Tíminn - 09.01.1955, Blaðsíða 8

8
TÍMINN, sunnudaginn 9. janúar 1955.
ANNA
BJÖRNSDÓTTI R
illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllilliiiiiiiiiiiiiinn.
EF ÞÉR HAFIÐ
frá Atlastöðum
HUG Á AÐ
EIGNAST MIÐA
„Óttist ekki elli,
ísaiands meyjar,
þótt fagra hýðið' ið hvíta
hrokkni og fölni,
og brúna logið í lampa
[ Ijósunum daprist,
og verði rósir vanga
að visnuðum liljum.
Fögur önd ásýr.d gamals
mun eftir sér skapa,
og ungdóms sléttieik æðri
á það skrúðrósir grafa.“
Svo mælti hinn mikli mann
fræðingur og sálskyggni af-
burðamaður, Bjarni Thorar-
ensen. Honum hefir verið
ljóst, hversu andinn mótar
efnið, hversu göfugar hugsan
ir góðs manns móta yfirbragð
hans — og æ meir sem lengur
lætur — svo að í raunsönnum
skilningi verður góður maður
og góð kona því fegri sem
lengur lifir, jafnvel þótt lifi
fram í geigvæna elli. Rann-
veig Filippusdóttir, sem
Bjarni yrkir erfiljóðin um,
hefir um þetta ekki verið
nein undantekning. Margar
„fsalands meyjar1 hafa verið
henni hliðstæðar að þessu
leyti. Og í þeirri kvennasveit
tel ég örugglega konuna, sem
ég vil minnast nokkrum orð
hm, Önnu Björnsdóttur frá
Atlastöðum.
Fædd var hún að Hóli (hin
um fremra) í Svarfaðardal 7.
dag desembermánaðar 1859.
Stóðu að henni traustar og
góðar bændaættir. Var faðir
hennar Björn bóndi Sigurðs-
son, síðar bóndi á Atlastöðum,
og kona hans, Anna Jónsdótt
ír. Var Björn afkomandi hins
góðfræga Mela-Odds, sem
Melaætt er við kennd. Anna
Björnsdóttir missti móður
sína þriggja vikna gömul. Var
hún þá tekin í fóstur af Páli
Þorkelssyni, bónda á Atlastöð
um, og konu hans Guðrúnu
Jónsdóttur. Voru þau Páll og
Guðrún sæmdarhjón og
veittu fósturdóttur sinni hið
mesta ástríki. Höfðu þau átt
börn, en misst þau öll löngu
fyrr en hér var komið. Kom
þar fram hamingja Önnu
Björnsdóttur, er henni auðn
aðist að bera græðismyrsl í
þau sviðasár, er fósturforeldr
ar hennar báru eftir barna-
missinn. Er hún komst á legg
var hún snemma gervileg, vel
verki farin og hög á hendur
sínar, í hærra lagi á vöxt,
grannvaxin, glæsileg á yfir-
bragð, og heiði yfir brúna-
baugum. Skaphöfn hennar
var gædd þeirri hófstillingu
og þeim hollvilja, að hún
hlaut jafnan að vinna vin-
sældir þeirra, er kynntust
henni. Henni var aldrei svo
mikið í hug, að hún þyrfti að
nota stór orð, en neytti hæfni
sinnar ávailt til að jafna á-
greining og misklíð manna,
og efla samhug og samlyndi
gott.
Ung að árum valdi hún sér
að eiginmanni Árna ísak Run
ólfsson frá Hreiðarsstöðum.
Fór gifting þeirra fram 1878.
Bjuggu þau næstu fjögur ár-
in á Hreiðarsstöðum, í tvíbýli
móti Runóifi, föður Árna. Síð
an fluttust þau að Hærings-
stöðum og bjuggu þar átta
ár. Vorið 1890 fluttust þau
að Atlastöðum, eignuðust þá
jörð og bjuggu þar 25 ár, eða
til 1915, er Árni sonur þeirra
tók við búi. Voru þau með
honum síðan. Árni Runólfs
son lézt í maímánuði 1934.
