Tíminn - 31.12.1955, Qupperneq 8

8.
298. blað,
CFramhald af 3. sí3u).
í áramótagrein minni 1954.
varaði ég enn við hinu sama. |
í kaflanum „Vinnandi fólk,
vill jafna fjárfestingu og at-
vinnu“ er enn sagt berum orð-
um, að fjárfestingin h£fi ver-
ið orðin nokkuð um of þegar.
1953. Síðan er farið um það,
nokkrum aðvörunarorðum og',
sagt orðrétt:
„Sú hætta vofir ailtaf yfir,
þjóðinni, að milliliðir og spá-,
kaupmenn, sem jafnan sjá sér,
leik á borði að geta haft hag .
af ýmsum tegundum fjárfest-
ingar og ofþenslu, með marg- 1
vísiegum hætti, noti pólitískt
vald, sem þjóðin fær þeim, til
þess að stuðla að ofþenslu í
vioskiptum" o. s. frv.
En þessar aðvaranir voru
auðvitað ekki teknar til greina
frekar en þegar ríkisstjórnin
var mynduö. Látum svo vera.
En það var ein aðvörun enn,
sem Sjálfstæðismennirnir, er
höfðu og hafa yfirstjórn þess*
ara mála, hefðu þó átt aö taka
alvarlega. Nokkru fyrir síöustu I
áramót ritaði hagfræðingur
þjóðbankans, Jóhannes Nor-
dal, grein og varaði við hóf-
lausri fjárfestingu og ofþenslu
er hefði fariö vaxandi tvö síð-
ustu árin. — Hann sagði með-1
al annars orðrétt: „Eftirspurn
innanlands hefur farið sivax-
andi og mj ög alvarlegur vinnu
aflsskortur hefir gert vart við
sig í mörgum íramleiöslu-
greinum. Er allt útlit fyrir að
nýrri verðhækkunaröldu verði
komið af stað áður en langt
um líður, ef ekki er gripið í
taumana." — Þessi hagfræð-
ingur vinnur að því af hálfu
þjóðbankans að fylgjast með
fjármálalífinu í landinu. —
Og takið eftir þvi, að þessi að-
vörun kemur fyrir verkfalliö.
En hagfræðingurinn spáir
nýrri verðhækkunaröldu, verði
ekki gripið í taumana. — Þessi
aðvörun var einnig að engu
höfð. Viðskiptamálaráðherra
hélt að sér höndum í stað þess
að grípa í taumana, eða gera
tillögur um að það væri gert,
iét ofþenslu halda áfram að
aukast hröðum skrefum.
Hásið var
Jiyggt á sandi.
Eins og reynt hefir verið að
skýra hér að framan, eru það
nokkur grundvallaratriði í
stjórnárframkvæmdum, feem
gæta þarf aö fari rétt úr hendi,
ef frelsi í verzlun og fram-
isvæmdum á að vera varan-
egt. — Ráðhex-rar Sjálfstæð-
.sfiokksins fengu öil þessi
íjöregg frelsisins til gæzlu —
:iema eitt — Eysteinn Jónsson
::ór áfram með fjármálin. —
Nú hafa hagfræðingar athug-
:ið ástandið og orsakir þess.
.Allir eru sammála um, að að-
eins eitt þessara atriða, fjár-
ögiix og framkvæmd þeirra,
hafi verið framkvæmt eins og
gera þarf til að koma í veg
: yrir ofþenslu. Fjárlögin hafi
ainatt veriö hallalaus. —
hamkvæmd og gæzla hinna
itriðanna hefir öll brugðizt í
: vamkvæmd.
Þegar athuguð eru útlán
bankanna, kemur í Ijós, að þau
íafa aukizt um 308 milljónir
icróna frá septemberlolcum
954 til septemberloka 1955,
þar af aðeins y3 vegna auk-
ínna vörubirgða. Á sama tíma
ihafa sparifjárinnlög stöðugt
t’arið minnkandi vegna hræðsl
unnar við verðfall pening-
anna. Aukningin er nærri
TIMIXN, laugardag'nn 31. desember 1955.
helmingi minni i ár en siðast- :
liðið ár.
