Tíminn - 25.04.1954, Síða 8

6.
TÍMINN, sunnudaginn 25. apríl 1954.
90. blað
Ferðabréf frá Tyrkjaveldi
- TUNIN OKKAR -
CFramnald af 6. síðú . ,. Á leið minni hingað datt verða allt annar staður en j (Framhaid ai 5. sfðu.t nálægt 300 hesta, þau sem
um í frystihúsabyggingum, mér oft Ingólfur í hug, þegar áöur, nú gróðursæl og byggi- ekki. Eins gæti hugsazt að eru stærst og í beztri rækt.
vélurn þeirra og rekstri. Seg- alltaf var að verða hrjóst- leg, með mikið af trjám og nýrækt hafi verið talin sem Af öðrum dálk skýrslu II.
ir hann að eini íslendingur- ugra og berara landið, eftir margs konar gróðri. túnasléttun og öfugt, en ekki sjást að þessar jarðir eru
inn á undan mér, sem komið því sem dró nær höfuðstaðn-1 Þetta er eitt dæmið um getur það verið almennt, þótt fæstar í Árnes- og Borgar-
hafi til sín eða hann orðið um og var orðið seinast ber framsýni Ataturk, enda er slíkt kunni að hafa komið fjarðarsýslum (um 11%) en
var við hér i landi, sé Hilmar eyðimörk, þegar kom hingað hann dáður svo mikið hér í fyrir hjá einstaka trúnaðar- flestar í N.-Múlasýslu þar sem
Kristjónsson, sem vinnur hjá í nágrennið. landi, að foringjadýrkun manni. Enn geta tún hafa þag er nærri því önnur hver
Sameinuðu þjóðunum í Róma | Aftan úr grárri forneskju kemst tæpast lengra annars farið í órækt, skriður fallið jörð, sem hefir þessa túna-
borg. En hann er nú hér 'hafði þó verið hér ofurlítil staðar, þótt mikil sé. En á þau, ár og sjór brotið af stærð.
norður við Svartahaf að borg, er hét Angora, sem nú hann dó eftir 15 ára forustu þeim o. fl. En verulega mun- Milli 9 og 13 ha tún eru £
hjálpa til við að kenna Tyrkj var strax umskírö og nefnd starf og þá á bezta aldri. ar það þó ekki. Eg hefi flokk- 9Q8 jörðum alls> eða 17.8%.
um að veiða fisk. Fiskur er Ankara um leið og hún var ( Eitt af dæmunum hér í að jarðirnar í fimm flokka, Töðufall þeirra ætti því að
þar og víða á Tyrkjaslóðum gerð að höfuðborg. borg um dálætið á Ataturk eftir stærð túnanna: vera í kringum 300 hesta og
mikill í höfum og vötnum, en, Þessi borg er nú • þriðja forseta, er það, að eftir endi:
kunnátta lítil við ' veiðar borgin, er ég minnist á í þess langri miðri borginni, frá
hans og hagnýtingu. Er dá- um pistlum mínum, er ég enda til enda hennar, hefir
lítið ánægjulegt, að tveir hefi kynnzt á ferðalaginu, verið lagt sérstaklega breitt
mjög efnilegir ungir íslend- sem má segja að yaxið hafi og fagurt stræti, sem ber Borrarfj.s.
ingar skuli kenna svona fram með ógnarhraða. Úr 25 þús. langt af öllum öðrum stræt- Mýrasýsia
ahdi fjarlægri þjóð í þessum íbúum 1923 eru þeir nú komn um borgarinnar og kallað er Snæfeiisn.s.
efnum. Markaður fyrir ísl. ir upp í 300 þús. hér í borg. Ataturk. En það þýðir Tyrkja Dalasýsla
fisk er varla heldur væntan- Árið 1923 voru mest mjög ó- faSir. Barðastr.s.
iegur hér né viðskipti veru- merkilegir leirkofar í bórg- Þetta ættarnafn tók for- v--IsafJ-s-
leg milli íslands og Tyrk- inni, reistir við örmjóar og setinn sér þegar lög komu í
lands. Helzt er það að Tyrkir marghlykkjóttar götur. En landinu um að allir ættu að
gætu orðið keppendur við nú eru risnir upp stórir, nýj- hafa ættarnöfn í stað þess
okkur á öðrum mörkuðum, ir mjög myndarlegir borgar- að heita tveim nöfnum (t. d.
