Tíminn - 19.09.1956, Blaðsíða 8

n
T I M IN N, miðyikudaginn 19. september 195S
I.
„Mínir vinir fara fjöld
Ifössi ljóðlina hins þjóðkunna
skálds endurómar í hugum ein-
staklinganna, oft með stuttu milli-
b'fli. Vænt eða óvænt er staðið á
ströndinni og horft eftir vininum
yfir landamærin — út í fjarsk-
ann. Öldurnar syngja saknaðaróð-
jnn og í djúpi hugans er leikið
viðkvæmt undirspil á hörpu ljúfra
minninga.
Hinn 3. ágúst s. 1. var ég á gangi
eftir Lækjargötunni í Reykjavík, í
]iann veginn að búast til brottferð-
ar, eftir stutta dvöl í höfuðborg-
inni. Á götunni mætti ég einum
vini mínum, Markúsi Torfasyni frá
Olafsdal. Við tókum stutt tal sam-
i-n. Ég hafði þá ekki séð hann í
1 æpt ár og virtist mér útlit hans
l'eilbrigðislegra en áður um nolck-
x:rt skeið. Hann kvaðst vera ný-
Lominn vestan úr Dölum og vera
s. leið til sonar síns norður á Ak-
v.reýrj. Eigi leyndi það sér, að hug
t r hans reikaði á heimaslóð — í
; tlhágana, þessa stund, sem við
ræddum saman. Ástæður og erfið-
1 ;ikar sveitar hans og héraðs var
bonum hugstætt umræðuefni og
; múðin með lifinu og starfinu
j'oima varpaði ljóma á umræðu-
sviðið. Brá fyrir leiftri í augna-
ráði og svip, sem minnti á kunn-
íin áhuga, þegar starfsorkan var í
fullu fjöri. Tæpum mánuði síðar
barst svo fréttin um sviplegt frá-
í-11 hans. Fáum mun beinlínis
háfa komið það á óvart, því kunn-
v ;ir vissu hversu heilsa hans hafði
jaikið á veikum þræði undanfarin
;'r. En nú er 69 ára æviferill á
enda, miklu dagsverki skilað og í
o nahópinn á ströndinni komið
stórt og vandfyllt skarð.
II.
Markús Torfason er fæddur að
Clafsdal i Dalasýslu 6. október
3 387. Foreldrar hans voru hin þjóð
jrunnu merkishjón, Guðlaug Zaka-
ríasdóttir og Torfi Bjarnason skóla
stjóri. Markús ólst upp í föður-
g.rði — í umhverfi mikilla at-
] fna og menningarstarfsemi, sem
] ómgaðist á æskustöðvum hans.
Kaut hann í ríkum mæli þjálfun-
; : á sínu eigin heimili í bóknámi,
v ;rkþsæfiji og íþróttum. Einnig fór
h riWSÖOkkuð að heiman til skóla-
i: írris.
Árið 1912 kvæntist Markús Sig-
r ðii G. Benediktu Brandsdóttur
] 'ésts frá Ásum í Skaftártungu.
1 au eigriiiðust 3 syni: Torfa bifreið
a'^ljór^uí; Reykjavík, Ásgeir raf-
i: æpif]g,£ Á^ureyri og Sverri dýra
] .;kni á' Élönduósi. Konu sína
iv: íssu Márkús þann 8. desember
j >49.' = -; f
Vorið 1913 gerðist Markús for-
í ' öðumaður fyrir mjólkurbúi að
] óli við Bíldudal, en eftir ársdvöl
] ar fluttist hann aftur heim að
< lafsdal til aðstoðar við bú föður
MINNINGARO
Markús Torfason frá
R Ð:
Ólafsdal
síns, sem þá var orðinn aldraður
maður. Og ári síðar, þegar faðir
hans féll frá, tók hann við búsfor-
ráðum í Ólafsdal og stundaði bú-
skap þar samfleytt í 20 ár.