Augljóst er og var, hvaða
afleiðingar þetta mundi hafa.
Allt þetta fjármagn, að við-,
bættum duldum peninga-:
eignum, öuldum tekjum og
útteknu sparifé leitaði í fjár-
festinguna, eins og áður er
rakið. — í byrjun stjórnar-
tímabilsins bentum við Fram- ’
sóknarmenn á það, eins og
fyrr segir, að hér á suðvest- :
urhluta landsins þyrfti fjár-
festing að vera með gætni og
undir öruggu eftirliti, vegna j
hinnar geysilegu eftirspumar
eftir vinnuafli við útflutn-
ingsframleiðsluna og á Kefla-
víkurflugvelli. En þessu hefir
öllu verið snúið öfugt. Hver
einasti maðui-, sem fer hér
um Reykjavík og suðvestur- j
hluta landsins, sér, að aldrei.
hefir fjárfestingin verlð stór-
felldari en nú. — Hagskýrsl-
ur tala og skýru máli. Ef mið-
aö er við innflutning 1951,
er innflutningur á semeirti ár-
ið 1954 helmingi meiri en 1951
og 1955 ennþá meiri. Svipað
er með jám og stál og aðrar
meginfjárfestingarvörur. Með
öllum þessum aðförum hefir
skapast slíkt yfirboð í alla
vinnu, að engin framleiðsla
fær staðizt.
Afleiðingin að því er snert-
ir erlenda gjaldeyriseign þjóð-
arinnar er sjálfgefin. Gjald-
eyi’isástandið hefir alltaf
haldið áfram að vei'sna hröð-
um skrefum, og nú er það
komið á þaö stig, að gjaldeyr-
ir fyrir vörum, sem gefnar
voru alfrjálsar til innflútn-
ings, fæst ekki fyrr en eftir
að beiðnir urn erlendan gjald-
eyri hafa legið í bönkum svo
að mörgum vikum skiptir.
Sama sagan er með vörur er
leyfi hefir fengizt fyi’ir að
flytja inn. Þetta er reynt að
dylja fyrir þjóðinni. Raxm-
verulega eru komin í fram-
kvæmd ströng innflutnings-
höft.
Ástandið í fjármálum, at-
vinnulífi og gjaldeyrismálum
er alveg eins og þegar nýsköp
unarstjórnin hafði strandað
málum haustið 1946. Aðeins
eitt er með öðrum hætti. Fjár
lögin og framkvæmd þeiri’a.
Sökin
í síðustu kosningum og eft-
ir að ríkisstj órnin var mynd-
uð sást varla svo blað gefið
út af Sjálfstæðismönnum, að
ekki væi’i talað um það með
yfirlæti að nú hefðu Sjálfstæð
ismenn tekið að sér að marka
hina nýju frelsisstefnu. Nú
hefðu þeir forustuna. En svo
fór að draga úr skrifum þess-
um og allt þetta ár 'nefur ekki
verið á það minnzt. — Nú
skilst manni helzt, að Sjálf-
stæðismenn eigi ekkert í
„stefnimni“. Það séu bann-
settir kommúnistarnir, sem
hafi markað stefnuna með
verkfallinix síðastliðinn vetur
og ráði allri ferðinni. Manni
skilst helzt, að það sé svona
af þegnskap við þjóðina, að
setið' er í ráðherrastóli til þess
að bíða eftir strandinu, sem
stjórnarformaðurinn auglýsti
svo rækilega, — um síðustu
áramót, að ekki yi’ði komizt
hjá, ef kaup hækkaði. En
þau urðu endalok vei’kfallsins.
En það er nú ekki svona auð-
velt að sverja af sér þá stjórn-
arstefnu og framkvæmdir,
sem maður hefur hælt sér
mest af í tvö ár eða meir.