þegar þei»- væru búnir að hlutar með stórum og mynd- Jón Jóhúann) eins og áður
læi-a nógu mikið. En fyrst arlegum byggingum við bein var siður.
þurfa þeir nú að seðja sína og breið stræti og gangstétt- En það sem ber þó langt
eigin þjóð, sem er ennþá ir. Margar stórar og glæsi- af sem vottur um dálætið á
raunverulega fátæk, eða stór. legar byggingar: fjölmennur Ataturk, er minnisvarðinn,
hluti af henni, og vafalaust stór háskóli, alþingishús fyr sem honum hefir verið reist
hungruð. ir hina 460 þingmenn Tyrk-
En báðir þessir íslending- lands, stórir spítalar, fjöldi
úpp í 650 á stærstu túnunum,
sem jafnframt eru í góðri
rækt.
ar, sem starfa hjá S. Þ. hér
syðra, eru mestu dugnaðar-
og. myndarmenn, sem alls
staðar munu koma fram ætt
jörð sinni til sóma.
Höfuðstaður Tyrkja.
Um langan aldur hafði
Istanbul, áður Konstantin-
opel og þar áður Mikligarð-
ur, verið höfuðstaður Tyrkja
veldis. En árið 1923 varð
stjórnarbylting í Tyrklandi
og afturhaldinu, sem ríkt
hafði áður í landinu með
soldáninn á toppnum, var
velt úr valdastólnum. f stað
þess tók við stjómarforust-
unni mjög umbótasinnaður
forseti, sem var bæði stór-
huga, kjarkgóður og skarp-
sýnn maður framtíðarinnar.
Þetta var Kamal Ataturk,
sem nú er orðinn eiginlega
þjóðardýrlingur Tyrkja. Hóf
hann strax margháttaðar
umbætur og framfarir á flest
um sviðum þjóðlífsins og
breytti um háttu og siðu fólks
íns tii hins betra á fjölmarg
an hátt. En það hafði verið
niður dregið í fáfræði, hjá-
veglegra skólabygginga,
mjög mörg myndarleg sendi-
herra- og sendiráðshús er-
lendra þjóða. Skemmtigarðar
komnir með fallegum trjám
og mörgum öðrum fögrum
jarðargróðri o. s. frv. í einum
borgarjaðrinum er m. a. stór
og myndarlegur búgarður,
sem Ataturk ræktaði og
byggði upp úr gróðurlausri
auðninni og bjó þar sjálfur.
Er þessi búgarður mjög fag-
ur og með hinum fjölbreytt-
asta gróðri.
En hvers vegna vex nú
þessi gróður hér í Ankara,
þar sem áður var skrælnuð
eyðimörk og nær
þreifst fyrir sífelldum þurrki
og hita öll sumur. Það er eitt
það nýstárlegasta, sem ég
hefi kynnzt á þessu ferða-
lagi mínu og aðdáunarvert
dæmi um framsýni hins stór
huga og víðsýna forseta, sem
tók við völdum í þessu landi
árið 1923.
Eftir alllöngum en þröng-
um dal rétt við borgina, rann
ur á hæstu hæðinni í einum
borgarjaðrinum, þar sem
sézt vel yfir alla borgina. Er
talið að þessi minnisvarði
hafi kostað sem svarar 112
milljónum ísl. króna og er
þó ekki ’ fullgerður ennþá.
