Tíminn - 14.12.1955, Qupperneq 3

RITSTJÓRI: ÁSKELL EINARSSON.
Hugtakið frelsisbarátta er
1 eöli sínu margslungið og:
íjölþætt. Nú um aldar skeiðj
hefir íslenzka þjóðin háð
frelsisbaráttu og sótt fram
til stórvægilegra sigra. Sé
. saga frelsisbaráttu íslenzku
þjóðarinnar gegnumlýst, sést
greúiilega, að af hverjum
sigri á stjórnmálasviðinu
fylgja jafnah eftir efnahags-
iegir sigrar. Hugmyndir
manna um frelsisbaráttuna
eða sjálfstæðisbaráttuna svo
nefndu hafa í ríkum mæli
mótazt af sókn þjóðarinnar
á hendur Dönum til fulls
stjórnarfrelsis. Skýring þessa
er sú, að sögutúlkun síðustu
hundrað ára er nrjög ábóta-
vant.
Atvinnusaga þessa tíma-
bils hefir ekki nægilega verið'
túlkuð fyrir þjóðinni, þó eink
um yngri kynslóðinni. En
sú saga er veigamesti þáttur
inn i sókn þjóðarinnar til
þess sjálfstæðis, er við búum
við í dag Sjálft stjórnfrelsiö
stjórnarfarslegt sjálfstæöi,
er aðeins fortjaldið aö eigin-
Iegú sjálfstæöi hverrar þjóð-
ar.
M»kUl áfangi,
en ekki Iokatakmark.
Sú blekking á nokkuð dj úp
ar rætur í vitund þjóöarinn-
ar, að sjálfstæðisbaráttan
hafi náð lokatakmarki 1944.
Raunsætt Utið á málin sést,
að lýðveldistakan 1944 var í
eðli sínu aðeins sögulega séð
áfangi, sem þjóðin hafði þeg
ar náö, en gerði það formlega
xneö lýðveldinu 1944.
Stjórnmálalegt frelsi er
hverri þjóð dýrmætt hnoss,
en það þarf ekki að tákna að
þjóöin sé raunverulega sjálf
stæö. Hægt er aö finna mý-
mörg dæmi í heiminum í dag,
að þjóðir, sem njóta stjórnar
farslegs frelsis, eru raunveru
lega ekki sjálfstæðar. Hvað
veldur, spyr máske einhver.
Skýringin er sú, aö margar
þjóðir skortir baktryggingu
stjórnmálalegs sjálfstæðis,
yfirráöin yfir auðlindum sín
um.
Sjálfstæði þjóöanna er
xnetiö af öðrum þjóöum eftir
því, hversu styrkar þær eru
ínnan frá, en ekki eftir því,
hvort lýtalaust lýðræði sé
stjórnarfarið. Mörg dæmi
xná finna í heiminum um
þjóðir, sem búa við fast að
því einræðisskipulag, en eru
þó mjög sjálfstæðar gagn-
vart umheiminum stjórn-
málalega og fjárhagslega.
Þessa staöreynd verða íslend
ingar að hafa hugíasta og
tíraga rökréttar ályktnir af
henni.
Óskoruð yfirráð
auðlinda undirstaðan.
Helztu forystumönnum
frelsisbaráttunnar á 19. öld
var það ljóst, að byggja varð
Yfirráðin yfir fiskimiðunum eru hyrn
ingarsteinn efnahagslegs sjálfstæðis
upp atvinnulíf þjóðarinnar,
svo að hún fengi staðizt und
ir frelsi sinú.
Hvatning forystumann-
anna fékk þegar góðan byr
með þjóðinni. i kjölfar verzl-
unarfrelsisins kom bylting í
sjávarútveg landsmanna. Æ
síðan hefir sjávarútvegurinn
verið þjóðinni hin mesta'
lyftistöng og ein megin stoð
in i þjóðarbúskapnum. Jafn
an hefir verið litið á fiski-
miðin sem mestu auðlindir
þjóðarinnar, þótt fossorkan
og jarðhitinn séu ekki síður
veigamiklar auðlindir, sem
að mestu eru ónotaðar enn.
íslenzka þjóðin hefir orðið að
sætta sig við samkeppni er-
lendra fiskveiðiþjóða um not
eigin auðlinda fiskmiðanna.
Hin forna landhelgi var skor
in niður með samningi Dána
og Englendinga frá 1901 og
þar með var rekinn fleinn í
efnahagslega undirstöðu ís-
lenzku þjóðarinnar. Um
nokkurt árabil snerti þessi
samningur ekki svo mjög hag
útvegsins vegna hinnar
gegndarlausu veiði á miöun-
um við strendur landsins.
En um og eftir 1930 var sýnt,
að hag útvegsins stóð ógn
af rányrkju erlendra þjóða
á miðum landsmanna.