Á því eru æðimörg vandkvæði
og meðal þeirra grein hag-
fræðings þjóðbankans. Haixn
benti á. að verðþenslan —
hefði búið um sig alit að því
í tvö ár, — og að verðbólgu-
alda væri í aosigi. — En sök
kommúnistanxxa er íxæg fyrir
því. Þeir notixðu það vopxx,
sem jxeim var rétt upp í lxexxd-
urnar, til þess að viixna ó-
gagn: hraoa vei’ðbólguxxni og
gera hana verri eix eila, —
ekki vegixa þess, hvernig við
kauphækkunum var sxxúizt
eftir verkfallið.
Áður exx verkfallið skall á,
hafði skapast slik verðþensla,
að boðið var úr öllunx áttum,
í vinnu nxanna við fjárfesting-
arstörf, laxxgt umfranx þá-
gildaxxdi kauptaxta. Þegar
rætt var við verkamenn fyrir
vei’kfallið, úr hvaða stjórn-
málafiokki sem þeir voru, var
svarið alltaf hið sama: „Hvers
vegna megum við ekki fá sem
viðurkenixdaix kauptaxta það
kaupgjald, sem okkur er íxú
þegar boðið af viixixuveitend-
um?“ — Þetta getur ekki tal-
ist óeðlilegt svar. Það er ekki
á færi verkamanna xxé verk-
svið aö greina það, að þetta
kaup, sem fjárfestiixgaræðið
leicldi af sér, var framleiösl-
unixi um megix að greiða. —
Eix eftir verkfallið gerðist svo
það, senx er enn furðulegra.
Sagt var eftir verkfallið, að
kauptaxtar væru allir of háir.
Einkunx var mikiö, rætt um
of háa lcauptaxta iðixaðar-
nxanna. — Allt þetta mundi
hafa nxilcil og hættuleg verð-
bólguáhrif. Nú skyldi maður
halda, að stjónxarforustan og
sá ráðherra hennar, sem fer
með verðlagsmál, hefði tekið
rögg á sig til að halda öllu
vei’ðlagi niðri seixx unnt var.
Ónei — þvert á móti. Nú dundi
hver verðhækkunin yfir af
annarri, án þess að séð yrði,
að reynt væri að stöðva þær.
Við hvei'ja verðhækkun er
sagt, að það séu kommxuxistar,
senx ráði ferðimxi, eix á stjórxx-
ai’stefnu hefur verðlagsmála-
í’áðherranix eklci miixixzt síð-
an.
Maður skyldi halda, að íxú
hefðu hhxar ófullkoixnxu og
götóttu reglur um fjárfestiixg-
una verið endurskoðaðar og
endurbættar, nxargnefixdur
hagfræðixxgur þjóðbankans
hafði þó varað við heixixi og
nú var hættan stóraukin eftir
kauphækkanirixar. — Þar
voru viðhöfð söixxu vinixubrögð.
|
\ Ekkert gei’t. Og með þeinx
eðlilegu aíleiðingum, eftir að
stjórnarforustan hafoi boðað
gengxsfall, að fjárfestingar-
æöið hefir aldri verið ofboðs-
legra en síöaxx eftir verkfall.
í útvarps auglýsiixgum kvöld
eítir kvöld var auglýst eftir
iðxxaðarmönnum og því heitið
að greiða gott kaup. Vitað ef,
að þetta þýðir, að boðið er
hærra en taxtakaup, eixda er
á allra vitorði að þótt yfir-
boð á kauptöxtum væri mikið
fyrir verkfallið, fara yfirboð-
hx fyi'st laxxgt franx úr öllu
valdi eftir verkfallið og síð-
an. Efth' að sýxit var, að fjár-
festingarreglurnar og eftir-
litið var svo ófullkomið, að
það var haldiaust og fjárfest-
ingarkapphlaupið var komið
á það stig, sem áður er lýst.
Eftir allt þetta taka Sjálf-
stæðismeixxx sig til og teikixa
eldhús í skrifstofum Morguix-
blaðshallariixnar, segja, að
þetta eigi að vera ibúðir,
halda bygginguinxi áfranx,
eftir að byggiixg alls skrif-
stofuhúsnæðis var bönxxuð.
