Tíminn - 19.09.1956, Blaðsíða 6

T f MI N N, miðvikudaginn 19. september 1958
s
r =~
(
O
ta®
Ctgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Eitstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur I Edduhúsi við Lindargötu.
Sbnar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Áburðarverksmiðjan
'ÞAÐ VAR merkileg skýrsla,
jr Vilhjálmur Þór banka-
o'tjóri, gaf blaðamönnum í
fyrradag um starfsemi Á-
uurðarverksmiðj unnar. Sú
skýrsla sýndi það glögglega,
úve vel starfsemi verksmiðj-
unanr hefur heppnazt.
Þegar hafizt var handa um
oyggingu verksmiðjunnar,
sagði Vilhjálmur, var talið,
@,ð 18 þús. smálesta ársfram-
leiðsla væri næg á þeirri á-
burðartegund, sem valin var,
$n ársnofkun íslendinga var
þá 7000 smál. H.ér var því
gert ráð fyrir stóraukinni á-
búrðarnotkun.
Amerískir verkfræðingar,
§em voru fengnir til að á-
kveða gerð verksmiðj unnar,
vöru beðnir um að miða
háha við þetta og þó rösk-
jegá það.
Reynslutíminn er nú lið-
inn, þar sem verksmiðjan er
búin að starfa í tvö og hálft
ár. Reynslan, sem hefur
íengist er þessi, samkv. frá-
sögn Vilhjálms:
„Á fyrstu átta mánuðum
þessa árs hefur verið fram-
leitt 14500 smálestir. — Með
sömu meðalframleiðslu til
.ársloka yrði ársframleiðslan
nærri 22000 smálestir. Tutt-
ugú"ög tvö þúsund smálest-
ir eru 22% yfir þær 18000
smálestir, sem bandarísku
verkfræðingarnir ábyrgðust
okkur í upphafi — meira en
meira magn en lofað var.
Hve mikið þetta þýðir fyr-
/r f j árhagsafkomu verk-
smiðjunnar verður ljóst.þeg-
ar.athugað er að mannafl er
sama hvort framleitt er 18.-
000 eða 22.000 smálestir,
byggingar þær sömu, allur
kostnaður sá sami, nema
..iOokkru meiri rafmagns-
kost'naður og svo húðunar-
leir pg pokar um viðbótina.
Meðal annars af þessum
ástæðum hefur þá líka
heppnazt þrátt fyrir sí-
hækkandi tilkostnað og
úerðlag hér í landi og þrátt
fyrir að við hér greiðum
vferkamönnum mun hærra
kaup en sams konar verk-
smiðjur greiða í nágranna-
löndum okkar, að selja
kjarna-áburð á verði, sem
er . sambærilegt við sams-
kohar áburð erlendan, ef
innfluttur hefði verið. —
,, Komi engin óhöpp eða verð-
' sveiflur fram til næsta
sumars, virðist mega búast
við að þessa árs áburðar-
yerð geti haldizt svo til ó-
breytt næsta sumar.“
Þá vék Vilhjálmur að því,
..ivérnig áburðurinn hefði
.'eynst. Honum fórust svo
■orð::.
„Geymsluþol áburðarins
nefur reynst ágætt — þegar
irátekið er aðeins allra
íyrstu mánuðir framleiðsl-
unnar. Geymsluþolið er svo
gott, að engjn kekkjun hefur
komið fram í áburði, sem
geymdur hefur verið ó-
hreyfður í geymslum verk-
smiðjunnar um átta mánaða
skeið í 30 sekkja háum stæð-
um.
Um kornastærðina má
segja, að enda þótt kristall-
arnir séu enn smáir, þá hef-
ur heppnazt að eyða að
nlestu dufti þvi, sem í áburð-
inum var. Mun mega segja,
að núverandi kornastærð sé
viðunandi. En í upphafi var
krystalla-aðferðin valin, en
ekki perlu-gerðin, — sem
alltaf gefur stærri korn —
vegna þess að ekki er vitað
til að nokkurs staðar hafi
komið til sprengingar og
brunar í þessari tegund á-
buröar, hafi krystalla-.að-
ferðin verið notuð.
