Tíminn - 18.10.1955, Blaðsíða 3

Tíminn - 18.10.1955, Blaðsíða 3
236 blag. “rmr TÍMINN, þriðjudaginn 18. október 1955. Lb Æ Ð A (Framhald al i. síðu). Það sem af er árinu, iieíir innflutningurinn veriö um jþað bil 5% hmrri en á sama tíma í fyrr,i, en svo viröist. sem tollhærri vörur hafi ver- ið fluttar inn tiltölulega; meira en áour, því að toll- tekjur liaía vaxið meira en 5%. Kemur hér vafalausL fyrst og fremst til greina! bílainnfhitrihgurinn. Of snemmt er aö fullyrða hvað tekju’. j;ar ir.uni verða á ái'inu ,eh váfaíaust verða bær! rittlnað xíir 600 m-l-j kr. ftíkiasjó.'.ur verður fyrir ymsum óvæntum útgjöldum á árinu. Koma þar til hækk- aðar launauppbætur, út- KjrtM vegna almennra verð- hækkana, sem átt hafa sér stað, útgjöld vegna óhappa i samgjjngumálum, umírsm - greiðsiur til jarðræktarfram- kvæmda, vaxandi greiðsiur til þess að borga niður dýr- tíð, með vaxandi neyzlu þeirra vara, sem niður eru greidaar o. fl. o. fl., sem of langt yrð.i hér að telja að sinni. Þrátt íyvir allmikil aukaútgjöld virðíst þó augljóst orðið, að nokkur greiðsluafgangur verði á árinu. Þá kemur hér til, að síðast- líðið sumar varð eitt hið örð- ugasta til heyskapar um suð ur og vesturland, er sögur fara aí. Hlýtur hið opinbera að hlaupa undir bagga, þar sem ’ erst er ástatt, á lilið- stæðan hátt og tíðkast hefir á siðari árum, þegar slík á- íöli hafa hent. Eru þau múl iiú í deiglunni. Því miður gefi.r þó þessi niðurstaða ársins, sem er að liða, ekki vonir um, aö þaö verði létt hlutverk að afgreiöa nú ljárlög fyrir næsta ár, svo gjörsamlega hefir nú skipt um í efnahagsmálum landsins. Kemur betta glöggt fram, þegar ég gef yfirlit um fjárlagafrumvarpið, og horf- úr almennt í sambandi við það. Greiðsluafgangur rikíssjóðs á undanförnum árum, hefir komið að stórkostlegu Uði. Sumpart hefír hann verið not aður, til þess að greiða fyrir h:num mest aðkallandi fram kvæmtíum í almanna þágu, on að því leyti, sem hann hef ir ekki verið borgaður út, hef ir hann gengið til þess að höggva í lausaskuldir ríkis- sjóðs, og þannig oröið til stór kostlegs stuðnings við að mynda og halda við þvi jafn- vægi í verðlagsmálum, sem hér stóð til mikilla hagsbóta íyrir alla nærfellt 3 ár. Greíðsluafgangur undanfar inna ára, hefir ekki náðst með skatta- og tollahækkun- um. Skattar og tollar hafa þvert á móti verið lækkaðir hær því árlega eitthvað, sem kunnugt er. Tekjur ríkissjóðs hafa samt sem áður vaxið xneð vaxandi framleiðslu í landlnu og giréiðsluafgangur þá 'komið fram, blátt áfram vegna þess, að ríkisútgjöldun um hefir verið haldið í skefj- um. Þau hafa ekki vaxið að sama skapi og tekjurnar. RíWsútgjöMín hafa sem sé ékki fylgt þeirri úíþensZu, sem ordið hefir í landinu á Jmdánförn«m árum. Þess vegna hefir greiðsluafgangur orðið ár eftir ár. Fjárlagafrumvarpiö. : Ég kem þá að írumyarpi því til fjárlaga fyrir árið 1956, sem hér er núi til 1. umræðu. íleiltíargreiðslur eru í frum varpinu ráðgerðar 578 millj., en á núgildandi fjárlögum eru heildargreiðslurnar fyrir hugaðar 515 millj. Gjalda- bálkurinn, að 20. gr. meðtal- inni, er því 63 millj. kr. hærri i þessu frumvarpi, en í gild- andi fjáriögum. Tekjubálkur- inn er á hinn böginn áætlað ur 579 millj. og er