Þannig er farið í kringum og
smogið gegnum göt þeirra á-
kvæða, sem þeir sjálfir hafa
sett og eiga að gæía i krafti
þess embættis, sem þjóðiix
hefir falið þeinx. Þessi höll
mun verða óbrotgjarxx mixxn-
isvarði yfir þegxxskap og ehx-
iægni Sjálfstæðismanna í
fjárfestixxgamxáluixum, á
Sjónarmið Sjálfstæðis-
flokksins á þessu atriði stjórn
skipulagsins lisgur og .fvrir
þótt áhuginn hjá Sjálfstæðis-
möixixunx fyrir snmeigix ahra
ráðherraixna á öðrum málum
sé nú orðiixxi svo ríkur imn á
síðkastið. Á KeflavíkurHug-
velli hefir verið haldið út
b1a3i af SiáH^tæðismör'ruxm
— með stuðixinei ráðamnnna
beinx tima. þegar fjárfesting fiokksins — aðallega til bess
in var að valda þeii'ri verð-1
bólguöldu, sem öll þjóðiix I
horfir á með kvíða og engiix
að halda upoi látlausum á-
vTc'inr ó íifqnrUrisráðhem fyT
ir fi-amkvæmdir hans í vornar
veit, hve víðtækum örlógum j nxálum. Augliós.t er, að bessum
kanix að valda í þjóðlífinu.
Hið rétta i ixxáliixu er þetta:'
Verðbólga var í aösigi vegixaj
raxxgrar stefixu, er verkfallið
;hófst. Kommúxxistum geðjað-
ist vel að þessari stefnu og
tóku xxokkur röskleg áratog til
ðrásum nxuixdu beir ekkl
halda uppi, ef þeir hefðu tal-
Íð <-irr hern. ábvr-rð á þo^sum
framkvæmdum ua væru þá að
gera árásir á siálfa sig.
Það verður ekki komizt hiá
bví að fylgja hér eftir sem
þess að hraða þjóöarskútunni hinoaö til þeirri rðtgrónu
í þá átt, sem hún áður stefndi. j reErju stiórnskipulagsins. að
— En eft:r það hafa svo aði'ir,hver ráðherra ber ábyrgð á
eins og ég hefi sýxxt, tekið við siniim verkum. hefir sæmd og
j og enrx hraðað ferðinni enn þá: þakkir fyrir það, sem hann
,meir 1 sömu átt. | orerir vel, og vantraust fyrir
| Og svo á þjóðiix að láta sériþað. sem miður fer úr hendi.
jnægja þá skýringu. þegar af-j_ út frá bessu sjónarmiði
, leiðingarnar bitxxa á henixi, að, verður að dæma og meta þd
ráðherra. sem íxú eru 1 ríkis-
stiórn eiixs og í öðrum ríkis-
stjói'num og unx leið þá flokka,
stjórnarfoi'maðurinix hafði á
siðasta degi ái'sins 1954 spáð
strandi. Kommúnistarnir hafi
ráðið stefnunni, stefnan hafi sem að ráðherrunum standa.
því alls ekki verið stjórnar-
stefna.
Margt gerist nú æði ski'ingi-
legt i íslenzkunx stjórnmálum
— og frumlegt. Eix mér kæmi
nú ekki á óvart þótt þjóðin
segði eitthvað svipaö og mað-
ur einn við kunningja sinn:
„Heyrðu góði, skrökvaðu ekki
svona hratt, ég hef ekki við
að ti'úa.“
Verkaskipting' í ríkis
stjói'nuui «g álevrgð
ráðlierra.