1 ársbyrjun 1937 hvarf Markús
frá búskap og gerðist framkvæmda
stjóri Kaupfélags Saurbæinga að
Salthólmavík og hélt því starfi til
árr.loka 1953, cn varð þá að hverfa
þar frá vegna heilsubilunar. Sein-
ustu árin dvaldi hann lengst af á
heimili Ásgeirs sonar síns á Akur-
eyri, og þar lézt hann hinn 29.
ágúst síðastl,-
Þetta er í fáum orðum ævisaga
Markúsar í Ólafsdal. En meðfram
genginni braut góðs manns finnast
jafnan grónir kvistir er sýna í eins-
konar spegli vegfarandann sjálfan
cg geyma sögubrot hans í safarík-
um blöðum sólgylltra sumarheima.
í■■
IH. I
Tvennt mun það öðru fremur er
hæst bar í fari Markúsar í Ólafs-'
dal. Annars vegar góðvilji í garð
samferðamannanna. Hins vegar
listrænir hæfileikar. Þessir tveir
eðlisþættir voru fagurlega sam-
stilltir förunautar, þegar lífið kall-
aði hann fram á félagslegan vett-
vang, og sveipuðu starfsemi hans
þar eftirminnilegum blæ.
Tveim árum eftir að Markús tók
við búsforráðum í Ólafsdal var
stofnað ungmennafélag í sveit
hans og var hann kjörinn fyrsti
formaður þess. Nokkru síðar varð
hann og forseti Ungmennasam-
bands Dalamanna. Veturinn 1919
—20 réðist ungmennafélagið í
Saurbænum í að sýna hinn þjóð-
kunna sjónleik Skugga-Svein í
litlu samkomuhúsi. Það var mikið
í fang færst, að færa á svið, við
slík skilyrði, sjónleik, er sýna
skyldi fegurð íslenzkra fjalla á
bezta tíma ársins. En fyrirliði æsku
fylkingarinnar í Saurbæ lét þetta
ekki hefta för sína. Dagirin, sém
frumsýningin atti að hefjast kom
hann í snjó og ófærð og hafði með
ferðis leiktjöld er hann hafði sjálf
ur málað og festi þau á veggina í
litla samkomuhúsinu á Kirkjubóli.
Og hann gqrði meira. Þegar leik-
urinn stóð sem hæst geystist hænn
fram á sviðið með atgeir í hönd
og sýridi í eigin persónu lifandi
mynd afkonúrigi fjálianhá. Radd-
styrkur hans, áherzlur og' tilburð-
ir í meðferð höfuðpersónunnar,
settu þann svip á sjónleikinn að
jákvæðir dómar flugu þegar vítt
um sveitir með strjálum ferðum
) 50 ára: Sigríður Björnsdóttir
, Ég man að var skrafað og ,
skrifað um það, |
i skeggræðum fólks og j
í upptuggublað,;
; ð fimmtugir ættum við
allflestir þó,
; f afmælisdijgunum meira en nóg.“
Þetta sagði okkar mikla skáld
; lephan G, í afmæliskveðju til vin-
, síns — ég hefði nú samt ekki
1 -uað því, nema af því að ég get
: éð það svart á hvítu, að hún Sig-
■ðíiiyBjörhsdóttir á Laugavegi 74
;' er ralkilega fimmtug í dag.
Sem betur fer, vegna okkar
i unningjaafiá', þá er fimmtugsald-
i rinn ekki svó hár nú til dags,
; ýo það er ekki ástæða til að ótt-
, 3t um að hætt verði að hella á
j affiköriinma á Laugavegi 74B.
Sigriðá^'^r. ; Austfirðingur að
; :tt og4*ppruri£r, dóttir merkishjón
. nna :'i&jðfinnu Jónsdóttur og
j ijörrisjS||a|ssonar, er lengst af
jug^ . á 'Ormsstöðum og síð-
;<n í Giisárfeigi í Eiðaþinghá.
SigrlSur fór nokkuð snemma að
i eiman, nam sauma og fór eftir
]. að að vinna fyrir sér. Leiðin lá
qing.,/9g svo margra ungra
: rq^næjlyf AcPg, síðar, til Reykja-
ikur. En ,þéi;.yann húq ýms störf,
þó mest við sjúkrahúsin.