Rétt er hér áð minna á, að
þegar talað er um góðan ár-
angur verksmiðjunnar, að
frá byrjun þessa árs er eng-
inn erlendur maður starf-
andi hjá fyrirtækinu. Hafa
afköst og góður árangur í
starfi verið áframhaldandi
vaxandi og batnandi einnig
síðan.“
ÞÁ ER síðast, en ekki sízt
að nefna þann gjaldeyris-
sparnað, sem Áburðarverk-
smiðjan hefur í för með
sér. Um það sagði Vilhjálm-
ur m. a.:
„Gjaldeyrisútgjöld við
byggingu og stofnun Áburð-
arverksmiðjunnar voru sam-
tals um 75 milljónir króna.
Af þessu hefur starfsemi
verksmiðjunnar þegar spar-
að 65 milljónir og að öllu ó-
breyttu verður verksmiðju-
starfsemin búin að spara
landinu allar 75 milljónirn-
ar á næsta nýári.
Á meðan öll framleiðsla
„kjarna“-áburðarins verður
notuð innanlands og að ó-
breyttu framleiðslumagni
virðist mega reikna gjald-
eyris.sparnað 30 millj. kr. á
ári hverju frá næstu ára-
mótum talið.
Það, sem hér hefur verið
aðhafzt, hefur því verið
hagstætt og gott fyrir þjóð-
arbúskapinn í heild.“
FLEIRA þarf ekki að
rekja til þess að sýna fram
á, hve glæsilegur árangur
hefur þegar náðst með
starfsemi Áburðarverk-
smiðjunnar. Þeir eiga því
miklar þakkir skildar, er hér
hafa rutt brautina, en þar
má fyrst og fremst nefna
Vilhjálm Þór. Hann hratt
þessu máli svo vel áleiðis
meðan hann var landbúnað-
arráðherra 1942—44, að ekki
var hægt að stöðva það til
lengdar, þótt nýsköpunar-
stjórnin gerði það meðan
hún fór með völd. Síðan lög-
in um Áburðarverksmiðju
voru sett, hefur Vilhjálmur
svo verið formaður verk-
smiðjustjórnarinnar og frum
kvæði og framkvæmdir því
mjög hvílt á honum, þótt
aðrir hafi þar lagt hönd á
plóginn og þá ekki sízt for-
stjóri verksmiðjunnar.
Fyrir þetta starf má öll
þjóöin — og þó einkum
bændastéttin — vera þakk-
lát. Jafnframt vísar það
þann veg, er fara skal.
ERLENT YFIRLIT.
Horfurnar í Súez
Tekst málamiShm fyrir milligöngu índíands og Bandaríkjanna?
f DAG hefst í London fundur
þeirra 18 ríkja, sem stóðu að meiri
hlutaályktuninni, er samþykkt var
á fyrri Lundúnafundinum um Sú-!
ezdeiluna. Fimm ráðherrar fóru
síðan með þessa ályktun á fund j
Nassers Egyptalandsforseta og
fengu hjá honum algera synjun á
henni. Hin nýja ráðstefna, sem
hefst í dag, er haldin til að ræða j
það viðhorf, er síðar hefir skap-
azt.
Á fyrri Lundúnafundinum voruj
r.aunar allir fulltrúarnir sammála j,
um nokkur meginatriði og þá fyrst
og fremst þessi: Yfirráð Egypta
við skurðinn skyldu -viðurkennd,
frjálsar siglingar um skurðiiín
skyldu tryggðar öllum þjóðum og
siglingagjöldum skyldi stillt í hóf.