Nú orðið er baslað með
mörgu móti við þá þraut að
losna við að eiga stjórnar-
stefnuna í fjárfestiixgarmál-
um. — Sjálfstæðismennii'nir,
postular séi'eignaskipulagsixxs,
eru nú orðixir að hinum áhuga
sömustu sameignarnxöixnum á
eiixu sviði: Stjórixarstefixan í
fjárfestingarmálum er sam-
eign ráðheri'anna allra segja
þeir. Við berum sanxeiginlega
ábyrgð á öllum stjórixarfi'am-
kvænxdum. — Exx þetta veg-
lyixdi, sem brotizt hefur út hjá
Sjálfstæðismönnum, er leið á
stjórnartínxabilið, fær þvi mið
ur ekki samræmst stjórnskip
un
stjórnarskránni skiptir for-
seti — að tillögu stjórxxar-
formanns — verkunx með ráð-
herrum. Með úrskurði forseta
er hverjum í'áðherra fexxgið
æðsta vald i þar til greiixd-
unx nxálum. Þess eru að
vísu mörg dæmi að ráðherra
taki tillit til sanxráðherra
sixxna. En haxxix ber ábyrgð á
ráðuneyti síixu gagixvart þing-
inu.
Þess vegxxa væru t.d. erfið-
ieikar á þvi fyrir okkur Fram-
sókxxarmemx að keixna ráð-
herrum Sj álf stæðisf lokksins
unx það, sem aflaga kynni að
fara í framkvænxd Eysteins
Jónssoxxar á fjárlögum. Og
vart mun það hafa hvárflaö
að Sjálfstæðismömxum að
gangast við slíku, ef til kæmi.
Alveg sama er að segja um
framkvæmdir Steiixgríms
I Steinþórssoxxar á landbúixað-
! armálum. raforkumálum o. fl.
j og tír. Kristins Guðmundsson-
1 ar á utaixríkismálum.
— Sameiginleg er hins vegar
ábyi'gðhx á því að styðia rík-
isstjórn til að halda völdum.
Hverjjinn s hag?
Allir segjast vera á móti
verðbólgu og gengjisfellingu.
Það yi’ði víst heldur lítið úr
vinsældum þess stjórnmála-
mamxs, sem segðist vilja
stuðla að dýrtíð. Haft er eftir
eixxum þekktasta stjómmála-
manni þessarar aldar, að þeg
ar utanríkismálaráðherra
stórþjóðar og herveldis byrjl
að tala um ást sína á fi'iðn-
um, megi maður eiga víst, að
þjóð lxaixs hefði hafið her-
skipabyggingar í stórunx stíl.
Og ef ráðherrann segi, að
haixix elski friðiixix meir eix allt
anixað, þá sé víst að sprexxgju-
flugvélafloti þjóðar haxxs væri
orðiixix mjög voldugur. — Ella
væri þessi utanríkisráðherra
alveg óhæfur stjórixmálamað-
ur. Allir elska friðinn. Enginn
segist vilja styrjöld, frekar en
dýrtíð. Það er því víst ekkert
íxýtt, að meixix segist vilja
franxar öllu það, sem er vin-
sælt af fjöldanum, en vinna
svo gegix því á lauix.
Rómverj ar hiixir fornu
þjóðai'imxar. Saxxxkvæmt t°lchl> að ef eitthvert afbrot
hefði verið framið eða skað-
leg framkvæmd gerð, væri
hyggilegt að spyrja, hverjum
það hefði verið í hag — til
þess að fimxa himx seka. Þessi
regla ætti einixig að vera not-
hæf hér á landi til þess að
gera sér gi-eiix fyrir raunveru-
legri afstöðu nxanxxa til dýr-
tiðarmálaixna.
Ekki græða verkamenn á
dýrtið og króixuíalli, alveg
þvert á móti. Ekki græða
framleiðendur til laxxds eða
sjávar. Sannanir fyrir því eru
kunnari en um þurfi að ræða.
Ekki græða embættismenn.
Eklci græða þeir fátæku.
Hverjir græða?
1. Þeir, sem eiga miklar
vörubirgðir, græða á beinu og
óbeinu gengisfalii tugi millj-
óixa.
2. Þeir, sem eiga úreltar
vörubirgðir og lítt eða ekki
seljanlegar, geta orðið auð-
jugir nxeixn við geixgisfall og
(Framhald á 9. síðu).