, Sigfíðtír'éir'gift Stefáni Tómas-
nýjtíi, star|§manni hjá Þiqðlejlihýj.
inju og eiga þáú ema dottur barna,
íiém nú er uppkomin. , , _ ... .
4tuftooebriutn5uO taðníuO

Sigríður mín, ég gæti skrifað íil
þín langa afmælisgrein og rifjað
upp marga hluti frá gömlum tíma
— en mér finnst þú bara svo ung
ennþá að það liggi ekkert á með
skriffinnskuna. Þess vegna ætla ég
að kveðja þig að þessu sinni með;
orðum Stephans G,;
„Ég óska þér framtíðar —
—> þel mitt er hlýtt,
ég þakk^ þér allt saman
* ' gamált og nýtt.
G. S.
á fannþyngsta vetrartíma aldarinn-
ar. Þessi saga endurtók sig, öðru
hvoru, í meira en 30 ár. Á sjötugs-
aldri lék Markús Skugga-Svein í
síðasta sinn. Samkomuhúsið í sveit
inni hans hafði þá tekið miklum
stakkaskiptum. Leikurinn var sýnd
ur um hásumarið. Margar bifreiðar
runnu að staðnum — sumar um
langa vegu. En bak við gerfi hær-
unnar lék æskumaöurinn onii rneð
fullum þrótti. , , ,..
En það voru ekki állláf lettu
viðfangsefnin, sem Markús lék sér
að. Hann var snemma kosinn í
hreppsnefnd Saurbæjarhrepps og
árið 1927 var hann kjörinn oddviti.
Gegndi hann því starfi í 23 ár. Ég
er of fjarlægur til að vera dómbær
um, hversu honum fórst þetta hlut-
verk úr hendi, í einstökum atrið-
um. Það starf er stundum nokkr-
um stormum háð. En sú staðreynd
verður vart hrakin, að þegar Mar-
kús tók við sveitarstjórn í Saurbæ
var hreppsfélag hans talið fjárhags
Iega verst stæða hreppsfélag í
Dalasýslu, en þegar hann lét af
sveitarstjórninni var Saurbæjar-
hreppur efnaðasta hreppsfélag hér
aðsins.
Kaupfélagið á Salthólmavík er
ekki stórt félag. Félagssvæðið er
hálf önnur sveit. Markús tók við
stjórn þess í lok fjárhagskreppunn
ar eftir 1930. Starfsskilyrðin voru
um margt frumstæð. Vörugeymsla
og sölubúð voru í þröngum húsa-
kynnum við sjóinn fyrir neðan
Tjaldanes, en skrifstofan á heimili
framkvæmdastjórans inni í Ólafs-
dal. Á hvorugum staðnum var þá
sími, og varð framkvæmdastjórinn
að ferðast á hesti um 15 kílómetra
vegalengd milli búðar og skrif-
stofu og koma við á miðri leið á
j símstöð sveitarinnar, ef reka þurfti
; erindi símleiðis. Seinna reisti kaup
jfélagið framkvæmdastjóra sínum í-
1 búð að Ásum — í nánd við verzl-
unarstaðinn. Fljótt fór að bera á
því, eftir að Markús gerðist kaup-
félagsstjóri, að vaxandi fjör tók að
færast í viðskiptalífið. Ilélzt þar í
hendur alúð í viðmóti, vinsemd í
viðskiptum, glöggskyggni á þarfir
fólksins og smekkvísi í fjölbreyttu
vöruvali. Ánægjubros færðist ó-
sjálfrátt á andlit margra sveitung-
anna, þegar þeir sögðu kunningj-
um í nágrannasveitunum frá hinu
Og þessu, sem nýlega væri komið
á „Landinu“.
Markús hafði mikinn áhuga á
landsmálum. Dró hann enga dul á
hvar í flokki hann stóð. Framsókn
arstefnan var honum áhugamál, og
alltaf gladdist liann mest, þegar
flokkur hans sýndi mestan djarf-
leik í sókn mála. Ilann var sjálf-
kjörinn foringi samherja sinna í
sveit sinni og sýslu um langt skeið.
