Tíminn - 30.11.1954, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, þriðjudaginn 29. nóvember 1954.
271. blað.
Saga íslendinga í Norð-
ur-Ameriku á ensku
The Story of the Ice
landers in North-Amer-
ica. — Útg.: North-Da-
kota Institute for Reg-
ional Studies. — Fargo,
N-Dakota 1953.
Þórstína Walters mun vera
flestum kunn, sem á annað
borð vita nokkuð um Vestur-
íslendinga. Hún er gift Emile
Walters listmálara, en hét
áður Thorstina Jackson, og
undir- því nafni var hún
þekkt sem í-lthöfundur. Hafði
hún gefið út bók um Norður-
Dakota, og mikið af grein-
um og ritgerðum á ensku og
íslenzku. Hin síðari ár hefir
Thorstina Walters verið veik
og lengst af rúmliggjhndi.
Það eitt út af fyrir sig sýnir
elju hennar, og áhuga, að
hún skuli skrifa slíka bók
við þau skilýrði, sem flestum
mundu finnast nægilega erf
ið til þess, að ekkert yrði úr
samfeildu starfi. Slíkt mundi
enginn ráðast í, sem ekki
hefði einlægan áhuga á verk
cfni sinu og yniu þv1 af heil
um huga. Og það er bezt að
segja það undir eins, að
stærsti kostur bókarinnar er
einmitt sá, að hún er rituð
af mikilli frásagnargleði.
Málið er lipurt og létt, frá-
sögnin víðast hvar fjörug og
stundum krydduð léttri
kímni. Allt þetta gerir bók-
ina skemmtilega í lestri. Eg
fyrir mitt leyti hefði átt örð-
ugt með að hætta við að lesa
hana, fyrr en lokið væri.___
Þetta, sem hér hefir verið
sagt, nægir til þess að menn
skilji, að ég tel útkomu bók
arinnar happa-viðburð. Hún
sýnir, að þrátt fyrir alla hina
amerisku vélatækni, sem oft
er um rætt, lifir enn með
Vestur-íslendingum löngun-
in til þess að halda á penna
i þágu andlegra fræða. En
kostir bókarinnar gera samt
ekki að engu nokkura galla,
sem á henni eru, að mínu á-
liti. Fyrst og fremst er titill
bókarinnar villandi. Þetta erj
ekki saga fslendinga í Norður j
Ameríku, heldur nokkrir þætt
ir þeirrar sögu. Mig grunar
að það sé útgefandanum að
kenna. að valinn er svo yfir-
gripsmíkill titill á bókina.
Auglýsingatækni Eiríks rauða
lifir enn góðu lífi í Ameríku.
En meðal þeirra, sem kunn-
ugir eru almennri sögu Vest-
ur-íslendinga, er hætt við,
að titillinn verði til þess, að
menn leggi rangan mæli-
kvarða á bókina. — Það, sem
sagt er frá, er að vísu gott
innlegg I sögu Vestur-íslend
inga, það sem það nær. En
þó er það engin heildarsaga
af þjóðarbrotinu, heldur eins
konar útsýn úr glugga Dak-
ota-búans yfir menn og mál-
eíni. Eg fyrir mitt leyti hefði
kosið gleggri mynd af hinni
kirkjulegu þróun, eftir aö
„Hið sameinaöa kirkjufélag"
kemur til skjalanna, og enn-
fremur meira frá starfi Þjóð
ræknisfélagsins. Maöur eins
cg séra Rögnvaldur hinn
mikli höfðingi, hefði vei'ð-
skuldað meira rúm í bókinni.
Þrátt fyrir þetta vil ég
meta bókina meira eftir því
sem í henni er, heldur en því,
sem kann að vanta í hana.
Og víst er um það, að bókin
veitir enskumælandi fólki
meiri þekkingu á Vestur-ís-
lendingum en nokkur önnur
bók, sem út hefir komið til
þessa.
Bókin er í tíu köflum, mis-
löngum. Auk þess er inngang
ur eftir kunnan sagnfræð-
ing, dr. Allan Nevins, próf-
essor við Columbiaháskólann,
og viðbætir (Appendix) með
ýmsum sögulegum gögnum
og heimildum, þar á meðal
stjórnarbréf frá tíð Grants
forseta, varðandi fyrirhug-
aða tilraun íslendinga til að
nema land í Alaska.
Meginefni bókarinnar hefst
á frásögninni um Vínland hiö
góða, og er það út af fyrir
sig nytsamur fróðleikur fyr-
ir þá, sem enn reyna að bei'ja
því inn í fólkið, að Columbus
hafi fyrstur manna fundið
Norður-Ameríku. Þá koma all
rækilegir kaflar um vestur-
ferðir á 19. öldinni, landa-
leit:,T íslendinga, og land-
nám, einkum í hinni merku
nýlendu í Norður-Dakota.
Höfundur fléttar bernsku-
minningar sínar inn í sög-
una, og eru þeir kaflar mjög
skemmtilegir. Frú Þórstína
lætur einstakar myndir úr
lífi nýlendufólksins bregða
birtu yfir hugsunarhátt þess,
lífsbará'ttu og samlíf. Hún
segir meðal annars mjög fall
ega frá því, hvernig þeir
reyna að byggja á sínum
fornu þjóðlegu erfðum, sam-
tímis því sem reynt er að
hagnýta framfarirnar í hinu
nýja landi. Sérstakur kafli er
um trúarlíf nýlendunnar.
