Tíminn - 18.10.1955, Blaðsíða 5

236. blað.
TÍMINN, þriðjudaginu lB. október 1955,
5,
FJÁRLAGARÆÐAN
brýnt fyrir mönnum s. 1. vetur
og s. 1. vor.
Með kauphækkunum þeim,
sem áttu sér stað s. 1. vör, var
brotið blað í efnahagsmálun-
um.
Fram að þeim tíma höfðum
við um nær þriggja ára skeið
búið við stöðugt verðlag.
greiðsluafgang rikisms, lækk
andi skatta og tolla og stór-
aukinn almennan sparnað,
sem gat orðið upphaf þess, að
úr rættíst þeirri „krónisku“
lánsfjárkreppu, sem við höf-
um búið við svo lengi.
En nú verða menn að horf-
ast í augu _við síhækkandi verð
lag, minnkandi sparnað, stór
áukin rikisútgjöld og standa
nú frammi fyrir því, að það
verður ekki hægt að afgreiða
gre»ðsluhallalaus fjárlög, án
þess að auka ríkistekjurnar
með hækkuðum .sköttum eða
tollum, eða nýjum álögum í
einhverri mynd, í fyrsta skipti
um langan tíma.
Hvað um sparnað
Þegar menn sjá hina nnklu
hækkun, sem nú verður á f j ár
lögunum, er eðlilegt að mönn
um detti í hug, hvort ekki
væri unnt að lækka eða fella
niður einhverja meiriháttar
kostnaðarliði ríkisins.
Þetta atriði hefir mjög oft
og ýtarlega verið rætt hér á
háttvirtu Alþingi á undan-
förnum árum. Vitaskuld þarf
að viðhafa stöðuga sparnaðar
viðleitni í rekstri ríkisins,
koma honum eins skipulega
og hagkvæmt fvrir sem frek
ast er auðið. Er það og sönnu
næst, að ætíð er lagt mikið
_ starf i þetta,.ekki sízt íyr’-r at
beina fjármálaráðuneytisins.
Á árinu 1954 gekkst ég fyrir
því, að sett var á fót nefnd til
þess að rannsaka gaumgæfi-
lega gjaldahUð fjárlaganna og
ríkisreikningsins, með það fyr
ir augum að benda á ieiðir til
sparnaðar. Var einn fulltrúi
í nefndinni af hendi hvers
ráðherra í ríkisstjórninni.
Þessi nefnd hefir nú fyrir
nokkrum dögum skilað áliti,
sem sent hefir verið til ráðu-
neytanna. Eru þar allítarlega
rædd ýmis atriði, sem nefndin
átt að draga úr framlögum
ríkisins í þessu skyni og þarf
ekki langt að seilast eftir
dæmum um það, þar sem síð
asta Alþingi samþykkti nýja
útgjaldalöggjöf, sem samtals
hækkar útgjöld ríkisins um 12
milljónir á þessu ári og þó
meira þegar frá líður.
Ný verðbólgualda.
Afleiðmg þess, sem SKeðl á
s. 1. vetri, eru ekki aðeins aug
ljósar á því fjárlagafrum-
varpi, sem hér liggur fyrir,
heldur speglast þær alls stað
ar í efnahagslífinu.
Þegar sýnt varð í vor, að
efnahagskerfið var að ganga
úr skorðum á nýjan leik, reis
fjárfestingaralda sú, sem
byrjuð var að rísa áður en
sjálf þáttaskilin urðu eftir
verkföllin, ennþá hærra en
áður.
Segja má, að við höfum í
sumar búið við einskonar
„fjárfestingarpanik“, þar sem
menn láta vinna við ljós á
kvöldum og um nætur til þess
að koma „lausu“ í „fast“, eins
og það er orðað, eða til þess
að komast sem lengst í því að
koma sér upp þaki yfir höfuð-
ið, áður en afleiðingar kaup-
hækkananna í vor næðu að
koma fram að fullu í bygg-
ingarkostnaðinum.
Þessi „panik“, ef svo mætti
að orði komast, hefur svo
margvíslegan hátt, til þess að
skara eld að sinni köku, og
tækifærið hefur einu sinni
enn verið lagt þeim upp í
hendurnar.
Hvað um framleiðsluna?
Ennþá sem komið er geng-
ur framleiðslan, þrátt fyrir
það, sem skeð hefir, en þar
brennur þó eldurinn heitast.
Framleiðslukostnaður fer
mjög vaxandi á öllum sviðum,
enda verður kaupgjald nú í
byrjun næsta árs orðið um
20% hærra en fyrir verkfall.
Þær greinar framleiðsiunnar,
sem áður höfðu gengið án
styrks eða uppbóta, eru nú
sem óðast að komast á slíkar
uppbætur eða tilkynna stöðv-
un sína framundan, ef ekki
verði ráðstafanir gerðar til
þess að jafna metin.