það 63 y2 miilj. kr. hærra, en ráð er fyrir gert í gildandi fjárlög- utn. Fjárlagafrumvarpið hækk- ar bví stórkostlega frá fjárlög um þessa árs. og er það auð- vitað í samræmi við það, sem aliir hafa búist við. Það alvarlegasta er, að því fer fjarri, að í þessu frum- varpi séu öll kurl til grafar komín. í frumvarpinu er t. d. hvorki gert ráð fyrir útgjöld- um vegna nýrra laga um at- vinnuleysistrýggingar, né nýrra launalaga, en um báða þessa lagabálka hafa verið gefin fyrirheit, sumpart í sambandi við verkfall það, sem háð var á s. 1. vori, og sumpart í framhaldi af því. Ég mun nú gera gre*n fyrir helztu breytingum á þessu irumvarpi, frá gildandi fjár- lögum. Kauphækkanir — verðhœkkanir. Eitt fyrsta verkefnið þegar semja á fjárlagafrumvarp, er að gera sér grein fyrir því, með hvaða dýrtíðarvísitölu eigi að reikna. Þetta verður að ákveða strax að vorinu, því að undirbúningur fjárlaga- frumvarpsins byrjar í júní- mánuði í stofnunum og ráðu neytum. Ráðuneytið bað að þessu sinni hagstofustjóra að gera tillögu um, með hvaða vísi- lölu reikna skyldi' í frum- varpínu. Þetta geröi ráðu- neytið, þar sem tímabil hins stöðuga verðlags var sýni- lega á enda og stórfeildar verðbreytingar framuudan. Hagstofustjóri taldi, að vegna kauphækkana, sem þá nýlega höfðu komið t-il fram kvæmda, mundi vísitalan hækka um 8y2—9 stig fyrir áramót, vegna hækkana á innlendum vörum og þjón- ustu. Síðan mundi væntan- lega koma önnur vísitölu- hækkun snemma á næsta ári. ^ og gerði hann ráð fyrir, að i bem hækkun á vísitölunnii vegna kauphækkananna yrðí samtals 12 V2—13 stig. Taldi hann rétt að gera ráð fyrir 12 stiga hækkun á vísitöl- unni fyrir árið 1956, en vísi- talan var 161 stig, þegar þetta álit var samið. Hefir því i þessu fjárlagafrum- varpi verið gert ráð fyrir því, að vísitaian verði T73 stig að meðaltali næsta ár. í gildandi fjárlögum er gert ráð fyrir vísitölu 158. Er því um að ræða, hvorki meira né minna en 14 stiga hækkun á idsitölunni, og veldur það gífuriegri hækkun á fjárlaga frumvarpinu. Það liggur nú nokkuð ijóst fyrir, hver álirif kauphækk- anirnar hafa á innanlands- verðlagið í liaust og þar með á verðvísitöiuna, og kemur í ljós, að áætlun hagstofustj. frá því i vor stenzt alveg. Þá er einnig rétt að taka þaþ fram, að hagstofustjór- ínn hafði einnig gert áætiun um áhrif kauphækkana á verðlagiö á meðan á- verkfall inu stóð í vor og komizt að svipaðri niðurstöðu. Var hlut aðeigendum þetta allt fullvel ijóst þá þegar. Það er því næsta kátlegt, þegar þeir aðilar, sem ölduna reistu í vor, bykjast nú reka upp stór augu og undrast verðhækkanir innanlands, sem þó voru hverju manns- banv fyrirsjáanlegar strax í vor og rækilega sagðar fyrir. Svo rækilega sagðar fvrir, að tæpast, mun hafa farið fram hjá nokkrum þeim, sem kom- inn er til vits og' ára. í fyrravetur var nokkuð! hækkuð grunnlaunauppbót til opinberra starfsmanna og afnumin visitöluskerðing að nokkrum hluta. Þessar ráð- stafanir, en þó alveg sérstak- lega hækkun dýrtíðarvísitöl- unnar, sem ég var að greina frá, valda því, að launaút- gjöld rikísins í þessu frum- varpi munu vera um 29 millj. kr. hærri en á gildandi fjár- lögum. Hér til viöbótar koma svo, þegar þar að kemur, nýju