Þekur hann yfir einn hekt-
ara lands. Þessi minnisvarði
á ekki að vera til nelnna
nota, nema í litlum sölum
II. Jarðir í % eftir túnstærð.
ha ha ha ha ha
0-3 3-6 6-9 9-13 yf.13
1.9 11.0 22.5 27.9 36.7 Yfir 13 ha. tún er á 838
13.4 26.3 28.7 15.8 15.8 jörðum eða 16.4%. Þær skipt
17.9 37.8 29.1 11.8 3.4 ast eftir túnstærð þannig, að
5.5 34.5 34.5 17.0 8.5 á 310 eöa 6.1% eru túnin
26.1 47.1 16.1 7.5 3.2 milli 13 og 15 ha. og gefa
14.6 45.7 3i.o 6.i 2.6 þau stærstu og beztu af þeim
26.3 31.2 19.5 10.5 12.5 af sér nálægt 900 hesta.
20.8 42.1 23.4 13.0 0.7 3ii eða 6.1% hefir tún-
5.4 33.1 35.1 20.0 6.4 stærð milli 15 og 20 ha. Beztu
3.2 15.4 33.0 27.2 21.2 túpin af þeim gefa af sér um
5.2 22.1 27.6 24.3 20.8 1200 hesta.
3.4 15.2 26.1 26.4 28.9 Á 119 iörðum. eða 2.8%, er
8.9 34.9 31.3 15.9 9.0 túnstærðin milli 20 og 25 ha.
12.1 38.2 32.8 11.5 5.4 Qg; geía þau af gúr yfir -^qqq
N.-Múlasýsla 11.8 48.2 26.6 10.4 3.0 hegta j flest.
S.-Múlasýsla 26.0 40.8 21.3 6,3 5.6
A.-Skaftaf.s. 17.6 38.7 27.7 9.3 6.7 Á 98 jörðum, eða 1.9%, eru
v.-Skaftaf.s. 15.8 30.7 25.9 17.5 ío.i túnin yfir 25 ha. eða eins og
RangárvaUas. 8.6 19.4 23.1 21.0 27.8 á 10—14 jörðum í fyrsta
Árnessýsla 7.9 11.2 20.9 24.4 35.6 flokknum.
Aiit íandið n.2 28.4 26.2 17.8 16.4 Hvar er nú mest af jörð-
unum með stóru túnin? Aft-
í fyrsta flokki eru jarðir asti dálkur í skýrslu II. sýn-
þær, sem hafa tún minni en ir það (hlutfallslega). Þar
3 ha. Sumar þeirra eru tún- sézt, að 36.7% af jörðunum
lausar (gróðurhúsajarðir) en í Borgarfjarðarsýslu hafa
aðrar hafa þau mjög litil. Af yfir 13 ha. tún og í Árnes-
Strandas.
V.-Húnav.s.
A.-Húnav.s.
Eyjafjarðars
S.-Þing.s.
N.-Þingeyj.s.
hans á einstaka stað eiua að tÚnUm Þessara íarða fást sýsIu eru Það 35-6%- * Þess~
n_s ir„n „Uf„ oftast innan við 100 hestar, um svslum báðum er meira
en þar sem þau eru stærst en þriðja hver jörð með. tún,
og í beztri rækt fæst upp í sem gefur af sér um 1000
kringum 150 hestar af öllu hesta. í Eyjafjarðarsýslu er
vera minjasöfn. Annars að-
eins til aðdáunar. Er hann
til að sjá eins og ein gríðaa-
stór holl. En þegar komið er túninu Þetta er óþolandi hlutfallstalan 28.9, Rangár-
í hann eru þarna stónr gang li+i3C __ 0 .