Faxasíldin fær uppbætur
stórum meira en áður, land-
búnaðinum hefir verið heit-
ið útflutningsuppbótum til
jafns við bátaútveginn.
Það er vitað mál, að frysti-
hús þau, sem aðallega taka á
móti smáfiski, eru að stöðvast
og geta ekki keypt fisk við því
verði, sem hann hefir verið
seldur innanlands, en lækkun
á fiskverði til sjómanna og út-
gerðarmanna kemur ekki til
mála.
Togaraútgerðinni er fleytt
áfram með álági á innflutta
bíla, en gjaldeyrir til þeirra
vitaskuld átt sinn þátt í ÞvíjjjaUpa saggur mjög á þrotum
að gera ástandið mun verra(0g uppbótafé ekki fyrirliggj-
en ella, aukið þensluna og
verðbólguhættuna um allan
helming og stórhækkað bygg-
ingarkostnaðinn.
Sparifjárinnlög hafa einnig
vaxið mun minna en í fyrra
og hittiðfyrra. Þannig hefur
sparifé aukizt á þessu ári frá
1. janúar til ágústloka um 95
milljónir, en á sama tíma ár-
ið 1954 um 148 millj. og í
hittiöfyrra (1953) um 121
milljón. Útlán bankanna hafa
á hinn bóginn stóraukizt á ár-
inu.
Það hefur lítið stoðað, til
þess að vega upp á móti þess-
um ósköpum, þótt áhrif ríkis-
sjóðs á fjárhagskerfið hafi
verið hagstæð á árinu, vegna
. góðrar afkomu hans, og sömu-
hefir athugaö í þessu sam-1 leiQis þótt ríkisstjórnin hafi
andi nema fram í marzlok, að
óbreyttum stuðningi við út-
gerðina.
Tilgangur kommúnista.
Það væri synd að segja, að
kommúnistar hefðu ekki náð
þeim tilgangi sínum frá í vor
að skapa ný vandamál, sem
erfitt mundi að leysa.
Að þvi leyti hafa þeir á-
stæðu til þess að vera ánægð-
ir, það sýnir ástandið eins og
það er nú og verkefni þau,
sem framundan eru og sem ég
hefi lauslega drepið á.
Aftur á móti er ég ekki viss
um, að kommúnistar hafi af
þessu eins mikinn ávinning og
þeir fyrirfram töldu líklegt.
Ég held sem sé, að fleirum
og fleirum sé að verða ljóst
samhengi þessara mála og
hverri lukku það muni stýra
eða hitt þó heldur að láta þá
hafa áfram stjórn alþýðusam-
takanna í landinu og halda
verkalýðnum þannig frá allri
þátttöku í ábyrgu þjóðmála-
starfi.
Ég held að fleiri og fleiri
sjái æ betur og betur hver
hamingja af því muni stafa
eða hitt þó heldur, að komm-
únistum verði látið haldast
uppi að beita hinum miklu á-
hrifum verkalýðssamtakanna
einhliða þannig, að verði
vatn á myllu upplausnar og
fjármálabrasks, í stað þess að
áhrif verkalýðsins komi að
notum við uppbyggingarstarf,
sem efli framfarir og bæti
lífskjör.
Það sýnir m. a. hvernig augu
margra eru að opnast gagn-
vart þessum verðbólgu- og
vísitöluleik, að starfsfólk í
fyrirtæki einu í Danmörku
neitaði nú fyrir skemmstu að
taka á móti nýrri vísitölu-
uppbót, sem það átti rétt á
að fá vegna almennrar verð-
hækkunar. Með þessu vildi
fólkið á kröftugan og eftir-
minnilegan hátt gefa til
kynna þann skilning sinn, að
hinar sífelldu kauphækkanir
og verðlagshækkanir á víxl
væru ekki til hagsbóta fyrir
launþegana .almennt.
Það verður skýrara og skýr-
ara fyrir mönnum, að kaup-
hækkanir einar tryggja mönn
um ekki betri lífskjör. Þar
þarf fleira að koma til. Þar
þurfa m. a. að koma til áhrif
og samstarf alþýðusamtak-
anna í jákvæðu þjóðmála-
starfi.
Útvegun lánsfjár —
Sementsverksmiðjan.
Ég vil þá þessu næst aðeins
minnast á framkvæmdir ýms-
ar, sem ríkisvaldið er við rið-
ið og útvegun fjár til þeirra.
Er þar efst á blaði sements-
verksmiðjan. Málefnasamning
ur flokkanna við stjórnar-
myndunina ákveður, að útveg
un lánsfjár til rafmagns-
framkvæmdanna í dreifbýl-
inu skuli sitja fyrir öllu öðru
en lánsútvegun til Sements-
verksmiðjunnar. Sementsverk
smiðjan er því önnur af
tveimur forgangsframkvæmd-
um ríkisstjórnarinnar.