Árni Runólfsson var maður
vel gefinn og gildur bóndi,
drengskaparmaður hinn
mesti og tryggðatröll. Var
hann athafnamaður í bezta
lagi, reis jafnan snemma,
eins og Grímur Kveldúlfsson,
og mun, um vinnuafköst, hafa
verið tvígildur við marga
aðra. Og hann héit skilyrðis
laust og án alls undansláttar
þá mikilsverðu lífsreglu at-
hafnamannsins að fresta
aldrei því verki til morguns,
sem unnt var að vinna í dag.
Átti hann gagnsamt bú og
stóðst jafnan vel harðindi. En
þótt þessi mikli garpur væri
jafnan í fremstu röð þar sem
dáð skyldi drýgja og þegar í
harða raun var komið, bar
samt við, ef í milli var þess,
að karlmennska hans hefði
nægilegt svigrúm eða hæf við
fangsefni, að honum uxu um
of í augum örðugleikar þeir,
er minni voru. Þessi maður,
sem vafalaust myndi hafa
barizt í fremstu röö, hefði
hann verið í kappasveit Ólaís
Tryggvasonar á Orminum
langa og hvergi kvikað við
sárum né bana, gat litið mið
ur raunskyggnum augum á
hin minni viðfangsefni. Slíku
misræmi í manngerð munu
kynfylgjur valda. Þegar svo
bar til, sem nú var um getið,
var Árna það mikil hamingja
sem jafnan' annars, að kona
hans var fastlynd og hófsöm.
Er það allrar athygli vert —
en verður ekki rætt hér, —
hversu góð kona getur æ
„hlaupið í skarðið“ fyrir
mann sinn, þar sem hann er
veikastur fyrir eða' þar sem
honum er heizt vant. Víst
ber það við, að slíkt gerist
jafnvel méð undursamlegum
hætti, líkast því, sem kon-
unni vaxi ásmegin á vissum
sviðum, eða henni opnist leið
ir við þær aðstæður, sem
henni annars myndu hafa ver
ið lokaðar. Kemur þar fram
einn hinn göfugasti þáttur
kveneðlisins.
Sambúð þeirra hjóna var
hin bezta, og var sem þau
yrðu jafnan hvort öðru fyrri
að sýna hinu virðingu. Þau
áttu 6 börn, er úr æsku kom
ust, 4 syni og 2 dætur — öll
merk og mannvæn. Á þessum
árum voru Atlastaðir í fjöl-
farinni þjóðbráut, og þau sam
huga um að greiða vel fyrir
„gestum og gangandi“, búa
hilýjar rekkjur þeim, er af
Heljardalsheiði komu, og
veita vegfarendum beina. Á
þeim árum var það síður en
svo ábatavænlegt fjárhags-
lega að búa í þjóðbraut.
Vorið 1936 fluttist Anna
með sonum sínum, Árna og
Trausta, frá Atlastöðum að
Syðri-Hofdölum í Skagafirði.
Var hún þá rúmlæg orðin,
svo að ferðin vestur yfir Helj
ardalsheiði hlaut að verða
henni erfið raun. Var hún
borin í rúmi sínu alla leið frú
Atlastöðum heim til mín að
Skriðulandi. Hafði hún hér
viðdvöl nokkra daga, unz
hún hafði náð sér eftir ferð-
ina. Á ég góðar og gagnholl-
ar minningar frá orðaskipt-
um og kynnum við hina á-
gætu konu, þessa sólbjörtu
og mildu júnídaga. Hún var
vissulega góður gestur.