þarna stórir gang
fletir hellulagðir á listræn-
an hátt. Fjöldi stórra súlna-
ganga prýddum með mosaek
litið töðufall, og þarf að vallasvslu 27.8, A.-Húnavatns
margfaldast. Þessar jarðir svslu 21.2. Skagafjarðarsýslu
eru flestar í Barðastrandar- 20.8 o. s. frv.
ekkert og marsar hvelfinaar einnig SýSlU’ N--Isaf5arSars*slu og En þær eru fáar, í ýmsum
1 JLrr S.-Múlasýslu, þar sem meira öðrum sýslum. iarðirnar með
mjög prýddar, og í einni
þeirri veglegustu hvíla jarð-
en fjórða hver jörð er með stóru túnin, 0.7% í Stranda-
neskar'le?far' AtaJurksTiö '=vona lltU tún' í’Borgarfjarð sýslu, 2.6% í V.-ísafjarðar-
mlklum viöhafnarútbúnaði * tú^beaaífrúSf «*?■*«'«■******■ **
húun, palli, sem ekki er hæ?t rðSmár ' ern '22% Jv.' ^
að komast að nema nokkuð
undan, og í A.-Húnavatns-
Jarðirnar, sem hafa yfir
nærri, en alls ekki snerta, £ýslu Eyjafjarðarsýslu eru
fynr okkur heimsækjendur þær f& engar að kaUa 25 ha. tun eru sem hér segir:
þessa stórbrotna minms- f Eyjafirði) þegar jarðirnar t I Arnessýslu 30. Rangárvalla
merkis- Grímsey eru teknar undan. sjslu Ejjafjarðarsýslu 12
..... ....... . Hér skal ekki reynt að lýsa Annars sést þetta af fyrsta Borvarfjarðarsýslu 1°, Skaga
svolitil lækjarsitra. i þrengsl Ankara né borgarlýð hennar. dáiknum í skýrslunni oo- er fiaröarsyslu 9- V.-Skaftafells
_ . . um neðan til í dalnum lét Margt er með nýtízkusniöi. ekki þörf a frekari íitskýr- sr/slu 4’ Austur-Hunavatns-
trú, vanafestu og alls konar forsetinn búa til heljarmikla Fjöldi er af myndarlegu og ingUm á því Alls eru það 11 2 sýslu °s N--Ísaf.1arðarsýslu 3,
íhaldi — fátækt og aumingja og mjög rammgerða stíflu úr menningarlegu fólki. En svo % eða 574 jarðir sem hafa osr svo ein } hverri: S.-Þing-
skap. Væri það löng og merki járnbentri steinsteypu, 200 er líka talsvert mikið af and undir 3 ha_ tún. ’1449 iarðir eyiar-, V.-ísafjarðar-, Dala-
leg saga að segja frá því, metra langa og yfir 20 m. stæðum í þeim efnum. Og eða 28.4%, hafa tún, sem eru 0<T ^Tasýsiiim.
þótt ekki væri nema örlítið háa. Mjög stórt og myndar- húsakynni eru til enn hér í £ milli 3—6 ha. og gefa af setiim sjálfsagt allir
ágrip. En það skal ekki reynt legt mannvirki. Var byggður horg aiveg hörmuleg, hrörleg sðr nærri lðQ hesta Oo- Upn í orðið sammála um það, að
hér. jfallegur sumarbústaður rétt ir ævagamlir leir- og stein-j_________________ iminnstu túnin þurfi að
Eitt af því, sem nýi forset- við stífluna og gefinn forset- kofar einhvern tíma aftan' * |st8?kka. Nýræktin á þeim
ínn breytti strax um var höf anum> °S falleg veitingahús úr grárri forneskju, þar sem læs né skrifandi. Nú kann þarf að vaxa. En hvað á að
uðstaður landsins. Mun hann eru niðri í dalnum neðanvert fátæklingarnir hýrast í, tötr öll yngri kynslóðin að lesa vera til þess að svo verði?