Unnið hefur verið undan-
farið langa hríð að útvegun
erlends láns fyrir erlendu efni
og vélum til Sementsverk-
smiðjunnar og væntum við
fastlega, að það takist nú
næstu daga að ganga endan-
lega frá láni fyrir hinum er-
lenda hluta stofnkostnaðar-
ins. Lánsútvegun þessi hefir
mjög dregizt á langinn og
teljum við þó á engan hátt
hægt að ásaka ríkisstjórnina
né hennar starfsmenn að þess
um málum, fyrir þann mikla
drátt, sem orðið hefir. Verður
nánar frá þessari fjárútveg-
un skýrt, þegar alveg sér fyr-
ir endann á málinu.
Raforkuáœtlunin.
Við þurfum áreiðanlega á
nokkru erlendu lánsfé að
halda, til þess að framkvæma
raforkuáætlun dreifbýlisms
með þeim hraða, sem nú er
fyrirhugaður. Hefir ekki enn-
þá verið gengið frá þeim mál-
um, en ætlunin var aö athuga
um erlenda lántöku til þeirra
í sambandi við véla- og efnis-
kaup til stærstu verkanna.
Eru tilboð nú nýkomin og
verður því vonandi hægt að
ganga frá þessari hlið mál-
anna nú alveg á næstunni.
Annars er um rafmagnsmálin
ÍPrp-truiald & 6. sílul-
»S553SS3SSS3S$SSS5SSSSSSSSSS5SSSS35SSSSSSS3SSS3SSSSSSS«S$«$S$SS$SSSS$S$$SSSS$SSSS$S$SSSS$$SS$S$SS$SSSSS$SS$3
55 procent DAGRON 45 procent ULL
bandi og ýmsar ábendingar
gefnar um starfrækslu ríkis-
ins. NefndaráUt þetta mun
fjárveitinganefnd að sjálf-
sögðu fá tU afnota við s4tt
starf.
Á hinn bóginn þykir mér
ástæða til að taka það fram
strax, að mðurstaða þessarar
athugunar, sem fram hefir
farið á útgjöldum rikissjóðs
staðfestir þá skoðun, sem áður
hefir þráfaldlega verið rök-
studd hér á Alþingi, að enginn
kostur er þess að lækka eldri
útgjaldaliði í starfrækslu rik
isins svo verulega muni um
til lækkunár á heildarútgjöld
um þess, nema með því að
færa niður þær greiðslur, sem
inntar eru af höndum til verk
legra- framkvæmda. til styrkt
arstarfsemi og til þess að
halda uppi margs konar þjón-
ustu í þágu almennings eða
þá með. því að hætta að greiða
niður verðlag af vörum innan
lands, sem vitaskuld mundi
þá hafa í för með sér tilsvar-
andi verðhækkanir.
Fram hjá þessu verður ekki
með nokkru móti komizt.
í þessu sambandi er einnig
rétt að geta þess, að það er
síður en svo aö stefna Alþingis
undanfarið hafi miðað í þá
látið ónotaðar ýmsar fjárveit-
ingar til byggingarfram-
kvæmda og staðið á móti því,
að lagt væri í ýmsar stórbygg-
ingar í Reykjavík.
Þetta nýja upplausnar-
ástand í efnahagsmálum
hófst, þegar kommúnistar
voru leiddir til valda í verka-
lýðssamtökunum haustið 1954,
því að þá þóttust margir sjá,
hversu fara mundi um verð
lagsmálin og sá hugsunarhátt
ur festist, að ekki mætti láta
fjárfestingar né innkaup bíða
stundinni lengur. Magnaðist
þetta þó um allan helming við
kauphækkanirnar síðastliðið
vor. Verkuðu þær sem olía á
eld, þar sem verðhækkanir og
nýjar kauphækkanir aftur
vegna þeirra voru þá auð-
reiknaðar hverjum manni.
Það er víst alls ekkert of-
sagt, að aimenningur í land-
inu hagnast síður en svo á
þessu ástandi, allra sízt laun-
þegarnir yfirleitt, eins og
raunar var alltaf fyrirséð,
enda ekki refirnir til þess
skornir.
Það eru allt aðrir, sem
græða á því ástandi, sem við
nú búum við. Það eru verö-
bólgubraskararnir, sem reyna
að nota upplausnarástandið á
Höfum aftur fengið karlmannaföt úr þessum efnum, sem mjög hafa
rutt sér til rúms.
Falleg
Létt
Halda

vel brotum
Fást aðeins
okkur
ANDERSEN & LAUTH H.F.
Vesturgötu 17. — Laugavegi 37.