Tíminn - 09.01.1955, Blaðsíða 3

ví-£id
(í
I í> £
i íij j t r fi í) i , f. < { t V ’
i. v^vwv - -
e. blaff.
TIMINN, sunnudaginn 9. janúar 1955.
3
lí-
I
reppsfélagi Eandsins eru
fimmtán menn heimilisfastir
Hvert er fámennasta hrepps
félag landsins? Á því leikur
nú enginn vafi, það er Loð-
mundarfjörður. Þar eru nú
áðeins þrír bæir í byggð og
15 manns heimilisfastir í
hreppnum. Þessi byggð býr
þó yfir landkostum nógum,
kjarnagróðri, hlunnindum og
náttúruauðæfum, sem ekki
eru könnuð til fulls enn, en
ef til vill geta orðið til þess,
að þar festist allfjölmenn
byggð, sem ekki verði brott
numin á næstu öldum.
Fögur sveit.
Loðmundarfjörður er stutt
ur og skerst , inn, í landið !
næst norðan Seyðisfjarðar! i
Þetta er fögur sveit og sagt,
að fegúrð hennar líði þeim
seint úr minni, sem stendur
á sólbjörtum sumardegi á
brún Hjálmardalsheiðar og
horfir yfir dalinn. Fyrir fjarð
arbotni er allbreiður sævar-
sandur en síðan gengur lág-
lendi töluvert inn til lands,
eða allbreiður dalur, sem
hækkar og mjókkar inn að há
lendinu miíli dalsins og Fljóts
dalshéraðs. Sunnan fjarðar
er bratt mjög.
Enginn vegur.
Sími er um sveitina, en eng
inn bílvegur þangað, enda er
vegarstæði þangað allerfitt.
Þó er talið vel fært af verk
fróðum mönnum að leggja bíl
færan veg út fyrir fjöll í átt
til Seyðisfjarðar. Aðflutning-
ar .mega heita allir á sjó frá
Seyðisfirði og hafa verið frá
ómunatíð. en fjörðurinn er
stuttur og beinn fyrir opnu
hafi, svo- að þar er brimasamt
mjög. Er oft vikum saman
ólendandi í firðinum, enda
eru þar engar lendingarbæt-
ur, svo heitið geti. Loðmfirð
Ingar hafa þó trillubát, en
verða að setja hann, því að
lægi er ekkert. Það verður því
ekki farin sjóleið frá Loð-
mundarfirði nema þegar blítt
lætur.
Yfir Hjálmardalsheiði.
Yfir sumarmánuði er þó tal
in sæmilega fær leið úr Loð
mundarfirði yfir Hjálmardals
heiði til Seyðisfjarðar á hest
um og gangandi. Mun vera 4
til 5 stunda gangur yfir heið
ina, sem er stuttur fjallvegur
en brattur mjög og erfiður,
líklega nær 900 metrar á hæð
yfir hjávarmál.
Aðeins þrír bæir í byggð.
Það er ekki langt síðan 10
bæir voru í byggö í Loðmund
arfirði, en nú eru þeir aðeins
þrír? Stakkahlíð, Sævarendi
og Ulfsstaðir. Á síðustu fimm
tán árunum hafa bæirnir far
ið í eyði einn af öðrum, síðast
tveir fyrir tveim árum. Það,
sem háir þessari búsældarlegu
byggð eru samgönguleysið, ein
angrunin og hafnleysið.
Þrátt fyrir hlunnindi og
margvíslegar nytjar hefir Loð
mundarfjörður. aldrei verið
talinn fiskisæll, enda er
einkunn Páls Ólafssonar,
skálds, sem um skeið bjó í
Nesi i Loðmundarfirði á þá
lund, hins vegar telur hann
ekki þorsklaust með öllu, og
stafar það af því, að sambúð
Páls við nágrannana var ekki
sem bezt:
Það er enga þorska að fá
í þessum firði.
Þurru landi eru þeir á
og einskis virði.
í Loðmundarfirði er nú aðeins byggð á þremur
íörðum en sex hafa farið í eyði síðan 1940
Ekki munu samt allir hafa
verið Páli samm,ála um þetta-
Hlunnindi eru noKkur á þeim
tveim bæjum, er standa við
fjarðarbotninn, æðarvarp og
töluverður reki. í ánni er dá-
lítil silungsveiði.
Ættarjörð á aðra öld.
Stakkahlíð er stærsta jörð
byggðarinnar og hefir verið
mennari byggð í Loðmundar-
firði en nú er. Úr því sker
framtíðin. Þarna hafa og fund
izt ýmsir hinir fegurstu stein
ar aðrir.
Annar bærinn í byggð er
Sævarendi, sem stendur fyrir
botni fjarðarins sunnanverð-
um. Þar er líka nýlegt stein
hús hið reisulegasta. Er það
góð bújörð og hlunnindi nokk
Ferðamenn á brún Hjálmarsdalsheiðar Iíta yfir daliim. Dyrf jöll i baksýn.