jþar hafa haft fyrir sér gild- við stífluna. Er þarna allt að um búnir o°: ræfilslegir á og skrifa, og margs konar Ég vænti þess að þið, á þessu
ar ástæður, sem menn skildu umvefjast yndislegum skógi fiestan hátt. Er mér sagt að menning eykst ár frá ári, Búnaðarbingi, reynið að
fæstir þá, en skilja orðið bet °§ blómabreiðum, en áður en sami ættliðurinn sé búinn að þótt margt sé eftir að vinna finna leiðir til þess, og það
ur nú. jstíflan kom var þarna aðeinstVera j somu kofunum stund- í þeim efnum. jer meðal annars til þess að
Hinn forni frægi höfuð- leir og grjót, algerlega gróð- um jafnvel upp undir 1000 -------- igera vkkur ljóst hvernig á~
‘ár._ I Þótt útlitið sé ekki gott standið nú er, sem ég hefi
f afgömlum steinkofum hvað snertir annað aðaler- drevið þetta saman. Þótt
sem slíkur. En tiltölulega vor að koma og allt að leynist þo stundum ýmMeet indi mitt hingað í höfuðborg nokkuð kunni að bresta á að
lítil borg (25 þús. íbúar), 600 ?rænka. jmerkilegt, allt frá Hittita- Tyrkja, þá hefi ég nú kynnst bað sé heildaryfirlit, þar sem
Jem. austur í Litlu-Asíu í j Við stífluna myndaðist tímatalinu 1500—1000 árum honum örlítið og séð hvern- ekki er tekið méð tún á þeim
hálfgerðri eyðimörk þar, var stórt stöðuvatn langa leiðjf. Krist. Og einmitt hafi Ata- ig vaknandi þjóð frá margra svæðum landsins,. sem mig í
^erð- að höfuðborg fyrir þessa inn allan dalinn. En það hef j turk verið sérstaklega hrif- alda kúgun og afturhalds- dag brestur að nokkru ýfir--
20 milljóna þjóð. jir þau áhrif, að við uppguf-(inn af þeim tíma og tekið svefni er að rísa úr dvalan- sún vfir. bá vona, ég samt, að
Við íslendingar könnumst' unina úr því í logni og hitum þaðan ýmislegt til fyrirmynd um og hrista af sér hlekkina þið hafið fengið nægilegt >
staður í langstærstu borg urlaust.
landsins var lagður niður í Og þessa dagana er hlýtt
allir við landnárasmanninn, á sumrin vex rakinn svo í
sem hafnaði bústað í blóm-jallt að 20 km. fjarlægð frá
legum héruðum, en valdi sér(vatninu, að nú er trjágróður
svo bólfestu að lokum í, og ýmis konar jurtir að breið
Reykjavík, og fékk svo ámæli ast út um allar hæðir og
fyrir af samferðamönnunum,
■ að byggja útskaga þennan,
eftir að hafa farið um alger-
’ lega óbyggð beztu
landsins.
ar, er hann var að endur- og fáfræðina, en í stað þess yfirlit yfir ástandiíj, og því
skapa Ankara o. fl. í land- í vorhuga að byggja kappsam sem ég nú hefi sagt, tji þess
inu. Enda er líka í hinum lega upp land sitt mót björt- að siá nauðsynina á, því,.áð
veglega minnisvarða hans um framtíðar degi. jgerðar séu ráðstafani.r.-4:il að
ýmislegt, sem minnir á það. Mætti segja hér um eins og fá bá með, sem énn hafa að (
hvamma í nágrenninu, þarjsama tímabil í sögu þjóð- hjá Israelsmönnum:
sem ekkert gat
vegna sífelldra
áður gróið, anna hér austur frá, t. d. „Dagsins glymjá hamarshögg
þurrka öll ljónadýrkunin o. fl. jheimurinn er í smíðum.“
héruð sumur. Og þetta gerir það að
iverkum að Ankara er að
Fyrir tíma
mikill hluti þjóðarinnar ekki
Ataturks var ^
Með beztu kveðju heim.
Vigfús Guðmundsson.
nokkru leyti staðið utan við .
bá nvræktaröldu er-óneitan-
lega fer um landið Qg fjölil- ,
inn af bændum- hafa tekið
virkan þátt (. P. Z.