Þegar hins vegar kom að þvx,
hvernig skyldi tryggja frjálsar sigl
ingar og hófleg skipagjöld, skildi ákveðið að stofna samtök þeirra
nokkuð um leiðir. Dulles utanríkis þjóða, sem mest nota skurðinn, og
ráðherra lagði til, að þetta yrði, er látið í veðri vaka, að þau eigi
tryggt með því að hafa skurðinn á- j að' taka að sér siglingar um skurð
fra.m undir alþjóðlegri stjórn, sem! inn. Slíkt er þó útilokað, nema í
yrði skipuð með samvinnu Egypta j samvinnu við Egypta. Þeir hafa
og þjóðanna, er notuðu skurðínn. • þegar hafnað slíkri samvinnu. Af
Menon hinn indverski lagði liins j hálfu vesturveldanna hefir þegar
vegar til, að skurðurinn yrði alveg j verið yfirlýst, að þau munu ekki
undir stjórn Egypta, en sett yrði brjóta sér leið um skurðinn með
DULI-ES
Hann hefir unniS manr.a mest a'ð
sáftum í Súeideilunni.
upp alþjóðleg stofnun, er hefði ráð
gefandi vald um stjórn skurösins.
18 ríki fylgdu tillögu Dulles, þar
á meðal Norðurlönd, en fjögur
ríki tillögu Menons, þar á meðai
valdi. Það er bví sýnt mál, að þessi
samtök munu aldrei koma til með
að annast siglingar um skurðinn.
ÞESSI SAMTÖK geta hins
Sovétríkin. Af þeim, sem höfnu'ðu ■ vegar orkað verulegu til þess að
tillögu Menons var einkum fundið leysa deiluna. Slík samtök geta t.
til forúttu, að hún veitti ekki d. komið sér saman um það að
tryggingu fyrir frjálsum siglingum nota ekki skurðinn, heldur lóta
og hóflegum skipagjöldum.
Á FYRRI Lundúnaráðstefn-
unni komu einkum fram eftirfar-
andi gagnrýni á gerðum Nassers:
skip sín fara suður fyrir Afríku,
ef ekki nást samningar við Nass-
er, er tryggja frjálsar siglingar um
skurðinn og hófleg skipagjöld.
Nasser myndi þá missa þær tekj-
Hann hefði rofið einkaleyfis- llr af skurðinum, er hann byggir
samninginn við Súezfélagið, en sá nú svo miklar vonir á- slikt Sæti
samningur hefði runnið út af Því ef tU viU fremur en nokkuð
sjálfu sér 1968, svo að Egyptar. annað hvatt hann lí! samninga
þurftu ekki að bíða nema 1? ár
til þess að taka við eignum þess.
Hann hefði rofið Súezsamning-
Vafalaust verður þetta eitt aðal-
mál Lundúnafundarins, sem hefst
í dag. Orðrómur hermir, að Dull-
e.s ætli að hjóða hinum ríkjunum
i„n M '888, undlrri.aSar »ar
f.'.lr,kr‘.Þ5"einrh“,a5
tryggja alþjóðlegt aðhald með
frjálsum siglingum um skurðinn.
Samkvæmt þeim samningi sam-
rýmdist ekki að eitt ríki taki stjórn
skurðsins einhliða í sínar hendur.
Þennan samning hafði Nasser lof-
að að halda fyrir tveimur árum
síðan.
Hann hefði rofið báða. þessa
samninga íyrirvaralaust og erfitt
væri að treysta valdhafa, sem ekki
héldi samninga betur. Þess vegna
yrði að fá fram það fyrirkomulag,
sem veitti næga tryggingu fyrir
því, að frjálsar siglingar um skurð
inn yrðu tryggðar.
Það er vel skiljanleg afstaða
af hálfu Egypta, að þeir vilji fá
eðlileg yfirráð og íhlutun við
stjórn Súezskurðsins. En jafn ó-
heppilegt er það líka, að þeir skuli
heimta þennan rétt sinn á þann
hátt, sem Nasser hefir gert það,
í stað þess að reyna samningaleið-
ina. Við það hafa Egyptar tapað
talsvert af samúð, er þeir hefðu
annars haft.