Að útflutningsatvinnuveg
ur landsins stóð mjög höllum
fæti og eðlilega um leið efna
hagslegt sjálfstæði þjóðar-
innar. Ýms teikn voru á lofti,
er bentu til þess, að örlög
okkar yrðu á sama veg og
Nýfundnalands, að fá þann
dóm yfir sig, að við værum
ekki menn til þess að stjórna
málum okkar sjálfir. Eftú'
markaðshrunið í Suðurlönd-
um 1932 vorum við að mestu
háðir þeim þjóðum um fisk
markaði, sem fastast sóttu í
auðlindir landsmanna. Þetta
hlaut að setja mjög mark
sitt á alla utanríkismála-
stefnu þjóðarinnar.
Þjóðin taldi sig ekki megn-
uga að bera hönd fyrir höfuð
sér, enda þótt að aðalat-
vinnuveg hennar blæddi
út, m. a. vegna þess, aö þjóð
in hafði ekki styrk til þess
að hrinda af sér ásókn er-
lendra togara. Um leið og
sjávarútveginum hnignaði
versnaði gjaldeyrisstaða okk
ar og þjóðin safnaði skuld-
um hjá þeirri þjóð, sem fast-
ast beitti okkur órétti. Þau
tök, sem Bretar höfðu á auð
lindum okkar og allri utan-
ríkisverzlun voru næstum
því búin að gera landið að
brezkri hjálendu, sem hefði
sjálfstæði að nafni til. Þetta
er eitt megin einkennið á
brezka imperialismanum í
dag. Því verður sú vísa aldrei
of oft kveðin, að óskoruð yfir
ráð þjóðarinnar yfir auðlind
um hennar er hyrningar-
steinn sjálfstæðisins-
Óskorínn réttur til
fiskimiðanna.
Eftir kosningarnar 1927
hcfst timabil nýs tima í þjóð
Iifinu. Stjórnarstefnan ein-
kenndist af framförum ann
ars vegar og heilbrigðum
stjórnarháttum hins vegar.
Eitt þeirra mála. er ofar-
lega voru á baugi næstu árin,
voru landhelgismálin. Með
vaxandi áhrifum innlendra
togaraeigenda á íhaldsflokk
inn var Ijóst, að honuin var
ekki treystantíi til þess að
standa trúan vörð um
skertu landhelgina frá 1901.
Á næstu árum komu berlega
í Ijós ein lnn mestu föður-
■landssvik margra áhrifa-
manna í röðum íhalds-
manna, sem þekkzt hafa í
íslandssögunni. Brezkir tog-
araeigendur komu hér upp í
landi öflugri njósnasveit til
þess að veita upplýsingar um
ferðir varðskipanna. Auk
þess gerðu margir íslenzkir
togaraeigendur allt til þess
að torvelda landhelgisgæzl-
una og beittu áhrifum sín-
um í stjórnmálum dyggilega
á þann veg.
Framsóknarflokknum var
ljóst, að landhelgisgæzluna
vai'ð áð taka til gaumgæfi-
legrar endurskoðunar og
hefja byggingu nýrra varð-
skipa- Öll helztu varðskip
lanöhelgisgæzlunnar hafa
verið smiðuð fyrir forgöngu
Framsóknarmanna. Þaö hef
ir jafnan verið krafa Fram-
sóknarmanna. Það hefir
jafnan verið krafa Framsókn
arflokksins að herða eftir
mætti landhelgisgæzluna.
Hins vegar hafa ætið verið
sterk öfl i Sjálfstæðisflokkn-
um, sem vUdu hafa land-
helgisgæzluna sem slæleg-
asta. Síðasta afrek þeirra
var að taka umsjá gæzlunn-
ar úr höndum stofnunar,
sem hefir skapað henni
traust og virðingu innan
lands og utan og fela hana
atkvæðalitlum flokksgæð-
ingi. Á fyrstu árunum eftir
heímsstyrjöldiwa síðari var
einsýnt, að helztu heimamið
landsmanna voru gengin til
þurrðar eftir fárra ára rán-
yrkju á ný, að loknu friðun-
artímabili striðsáranna.
Stækkun landhelginnar var
því óhjákvæmileg, ef báta-
útvegurinn átti ekki að bíða
stórkostlegt afhroð. og það
jafnvel í beztu verstöðvun-
um.