launalögin, sem mjög nauð- synlegt er að setja á þessu þingi, til þess að samræma iaunakjör opinberra starfs- manna við önnur laun, eins og nú er komið. Ekki er ástæða til þess að rekja hér fjólmarga emstaka liði frumvarpsins, né breyting ar á þeim frá gildandi fjár- lögum, því iangflestar breyt- ingarnar stafa einmitt af þessu, sem nú hefir verið frá sagt. En nokkra liði er ástæða tíl að mínnast á. Einkum nýja liði eða eldri liði, sem hafa breytzt verulega af öðr- um ástæðum en þeim, er nú hafa verið greindar. . Gert er ráð fyrir, að vaxta- útgjöld ríkissjóðs lækki um 1 millj. 432 þús. Þessi liður hefir sífellt faríð iækkandi á undanförnum árum, og veld ur þvi iækkun þeirra skulda, sem ríkissjóður stendur sjálf ur straum af, svo sem ég hefi þegar drepið á.________■ Heilbrigðismálin. 12. gr., útgjöld vegna lækna skipunar og heiibrigðismála, hækkar stórkostlega ár frá ári. Valda því að veruiegu leyti nýjar ráðstafanir í heil brigðismálum. í fyrra kom þar J'nn nýr bður: stóraukinn stuðningur til sjúkrahúsa. í| þessu frumvarpi hækkar rekstrarhalii spítaianna um 4-rrtfllj. kr. Mjög stafar þetta af launahækkunum, en hér kemur einnig til, að auka á mjög verulega starfrækslu Landsspítalans, bæta þar við barnadeild og stækka hand- lækningadeildina, en hvort tveggja er þetta mjög aðkall andi nauðsyn. Verður hægt að koma þessu í framkvæmd, þar sem hjúkr unarkvennaskóflnn á að flytja í sitt nýja húsnæði á næsta ári. Þá tvöfaldast húsrými fá- vitahælisins í Kópavogi á næsta ári og fylgir því að sjálfsögðu aukið starfslið og kostnaður. Þá fjölgar rúmum á sjúkra húsum mjög ört, sem betur fer, og fleiri komast á sjúkra hús en áður af þeim, sem þess þarfnast. Aukast þá greiðslur rikiss.1óðs vegna sjúkra manna og örkumla, en greiðslur til sjúikra manna af ríkisfé eru mjög bundnar við að þeir fái sjúkrahúsvist. Þá setti síðasta Alþingi ný læknaskipunarlög, og er gert ráð fyrir, að þau auki útgjöld in um 400 þús. kr. Ennfremur var á síðasta þingi breytt lögum um heilsu verndarstöðvar, og er ráðgert að sú breyting hafi i för með sér 500 þús. kr. hækkun á rik isútgjöldum. Ailar þessar i'áðstafanir í heiibrigðismálum eru mjög þarfar og ánægjulegt, að þær komast í framkvæmd, og eng iiin vafi er á því, að frekari átaka er þörf, enda standa menn í stórræðum í þessum efnum viða, þótt mesta átak- ið sé hin stórfellda stækkun Landsspítalans, sem nú er að unnið. Þessum framkvæmdum ber að fagna af heilum hug Jafn framt er mönnum skylt að minnast þess. að aukin heil brigðisþjónusta og önnur slík þjónusta kostar fé, þótt því sé síður en svo á glæ kastað. Gallinn er bara sá, að sú hlið málanna vill stundum gleymast, þegar menn böl- sótast út af ríkisgjöldum og sköttum. Strandferðirnar. Þá er rétt að minnast á 13. gr. B, samgöngur á sjó. Rekstr arhalli strandferðanna er í írumvarpinu áætlaður 4V2 millj. kr. hærri en í fjárlög- um þessa árs, en þó nokkuð lægri en áætlun forstjórans. Hér kemur ýmislegt til. í fyrsta lagi stórfelld hækkun á útgjöldum vegna launa- hækkana, því síðan undirbún ingur núgiidandi fjárlaga fór fram, hafa margir nýir kjarasamningar verið gerðir, sem snerta launagreiðslur á sjó. Hafa allir þessir samn- ingar haft í för