EINS OG KUNNUGT er,
hafnaði Nasser tillögum Lundúna-
ráðstefnunnar. Hann taldi sig ekki
geta sætt sig við annað en full-
komin yfirráð yfir Súezskurðinum.
Hins vegar væri hann fús til að
hafa samvinnu við önnur ríki um
stjórn skurðsins í því augnamiði
að tryggja frjálsar siglingar og hóf
leg gjöld, en úrslitavaldið yrði þó
að vera í höndum Egypta. í fram-
haldi af þessu boöaði Nasser til
nýrrar ráðstefnu um Súezmáiið,
sem 22 ríki hafa nú þegið að eiga
þátt í, en þó ekkei’t þeirra, sem
mest nota skurðinn, en það eru
fyrst og fremst þau 18 ríki, er
standa að Lundúnafundinum, er
hefst.í dag. Þá hefir Nasser einn-
ig snúið sér til Öryggisráðsins og
óskað eftir milligöngu þess.
Eftir að Nasser hafnaði tillögu
j Lundúnafundarins, hefir það svo
sgilingum um Súezskurðinn. M. a.
I þurfa þau þá að fá dollaralán til
j að geta keypt olíu vestan hafs.
Ef þessi yrði niðurstaðan, yrðu
áhrifin ekki aðeins óhagstæð fyrir
Egypta, heldur einnig þau Araba-
lönd, sem framleiða olíu, því að
þá myndi draga úr olíuflutningum
frá þeim.
i
MIKIÐ HEFIR verið rætt um
stríðshættu í sambandi við Súez-
deiluna. Rétt mun þó, að liún hef-
ir aldrei verið veruleg. Bretar og
Frakkar hafa að vísu flutt talsvert
lið til Miðjarðarhafsins, en bað
vii-ðist fyrst og fremst hafa verið
gert í vai'úðarskyni. Ætlun þolrra
mun aldrei hafa verið að heita
vopnavaldi, nema evrópskir borg-
arar yrðu fyrir ofsóknum í Egypta
landi, líkt og varð 1952, eða brezk
og frönsk skip beitt hlutdrægni.
Nasser hefir hins vegar gætt bess
að gefa ekki neitt slíkt tilefni.
Það, sem virðist hafa gefið stríðs
hættutalinu mest byr í seglin, eru
ögrunarorð ýmsra brezkra og
franski-a stjórnmálamanna, sem
vissulega hafa ekki verið til þess
fallin að greiða fyrir lausn deil-
unnar. Svipað er að segja um af-
stöðu Rússa, sem hafa bersýnilega
heldur kynt undir, og telja sér hag
að deilum Araba og vesturveld-
anna.
Það eru stjórnir Bandaríkj-
anna og Indlands, sem hafa unnið
mest að því að koma á samkomu-
lagi. Sá munur virðist ekki á cil-
lögum þeirra Dulles og Krishna
Menons á fyrri Lundúnarráðstefn-
unni, að ekki megi hæglega brúa
hann. Það, sem þarf, er að finna
fyrirlcomulag, er tryggir Egyptum
eðlileg yfirráð, en tryggir þó frjáls
ar siglingar og hófleg skipagjöld.
Slíkt verður ekki gert, nema með
einhverri alþjóðlegri samvinnu.
Þeirri stefnu vex því fylgi, að mál-
inu verði skotið til Sameinuðu þióð
anna og verður það m. a. tillaga
Norðurlanda á Lundúnafundinum,
er hefst í dag. Norðurlönd hafa
mjög stutt að því að leysa deiluna
og hafa leiðir þeirra og lianda-
ríkjanna yfirleitt farið saman.