Árið 1948 fluttist Anna
enn með Árria syni sínum
frá Hofdölum til Sauðár-
króks. Átti hún heima á
Sauðárkróki síöan til dánar-
dægurs, 25. nóv. s.l. Var þá
þrek hennar mjög þrotið,
svo að líf hennar minnti mest
á slokknandi Ijós. En svo
voru örlögln henni harðleik-
in og vægðarlaus, að hið
veika líf fékk ekki slokknað
þrautalaust.
Mennirnir eru, og munu
lengi verða, háðir umhverfi
og ytri aðstæðum, og því
meir sem þeir eru minna
þroskaðir. „Veður ræður
akri en vit syni“, segir hinn
goðjmálugi höfundur Háva-
mála. Akuryrkjumenn nú-
tímans munu hinsvgar telja,
að margt annað en veður
muni ráða sprettu akur-
grasa. Og lífglöggur maður
veit, þótt vits sé þörf þeim,
sem víða ratar, að miklir
vitsmunir eru engan veginn
næg trygging heill manna og
hamingju.
Það vakti und'run mína,
hVe Anna frá Atlasitöðum
var óhág umhverfi og ytri
aðstæðum. Þetta varð mér
bezt Ijóst þegar hún var gest
ur okkar á Skriðulandi vorið
1936. Fara má nærri um það,
að slíkri skapfesttukonu,
sem hún var, hafi ekki verið
sársaukalaust að yfirgefa
Atlastaði. Þar átti hún æsku
árin og þar sá hún óskir sín-
ar rætast og börnin vaxa.
Þess má enn gæta, að jörð-
in var þá gongin úr ættinni
og komin í eign óskylds að-
ila. Gizka ég á, að það hafi
Önnu þótt mjög miður, þótt
enginn yrði sakaður um slíkt.
En aldrei gat ég merkt það,
er ég átti tal við hana þessa
júnídaga, að hún tregaði
æskustöðvar sínar. Svo vel
gætti hún tilfinninga sinna.
Hún sagði aðeins, að sér
þætt skemmtilegt að líta út
um gluggann hjá rúmi sínu,
því að þá sæi hún fram á
Heljardal, áleiðis til gömlu
heimahaganna í Svarf-
aðardal. Ég hefði
vissulega getað margt
af henni lært þessa daga,
sem hún var gestur minn.
Stundum las ég fyrir hana
stuttan sögukafla eða grein-
arstúf á kvöldin áður en ég
háttaði. Hafði hún af því á-
nægju. Að sjálfsögðu fóru
ekki ag öllu saman kröfur
ckkar um lestrarefni. Þó
urðu mér vel ljósar kröfur
hennar í þeim efnum: Allt
bað bezta var fegurst. Sagn-
ir af mánnkostafólki, sagnir
r.f því, hversu illt var sigrað
með góðu, þag var bezta
lestrarefnið.
Ég geri ráð fyrir, mættum
við Anna ræðast við nú á
sama hátt og meðan hxin var
með okkur hérna megin við
móðuna miklu, ag hún
myndi vera mér sammáía
um, að hún hafi verið gæfu
kona, þótt líkamsheilsa henn
ar bilaði snemma og hún
lægi rúmföst síðustu 33 árin.
Hún naut slíkrar nærgætni
og umhyggju barna sinna og
tengdabarna, að betra mun
ekki verða kosið. Þó býzt ég
við að beztar þakkir hennar
hafi átt tengdadóttir henn-
ar, Rannveig Rögnvaldsdótt
ir, hin stórmerka mannkosta
kona, sem mest minnir mig
.á hinar huldu hollvættir,
sem aldrei sofa og vinna
aldrei til þess að vekja á sér
FramhMd * 10. 415u.
i í I
|vÖRUHAPP-|
I'drætti |
I S. I
! í. I
í B. !
I S. |
I ER ENN TÆKIFÆRI f
TIL AÐ KAUPA.