Margir virðast álíta, að trú-
arlegur áhugi Vestur-íslend
inga hafi yfirleitt ekki kom-
ið fram í öðru en guðfræði-
legu rifrildi og deilum. Ef til
vill er slíkt ekki óeðlilegt, því
að hávaðinn berst langt, en
þögn hinna hljóðu tilbeiðslu
stunda við húslestrana ‘ í
„loggakofunum" gömlu eða í
kirkjunum lætur ekki mikið
yfir sér. Mér virðist bókar-
höfundur lýsa því allvel,
hvernig kirkjan var hið vekj
andi afl til umhugsunar um
vandamál mannlífsins, og
opnaði alþýðúnni leiðir til
frjálsrar umræðu um menn-
ingarmálin. — Skólamálun-
um er helgaður sérstakur
kafli, og ætti I'esandanum
að finnast nokkuð til um þær
fórnir, sem íslenzkir alþýðu-
menn færa, til þess að koma
börnum sinum til mennta.
Á vorri öld, þegar pína þarf
íróðleikinn ofan í fjölda
ungra manna, eins og þorska
íýsi ofan í börn, er mikill
fengur að því aö fá lýsingar
bókarhöfundarins á þeim
dugnaiTji, seiglu og atorku,
sem braut til skólagöngu við
lítil fararefni en þvi meiri
löngim til að verða að manni.
Þessu lýsir höf. með einstök
um dæmum. Þá er sérstakur
kafli um heimil:slíf landnáms
aldarinnar og þjóðlegar venj
ur í bygg'öarlögunum. Stutt-
ur kafli, en eftirtektarverð-
iir er um hin fyrstu afskipti
i af opinberum má’um í hinu
nýja landi. Næst-síðasti kafl-
inn er helgaður þeim mönn-
um, sem í e'nhverju hafa
skarað fram úr 1 amerisku
þjóðiifi. Hin stuttu æviágrip
eru stórfróðleg, og nægja tíl
að sýna það, aö Vestur-íslend
ingor hafa reynst liðtækir
starfsmenn, og þessi hin
minnsta af innfluttum þjóð
um í Ameriku þarf ekki að
íyrirverða sig fvrir tillag sitt
til amerísks menningarlífs.
Það er skiljanlegt, að þegar
nokkrir menn eru valdir sem
fulltrúor úr hópi íslenzkra
afburðamanna, geti verið
vandi að veija þessa fulltrúa
þannig, að öllum líki. Eg ætla
samt ekki að kjósa neinn út,
af þeim, sem þarna eru tald
ir, en ég mundi kjósa nokkra
fleiri inn, ef ég mætti ráða.
Sérstaklega hefði ég viljað
fleiri „norðan línunnar“, eins
og við sögðum fyrir vestan.
En hér verðum við aftur að
hafa það í huga, að glugginn,
sem hún Þórstína horfir út
um, er „sunnan línunnar'. —
í síðasta kaflanum er getið
rokkurra atriða, sem varða
líf og starf Vestur-íslendinga
í nútíðinni.
Inn í lesmálið er víða flétt
uð íslenk ljóð í enskri þýð-
ingu, bæði veraldlegs og and
legs efnis, og gerir það bók-
ina meira lifandi. Þýðingarn
ar eru gerðar af ýmsum.
Bólkin er fallega gefin út
og ef ég mætti skjóta því
inn í, samkvæmt ritúali rit
dómenda fyrir jólin, ágæt-
lega fallin til jólagjafa handa
enskumælandi fólki, ekki sízt
af öðru þjóðerni. —
Eg er viss um, að bók þessi
gerir gagn. Sem stendur höf
um vér mikið af Ameríku-
mönnurn í landi voru. Því ná
býli er þann veg háttað, að
óhjákvæmilegt er, að vissar
höralur séu á nánum kynn-
urn. Vér göngum ekki að því
gruflandi, að slíkt veldur
nokkrum misskilningi hand-
an við hafið. Þess vegna ber
oss að fagna öllu. sem eftir
eðlilegum leiðum skapar
heilbrigð kynni og veitir raun
hæfa þekkingu. Og þrátt fyr
ir smá-annmarka sem ég hefi
getið um, mun hún verða eitt
þeirra rita, sem hjálpar am-
erískum lesendum til þess að
þekkja íslenzkt þjóðareðli.
Hafi bæöi höíundur og út-
gefandi þökk fyrir verk sitt.
Geta má þess að lokum, að
í bókinni eru nokkrar mynd-
ir, helst mannamyndir, en
auk þess eftirprentanir af
málverkum eftir málarann
Emile Walters. Meðal þeirra
er hin fagra mynd „The Gla-
cier Blink“ (Jökulbjarminn),
sem mesta athygli vakti á
sýningu málarans í Winni-
peg fyrir allmörgum árum.
Jakob Jónsson.
Flugferö til Grímseyjar
Flogið verður frá Reykjavílc til Grímseyjar með við-
komu á Akureyri, miðvikudaginn 15. desember. —
Athygli skal vakin á því, að þetta er eina flugferðin
til Grímseyjar fvrir jól.
i facf Si íandi hj.
Starfsstúlka óskast
í Kópavogshælið nýja. — Upplýsingar gefur yfirhjúkr-
unarkonan sími 3098.

Sannlcikurinn er saffna beztur.
Höfum til sölu:
bifreiðar af flestum geröum.
Vanti yður bifreiö, þá leitið til okkar, við gefum yður
sannar upplýsingar um bifreiðirnar. — Tökura bif-
reiöir í umboðssölu.
Bifreiðasalan Klapparstíg 36
Sími 82032.
Bílar til sölu
Hilmann, Renauit, Skoda, Morris, Aiistin 4ra manna. — Einnig sendiferða og vönbílar.
Höfum kaupendur að 6 manna bílum.
Bifreiðasala Hreiðars Jónssonar
Miðstræti 3A — Sími 5187.