Þess ætti vissulega að mega
vænta, að þessi deila leysist frið,-
samlega. Mikið veltur á því, hvað
Nasser treystir sér að ganga langt
til samkomulags, en eins og heni
hefir ýmsa einræðisherra á undan
honum, er hann búinn að segja
helzt til mikið til þess að eiga
nokkrar útgöngudyr. Það kann þó
að vera honum mikilvæg vísbend-
ing, að deilan er þegar búin að
vinna Egyptalandi tjón í framtíð*
Framhald á bls. 8
'RAÐSrorAAÍ
gerzt, að vesturveldin þrjú hafa
Góður sumarauki.
MENN FÁ heldur betur sumar-
auka hér xi landi þessa dagana,
einkum er aukagetan rifleg hjá
þeim Norðlendingum og Austfirð-
ingum. Þeir liaida helzt, að suin-
arið sé að koma aftur, hafi snú-
ið við .Á Austfjörðum hefir hitinn
verið allt að 20 stigum tvo síðustu
daga, suðiæg átt en mjög hæg og
oft logn og heiðríkur himinn. Á
Norðuriandi hefir hitinn verið 15
—18 stig þessa daga, sunnan gola
og svolítið mistur sums staðar. Á
Norðvesturlandi og Vestfjörðum
hefir verið hlýtt og milt, en þoka
víða alldimm. Sunnan lands hefir
hka verið mjög hlýtt en dimm-
viöri og jafnvel úði.
SVONA ER NÚ gangnaveðrið á
íslandi í haust. Það ætti að
minnsta kosti enginn að krókna i
þossum göngum, hvorki menn eða
máiieysingjar. En það er ekki æ-
tíð svona mikil veðursæld á is-
lenzkum heiðum um gangnaleytið.
Möi'g eru þess dæmin, aö gangna-
menn hafa fengið hai'ðleikið,
snjóa, stórhríðar, frost og dimm-
viðri eða stórrigningar. Það hefir
stundum verið harðsótt að koma
fé til byggða. Nú verður það leik-
ur einn.
Rétfardagarnir
RÉTTARDAGARNIR eru þessa
dagana, og stærstu réttir landsins
voru í gær eða i dag. Bændur
fagna fé sínu af fjalli. Þeir gera
það með eftirvæntingu, og kvíða
því að margar spurningar sækja
að og svör fást við þeim á rétt-
ardaginn. Er stofninn heilbrigð-
ur? Er féð vænt? Hvernig verða
heimtur? Allt þetta knýr -á, og
undir svörunum er komið, hvern-
ig afkoma heils búskaparárs verð-
ur. Þetta eru uppskerudagar sauð
fjárbóndans. En þeir eru líka
líka miklu meira, því að hver góð
ur bóndi og heirnafóik hans er
tengt skepnunum sterkum bönd-
um samúðar og vinarþels. Hér
verða þvi vinafundir. Það glaðn-
ar yfir góðum fjármanni þegar
hann s.ér kunnug andlit ánna, er
voru í húsi hjá honum síðustu vet
ur og það er gaman að sjá lagð-
prúð og væn lömb.
MENN ERU að iáta slg drevma
um að féð verði vænt í haust Um
það eru þó ekki skýrar jxpplýs-
ingar enn. Fyrstu þyngdartölur
frá sláturhúsum, þar sem byrjað
er að siátra, benda helzt t;l, að
fé sé í góðu meðallagi en varla
meira. Sumarið hefir verið heídur
kalt siðari lilutann og ef til vill
nokkuð þurrt á sumum afréttum
til þess að fé nái miklum væn-
leika. En við sjáum hvað setur.
Við vonum að minnsta kosti, að
hvergi skjóti upp mæðiveiki á
þessu hausti og að þau tíðindi ber
ist ekki, að boða muni uiðurskurð
á stórum svæðum á nýjan leik.
Heilbrigður sauðfjárstofn vtrður
ætíð fallegur og vænn í augum
góðs fjármanns.
Hárbarður, !