Botn Loðmundarfjarðar. Breiður sjávarsandur. / hlíðum
han'lan fjarðarins hefir biksteinninn fundizt.
fjallanna
óðal sömu ættar á aðra öld,
og er hún það enn. Þar oýr
hinn kunni bændahöfðingi
Stefán Baldvinsson, hrepp-
stjóri sveitarinnar, og var fað
ir hans, Baldvin Stefánsson,
einnig hreppstjóri Loðmfirð-
inga á sinni tíð. Einnig búa
þar nú sonur hans, Sigurður
og tengdasonur hans, Magnús
Sigurðsson.
Stefán Baldvinsson er kunn
ur maður fyrir rausn sína, gáf
ur og þátttöku í almennum
málum, þar sem hann hefir
oft látið að sér kveða, og for
ganga hans í ýrnsum félags-
málum, svo sem samvinnumál
um hin merkasta.
Biksteinninn.
Stakkahlíð stendur fyrir
botni fjarðarins norðanverð-
um. Þar er stórt og reisulegt
steinhús og staðarlegt vel.
Berglög eru mjög merkileg í
Loðmundarfirði og í fjallshlíð
um þar í nártd hafa fundizt
biksteinslög, sem talin eru
verðmæt, en ekki fullrannsak
að enn, hvernig vinna megi,
enda er hafnleysi til trafala.
Verið getur þó, að á vinnslu
þessa verðmæta efnis sem að-
eins er til á örfáum stöðum
öðrum á landinu svo vitað sé,
byggist síðar blómlegur at-
vinnuvegur, sem treystir fjöl
ur, sem áður getur. Þaðan ligg
ur leiðin upp á Hjálmardals
heiði. Þar býr nú Baldvin
Trausti Stefánsson, sonur
Stefáns í Stakkahlíð.
Þriðji bærinn í byggð er
Úlfsstaðir , og stendur hann
nokkru innar í dalnum norð
an ár. Þar býr Jón Þorsteins-
son. Þar er einnig reisulegt
steinhús.
Kirkjustaðuri'nn
Klippstaður.
Þá er að geta þeirra bæja,
sem farið hafa í eyði á síð-
ustu áratugum. Ber fyrst að
nefna kirkjustað sveitarinn-
ar, Klippstað. Hann stendur
í miðjum dal næst Úlfsstöð-
um. Þar var lengi prestssetur
og heyröi Húsavík, lítil vík
norðan Loðmundarfjarðar,
undir þá kirkjusókn. í kaþólsk
um sið er talið að á Klippstað
hafi einnig verið bænhús og
dj ákni auk prestsins. Á seinni
hluta 19. aldar var þó Loð-
mundarfjarðarsókn og Klipp-
staður gerð að annexíu undir
Dvergasteini í Seyðisfirði. Síð
asti prestur er sat á Klipp-
stað var Finnur Jónsson, afi
þeirra séra Jakobs Jónssonar
og Eysteins Jónssonar ráð-
herra í Reykjavík.
Messað á eyðibýli.
Og nú er svo komið í Loð-
mundarfiröi, sem sj aldgæf t
mun vera í íslenzkum sveit-
um sem betur fer, að hrepps-
búar sækja kirkju á eyðijörð,
því að Klippstaður fór í eyði
fyrir fáum, árum og voru síð-
ustu ábúendur þar Einar
Sölvason og Friðbergur Ein-
arsson. Húsakynni eru þar all
góð og kirkja sæmilega stæði-
leg, en fremur kaldar munu
nú viðtökur kirkjufólks sem
vonlegt er, þegar Dverga-
steinsprestur kemur að messa.
Af öðrum eyðijörðum má
nefna Árnastaði sunnan ár
innarlega í sveitinni, en norð-
an ár er innsta býlið Báröar-
staðir sem fóru í eyði fyrir
nokkrum árum. Þar stendur
allreisulegt timburhús. Þaðan
liggur leiðin yfir Tó, fjallveg
sem oft er farinn milli Loö-
mundarfjarðar og Héraðs.
Út með firðinum norðan-
verðum eru þrjú eyðibýli,
Seljamýri, Nes og Neshjáleiga.
Síðast var búið í Nesi, eða þar
til fyrir tveim árum.
Rostungurinn á Nes-
klöppum.
Útræði var áður úr Loð-
mundarfirði og bezti lending-
arstaður árósinn fyrir botni
fjarðarins, en þó oft ófær.
Uppsátur Nesbæjanna var við
klappir undan Neshjáleigu, og
nefndist þar Miðlending. Svo
er sagt, að árið 1914 bæri svo
við, að rostungur kom af hafi
og . lagðist upp á klappirnar
við Miðlendingu. Þá var bóndi
< Nesi Stefán Þorsteinsson og
fór hann til ásamt vinnu-
manni sínum, Hallgrími Árna
syni, og bóndanum í Neshjá-
leigu, Árna Einarssyni. Tókst
beim að vinna á rostungnum
með skotvopni. Er svo talið,
að þetta muni vera síðasti
rostungur, sem skotinn hafi
verið hér á landi eða við land.