I DREGIÐ Á |
| MORGUN I
*
7000
VINNINGAR
AÐ FJÁRUPPHÆÐ
i Kr: 2,800,000,00 I
1 HÆSTI VINNINGUR f
I í HVERJUM FLOKKI f
1 ER |
150 til 150 þús. kr. I
SKATTFRJÁLSIR
VINNINGAR
Verð endurnýjunar-.
miða er 10 krónur.
} ÁRSMIÐI 120 KRÓNUR. f
f Umboðin í Reykjavík og :
f Hafnarfirði verða opin f
I til kl. 10.
niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiimiiiiiiu
6. biað.
Minning:
Ólafur Ólafsson
Ólafur andaðist á gamlárs-
kvöld s.l. að Vífilstaðahæli.
Hann verður jarðsettur mánu
daginn 10. jan. frá Fossvogs-
kirkju. Ólafur var fæddur 7.
júní 1895 að Litlu-Hlíð á
Barðaströnd og þar ólst hann
upp. Ekki er mér svo kunn
ætt Ólafs að ég geti rakið, en
þrjú systkini hans munu vera
á lífi vestur þar og ein systir
í Reykjavík.
Ólafur giftist Guðrúnu
Þórðardóttur og hófu þau bú-
skap að Litlu-Hlíð, þau eign-
uðust átta börn og eru fimm
á lífi. Þau eru: Fríða, Tryggvi,
Hlíf, Ólafur og Unnur. Mjög
voru þessi börn nátengd föð-
ur sínum og léttu honum líf-
ið með ástúð og umhyggju.
Rúmlega hálf þrítugur veikt-
ist Ólafur af berklum og við
þann sjúkdóm glímdi hann í
full þrjátiu ár með hugprýði
og karlmennsku, þar til yfir
lauk.
Vegna hinna þrálátu veik- 0
inda Ólafs og hælisvistar varð
slík truflun á sambúð þeirra
hjóna að þaú slítu "sarii'ýlSt-
um. Nærri má geta að slíkfl
skilur eftir sár. •
Ég kynntist ÓlafL árið 1942
er hann var að hefja síðasta
og lengsta áfarigann á Vífils-
stöðum sem varaði óslitið í
full tólf ár.
Við vorum stofufélagar nær
því í þrjú ár og nægðu þari
kynni til vináttu æ síðan. Öl-
afur var góður vinur viná
sinna heill og undirhyggju-
laus, jafnlyndur var hann og
fundvís á allt hið broslega í
tilverunni, enda aldrei beisk-
ur, þótt lífið væri honum
harðleikið. Vel kunni Ólafur
að meta vín og víf, svo sem
áar vorir framan úr öldurri
hafa, og kunnað.
Á Vífilsstöðum kynntist Ól-
afur Áslaugu Halldórsdóttur,
ættaðri úr Rauðasandshreppi.
Þau bundu tryggðir saman og
eignuðust þrjú börn og eru
tvö á lífi Guðbjörg, gift Guð-
'mundi Atlasyni bílstjóra og
Halldór Ólafur, húsgagria-
bólstraranemi, dreng misstu
þau úr fágætum blóðsjúk-
dómi. Það var Ólafi mikið
happ að kynriást Áslaugu,
enda þótt hún væri lika sjúkl-
ingur er kynni hófust, þá var
þag samt hún sem æ síðan að
fengnum bata hélt heimili í
bænum með börnum þeirra og
þangað var Ól. ætíð boðinn
og velkominn hvenær er bæj-
arleyfi fékkst. Ekki lét Ólafuri
sitt eítir liggja að hlúa að því
heimili eftir því sem geta og
þol leyfðu. Hann gerði það
með því að vera sí vinnandi á
hælinu. Fyrst smíðaði hann.
vmsa snotra murii úr tré, en
Ólafur var bráðhagur maður,
en brátt fór hann að eiga við
bókband og hefur stundað það
eftir því sem heilsa leyfði í 10
ár eða lengur. Mjög var Ólafur
orðinn fær í bókbandi og má
(Framhalii & 10, slSu). ,