún
snjallasta og áhrifamesta grein-
argerö, er rituö hefir veriö um
félagsmál á islenzka tungu. Þeg-
ar hún birtist fyrst, lét jafn
gagnrýninn maöur og Þorsteinn
Erlingsson skáld í ljós þá skoð-
un, að betri ritgerð hefði ekki
veriö áður skráð af íslenzkum
manni um þessi málefni. Því má
óhœtt bæta við, aö siöan hefir
þessum málum ekki veriö gerö
betri skil af islenzkum manni.
Einhverjir kunna aö segja, að
þaö. sé aö fara aftan að siðunum
og beri vott litiíli hugkvæmni og
framtakssemi, að verja miklu af
rúmi sérstaks aukablaös á þjóð-
hátíöardegi íslendinga til þess
aö eudurprenta þessa nær sex-
típ áfa gömlu ritgerð Benedikts.
Gegn þessu má hinsvegar íæra
mörg rök. Tim.arit kaupféfag-
anna var gefið út i litlu upplagi,
því að félögin voru þá enn fá
og vanmáttug. Meginþorri hinn-
ar uppvaxandi kynslóðar hefir
því ekki átt þess kost aö lesa
ritgerö Beneddkts eða kynna sér
efni hennar. Hverri öflugri fé-
lagshreyfingu, eins og sam-
vinnufélagsskapnum, er það hins
vegar höfuönauösyn að þekkja
vel uppruna sinn og geta stöðugt
haft hugsjónir og stefnumið
frumhei-janna fyrir leiðarljós.
Þessvegna er nauðsynlegt að rit-
gerð Benedikts verði jafnan les-
in og rædd af hverri nýrri kyn-
slóð samvinnumanna á íslandi.
Siöast, en ekki sízt, er svo þaö,
að þótt margt hafi breyzt siðan
Benedikt skrifaði ritgerö sína, á
meginefni hennar og boðskapur
ekki síður erindi' til íslendinga
nú en fyrir sextíu árum.
Þetta síðastgreinda atriði skal
hér aðeins rætt nokkru nánara.
íslenzk þjóö stendur nú sem
oft fyrr á einskonar vegamótum.
Hin stjórnaríarslega sjálfstæö-
isbarátta hennar hefir verið tll
sigursælla lykta leidd. Framund
an biöur nú að gæta þess, sem
áunnizt hefir í þeim efnum.
Görnul reynsla segir, að meiri
vandi sé a$ gæta fengins fjár en
afla. Breyttar aöstæður gera
þetta gæzlnstarf að ýmsu leyti
örðugra en áður var. E.inangrun-
in er ekki fengur sú vernd, sem
hún var þjóðernmu áður, þar
sem hin nýju samgöngutæki
hafa fært iandið í þjóðbraut
milli heimsálfa. Uggvænlegar
horfur í alþjóðamálum gera er-
lenda hersetu nauðsynlega um
skeiö. Óvæntur stríðsgróði og er-
lent gjafafé hefir gert þjóðinni
mögulegt, að lífa um efni fram
um nokkurt árabil. Atvinnuveg-
ir þjóðarinnar eru enn of fá-
breyttir og óvissir til þess að þeir
geti örugglega tryggt þjóðinni
sæmileg lífskjör og nægilegt at-
vinnuöryggi. Af öllu þessu staf-
ar mikill vandi, sem þjóðin verð-
ur að horfast í augu við og gera
sér sem bezta grein fyrir, hvern-
ig bezt veröur mætt.
Því fer fjarri, aö svörin sép
samhljóöa um það, hvernig snú-
ast beri við þessum vanda. Þvert
á móti kennir nú í þeim efnum
vaxandi sundurlyndis og ósam-
ræmis. Sumir telja allan vanda
leystan, ef herinn sé látinn fara
burtu og landiö látið varnarlaust.
Aðrir þykjast geta leyst allan
vanda, ef þjóðin aðeins veitir
þeim brautargengi. Gyllingurp
og blekkingum er beitt til að
villa um fyrir þjóðinni, svo að
henni mun reynast næsta erfitt
að finna svörin við þeim örlaga-
ríku spurningum, sem vanda-
rnálin leggja fyrir hana.
Rétta svarið við öllum þessufp
spurningum er áreiðanlega að
finna í ritgerö Benedikts. Það,
sem gerir þjóðerni og sjálfstæði
einnar þjóðar sterkt eða veikt, er
framar Öllu öðru skipulagið og
sambúðarhættirnir, sem hún vei
ur sér. Skipulagiö og sambúðar-
hættirnir ráða meiru um örlög
þjóðanna, giftu þeirra eða giftu-
leysi, en nokkuð annað.