Síðasti bóndi í Nesi var Bald-
ur Einarsson.
Allar hafa þessar sex eyði-
jarðir farið í eyði síðan um
1940.
Hve lengi verður þraukað?
í þessu fámennasta hrepps-
félagi landsins eru nú aðeins
15 manns heimilisfastir á
þremur jörðum. Það mun öll-
um skiljanlegt, að það er eng-
inn leikur að búa við slika
einangrun í vegalausri sveit.
Þó er nú sími á öllum bæjun-
um — jafnvel sumum eyði-
bæjunum líka. Er það nokkur
bót. Samkvæmt landslögum er
þó ekki orðið svo fámennt enn
í Loðmundarfirði, að byggðin
geti ekki verið sérstakt hrepps
félag. Fólkið, sem þar býr nú
mun hafa fullan hug á því að
gefast ekki upp fyrr en í fulla
hnefana, enda er nú megin-
hluti þess af þeim ættarmeið,
sem hefir átt óðal sitt í Loð-
mundarfirði á aðra öld. í slíku
sveitarfélagi verða menn að
neita sér um margt það, sem
menn njóta annars staðar af
opinberri hálfu. Þar er enginn
starfandi skóli heldur aðeins
heimiliskennsla.
í Loðmundarfirði lifa menn
eingöngu á sauðfjárrækt og
hafa allstór fjárbú, enda er
landrými nóg og kostir miklir.
Það er ekki auðvelt fyrir svo
fáa bændur að inna af hönd-
um smalamennsku og fjall-
skil á þeim víðernum. Verður
það oft og einatt erfið ganga.
Fé nágrannasveita sækir nú
í vaxandi mæli í hin óbyggðu
lönd Loðmundarfjarðar, og
vafalaust mundi nágranna-
sveitum bregða við, ef enginn
byggi lengur í Loðmundar-
firði.
Það mun flestum þykja illa
farið, ef svo fögur og kosta-
rík sveit sem Loðmundarfjörð’
ur fer með öllu í eyði. Til þess
væri betra að hyggja, að þar
blómgaðist og ykist byggð á
ný við tækni nýrra tíma. Með’
hverjum firði og sveit, sem.
fer í eyði, minnkar landið, og
verk framtíðarinnar er aö’
stækka það en ekki minnka.
Getraunirnar
Nú hafa 1. og 2. deildarliðin hafiö
þátttöku í bikarkeppninni og getur
það haft nokkur áhrif 1 deildakeppn
inni. Sérstaklega jafnteflisleikirnir
í bikarnum, af því að þá verða sum
liðin að leika 2 eða fleiri leiki sömu
vikuna. Er þá hættara við meiðsl-
um og einnig þykir vilja brenna við,
að 3. deildarliðin sum leiki nokkuð.
harkalega gegn þeim „stóru“. Yfir
hátíðarnar hefir verið óvenju mikið
um jafntefli í 1. deild, eða 13 í 3S
leikjum. Neðstu liðin Leicester og
Sheff. Wed. eru nú komin í heldur
vonlitla aðstöðu. Sheff. Wed. hefir
verið að reyna að styrkja liðið meíi
mannakaupum og keypti nýlega Mc
Enoy frá Huddersfield fyrir 15 þús.
pund. Er hann miðframvörður og'
virðist vörn Sheff. eitthvað hafa
náð sér á strik síðan.
Leicester keypti Graver frá Lin-
coln fyrir 25 þús. pund (ekki 30),
en auk þess fylgdi ágætur leikmaö ,
ur frá Leicester með 25 þúsunduu.
um. Graver hefir skorað í hverjum
leik fyrir Leicester síðan. Lincoln
varð að selja þennan ágæta leik-
mann vegna lélegrar aðsóknar á
leiki liðsins.
Kerfi 48 raðir.
Blackpool-Wolves 2
Bolton-Huddersfield 2
Cardiff-Chelsea 1 2
Charlton-Manch. Utd. x
Everton-Burnley 1
Manch. City-Leicester 1
Newcastle-Preston 1
Portsmouth-Aston Villa 1
Sheff. Wedn.-Sunderland 1 x
Tottenham-Arsenal 1 2
W. B. A.-Sheff. Utd. 1 x
Port Vale-Stoke 1x2
i(iiiii«uw(iiiiiitmimnnGuxiuuinaapr
1 PILTAR ef þið eigið stúlk- fi
f una, þá á ég HRINGANA. íi
I Kjartan Ásmundsson, j|
í gullsmiður, - Aðalstræti 8. ji
\ Sími 1290. Reykjavík. II
| Tengill hi.
| IIEIÐI V/KLEPPSVEG
Raflagnir
Viðgerðir
Efsiissala
unummnminiiiuiiiiunmunuiitiHuiiimnmiinu^