með sér veru iegar hækkanir á kaupi á- hafna á skipum og ýmis auk- in fríðindi. Þá hækkar fæðís kostnaður verulega. Óhjá- kvæmilegt er að framkvæma ílokkunarviðgerð á tveimur skipum á næsta ári. Er kostn aður við þetta áætlaður 750 bús. kr. umfram venjulegt viðhald skipanna. Hins vegar hefir ekki þótt íært að hækka fargjöld eða íarmgjöld með skipunum, til | bess að vega á móti þessum1 auknu útvjöldum. Þykirl verða að láta dreifbýlinu í té strandferðabjónustuna gegn óbreyttum gjöidum á næsta ári, þótt það þýði aukna byrði fyrir ríkissjóð. Kennslumálin. Næst er ástæða til að minn ast á 14. gr. B, kostnað við kennslumál. Sú grein hækk- ar í frumvarpinu um 12 millj. 411 þús. frá gildandi fjárlög- um. Hér koma launahækk- anir fyrst og fremst til greina og stöðug fjölgun starfs- manna frá ári til árs, vegns fjölgunar nemenda. Hér hefir einn flður iiækk- að sérstaklega, og bað er kostnaður við iðnfræðslu. Á síðasta þingi var lögfest, að ríkissjóður skyldi taka á sig hhðstæðan kostnaö við iðn- fræðslu í landinu og hanr. i hefir borið vegna gagnfræða ! menntunar. Þetta heflr veru, lega útgjaldaaukningu f föi með sér. Vex kostnaSurin:: um liðlega 1 millj. kr. á næsta ári vegna nýju laganna. Þá er hér á þessari greir. einnig nýr liður vegna lög- gjafar frá slðasta Alþingi um aukin framlög til almenn- ingsbókasafna. Áður hefir að vísu verið veitt fé til böka- safna og lestrarfélaga, en sarr. kv. nýju lögunum hækka þessi framlög um 782 þús. á. ári, eins og nú horfir. Að öðru leyti er hin gifur- lega hækkun á 14. gr. B vegns árlegrar útþenslu 1 fi-æðslu- kerfinu í samræmi við fólks- fjölgun og að einhverju Ieyti vegna bættrar aðstöðu til gagnfræðamenntunar og framhaldsmenntunar og svo vegna hækkunar á launaút- gjöldum. Landbúnaðarmálin. Þá er 16. gr. A. Gjöid til landbúnaðarmála. Gjöld sam. kv. jarðræktarlögunum hækka mjög verulega vegna breytingar á framlögum til jarðræktar og framræslu. Hækkar framlag ríkissjóðs til þessara mála um 3.3 milij., ef gert er ráð fyrir svipuðum framkvæmdum og 1954. Kom ið hefir í ljós, að framlög vegna jarðræktar og fram- ræslu hafa verið of lágt á- ætluð undanfarið, og þykir ekki fært annað en hækka þann flð um 4.8 millj. frá því sem er í gildandi fjáriögum, þar af vegna nýju laganna 3.3 millj., eins og ég sagði áðan. l.ögboðinn hluti rikissjöðs af kaupi héraðsráðunauta hækkar um 220 þús. skv. laga breytmgu frá siðasta þingi. Pramlag tíl kaupa á jarð- ræktarvélum hækkar um 400 þúp. samkv. lögum frá síðasta þingi. Á hinn bóginn Iækkar kostnaðurinn við sauðfjár- sjúkdómavarnirnar á frv. um. 1 inillj. 333 þús, en sá liður hlýtur að breytast mjög og verða að hækka á ný, þar sem í ljós hefir komið nauðsvr,. - • - - ; - -- -'-1—---'»*» i.f iAXU o v * . frá því, að frv. var samið. Sjávarútvegsmálin. í sombandi við 16. gr. B. Til siávarútvegsmála er ástæða. til að minnast á tvennt. í fyrsta lagi er hér nýr Iið'- ur. Framlag til Fiskveiðasjððe íslands samkv. lögum, er seti voru um sjóðinn á slðasta Ai. þingi. Þetta framlag nemtu 2 millj. kr. á fjárlagafrum- varpinu. (Framhsld á 4. slBa i endisveinar ; óskasi Itálfan cða allan daginn. Prentsmiðjan EDDA

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.