í ársbyrjun 1947 fluttu
Framsóknarmenn á Alþingi
túlögu um að segja upp land
helgissamningnum frá 1901
einhliða. Skyldi stækkun
landhelginnar gerð á niður-
stöðum Haagdómsins í Iand-
helgisdeilu Breta og Norð-
manna- Landhelgin var sið-
an rýmkuð samkvæmt 4
mílna reglunni svonefndu
1952 og nefnd friðunarregl
an. Stefna Framsóknar-
manna í landhelgismálunum
hafði enn einu sinni mark
að tímamót. Friðunarráð-
stafanirnar frá 1952 tákna
það, að þjóðin krefjist ó-
skoraðs réttar yfir fiskimið
unum og framvegis mun þjóð
in keppa að þvf marki.
Stækkimin frá 1952 er
aðehis byrjunin.
Alls staðar heyrast hávær-
ar radöir um frekari stækk-
un landhelginnar. Friðunar
ráðstafanirnar frá 1952
komu ekki sjávarútvegi Vest
firðinga og Austfirðinga að
neiriu verulegu gagni. Auk
þess eru mörg beztu báta-
mið Sunnlendinga og Norð-
lendinga utan friðunarlín-
unnar.
Á Alþingi því, er nú s5tur,
hafa þingmenn úr öllum
landsfjórðungum flutt til-
lögur um stækkun landhelg
innar. Allar þessar tUIögur
miða fyrst og fremst að því,
að friða bátamiðin fyrir
taumlausri rányrkju togara-
Ljóst er að bátaútvegur er
að verða vonlítill atvinnu-
vegur í stórum landshlutum,
ef ekki verður skjótlega
gripið tú frekari stækkunar
á landhelginni. Friðun báta-
miöanna er einn býðingar-
mesti áfanginn i baráttunni
fyrir auknu jafnvægi i
byggð landsins. Það ríður á
miklu að hægt sé að stöðva
fólksflóttann úr sjávarþorp-
unum utan af landsbyggð-
inni til Faxaflóabæjanna.
Sextán mílna Iandhclgi.
Náesta stóra sporið í land-
helgismálunum er að krefj-
ast hinnar fornu 16 mílna
landhelgi. Einsýnt er, aö
þjóðin verður að gera það að
skilyrði í samningum sínum >
við aðrar þjóðir, að þær við-
urkenni hina fornu og lög-
helguðu landhelgi. Fáist það
ekki, verða íslendingar að
stækka landhelgi sína ein-
hhða. Reynsla sú, sem feng-
in er af skiptum Breta í sam
bandi við landhelgisdeiluna
sýnir það, að ekkert dugar
annað af okkar hálfu en að
láta hart mæta hörðu, þeg-
ar um tilveru þjóðarinnar er
í raun og veru að tefla. Með"
an þjóðin á allt sitt undi::
sjávarútveginum getur húi.
ekki átt annars kost en ac'
tryggja sér óskoruð yfirrác!
yfir fiskimiðum landsins, e:.'
ekki með góðu, þá með vald:.
Það er fyllilega timabærv:
nú að hefja þegar undirbúi ,
ing þess að stækka land •
helgina i hina fornu stærð',
Allar umræður um tilslöl:
un í landhelgismálunum erv.
fjörráð við sjálfstæði þjóð
arinnar. Dýrmæt reynslv.
hefir kennt þjóðinni það, ai’
ef henni tekst ekki ac
tryggja sér full nyt auðlindv.
landsins og tryggja þannic
sjálfstæði sút innanfrá, get ■
ur hið torfengna stjórnmáls
frelsi hennar orðið aðein;:
nafnið tómt. Styrkur hverr-
ar þjóðar liggur fyrst o§
fremst í því, hve trausturrA
fótum atvinnumál hennaj.
standa.
Sé nokkurt réttlæti til í.
alþjóðaskiptum, þá er friðun
fiskimiðanna fyrir erlendum
ránsmönnum sanngirnis-
krafa, sem allar þjóðir virði
Sú vinaþjóð, sem bregðui.
fæti fyrir frelsisbaráttu ís-
lendinga á hafinu, lætur sig:
í engu skipta um tilveru okfe,
ar sem sjálfstæörar þjóðar
er ekki vinur okkar, þrátt
fyrir alla vinmælgi.
Mikið er í húfi að hverg’
sé hvikað í landhelgismál-
inu, heldur jafnan sótt, þótí
við ofurefli sé að etja. Rétt-
ur hverrar þjóðar tU að nytja
án íhlutunar annarra nátt*
úrtigæoi sín er helgur rétt*«
ur, sem engin þjóö á að líða
öðrum þjóðum að traökac
undir fótum. íslendingar
verða jafnan að meta þaíT
heilræöi að verðleikum, ac!
bezta vörnin er sókn. Sækj
um á í landhelgismálinu oc
búum einir að guðsgjöfun
f óstur j arðarinnar.
Ungir Framsóknar-
menn í Reykjavík
Félagsmerki fæst á skri:: •
stoíu Framsókna; flokksimi
og i verzluninni Raftæk'S
h.f. Skólavörðustíg 6.