Veit ég engan Dalamann hafa lagt
mqira á sig, sem sjálfboðaliða, til
framdráttar Framsóknarstefnunni í
héraði sínu en hann. Einn vetur,
í svartasta skammdegi, lagði hann
land undir fót og húsvitjaði hér-
aðið í þessum efnum. Hann bar þar
engan daliBn: .óhróður á. andstöð-
una, en gek^ heim á hlaðið á bæj-
unum hægur og prúður, naut gest-
risni sýslunganna, rétti þeim hönd
ina að skilnaði og sagði í fullri
vinsemd: „Þetta ætlum við að
gera. Viltu vera með?“
Eitt af því fyrsta, sem vakti at-
hygli mína á Markúsi í Ólafsdal
var það, að nokkrum árum eftir að
hann var bústjóri að Hóli við Bíldu
dal var ég samtíða manni, er hafði
unnið þar við heyskap undir stjórn
hans. Þessi maður fór einstæðum
viðurkenningarorðum um Markús,
sem húsbónda og hæfni hans í
vinnubrögðum og var þó maður sá
vandlátur í þeim efnum. Það hlaut
einnig að vekja athygli hversu
hjúasælt Ólafsdalsheimilið var og
af hve miklum hlýleik og virðingu
gamalt vinnufólk talaði um það
heimili og húsbændanna þar. Og
þótt sú virðing stæði á gömlum
meið hlaut aðstaðan að verða sú,
að hún lifði því aðeins á tímMm
mikilla breytinga, að hin sterkmót-
aða ættaruppistaða Markúsar og
viðurkenndir mannkostir hinnar á-
gætu konu hans báru uppi þann
virðuleik, sem einkenndi þennan
fræga garð jafnan er þau réðu þar
húsum þar sem hin mæta móðir
Markúsar skipaði drottningarsætið
til hárrar elli.
Einn var sá þáttur á starfsbraut
Markúsar, er hann sjálfur mundi
sízt hafa gleymt. Það var dvöl hans
í heimi sönglistarinnar. Á fyrstu
árum hans sem bústjóra í Ólafsdal
var fyrstr,keypt orgel í, sóknar-
kirkju svéitar hans. Var hann
strax ráðinn þar órgárileikari og
þeim starfa gegndi hann mikið á
fjórða áratug. Hann var einnig um
langt skeið formaður sóknarnefnd-
ar og safnaðarfulltrúi. Kirkjumál-
in voru honum hugstæð og fús var
hann að leggja fram krafta sína til
viðgangs kirkjulegu menningarlífi.
Féll þar vel saman forustuhæfileik-
ar og listhneigð. Eigi hafði hann
starfað íerigi' sem organleikari, er
safnast hafði um hann fámenn, en
snotur söngsveit. Var það fyrsti
blandaði kirkjukórinn í Dalapró-
fastsdæmi. Valdi kórinn sér brátt
breiðari starfsgrundvöll og prýddi
skemmtanalíf sveitarinnar með
söng sínum. Á þessum vettvangi
undi Markús vel. Á vængjum söngs
ins var honum létt að fljúga. Und-
irleikur hans einkenndist af hátíð-
legri viðkvæmni og söngstjórn
hans af leikandi fjöri. Þessi söng-
sveit starfaði aðeins í fá ár. Fólkið
fjarlægðist og ládeyða færðist ýf-
ir um stund. En dugur söngstjór-
ans dofnaði ekki. Hann stofnaði
karlakór, sem starfaði í nokkur ár.
En það fór á sömu leið. Liðsmenn-
irnir fjarlægðust margir hverjir
og eftir stóð söngstjórinn, eigi von
svikinn, en viðbúinn að nota næsta
tækifæri. Svo fyrir rúmum áratug
var á ný stofnaður blandaður
kirkjukór í Saurbæ og hann brátt
festur sem grein, á uppvaxandi
þjóðarstofn. Þar lifir hann enn og
mun bera ávöxt af iðju leiðtoga
síns inn í framtíðina.
Oft var leita'ð til Markúsar en
aðstoðar var vant við sönglíf í-ná-
grannasveitum hans. Varð hann
góðfúslega við slíku og gæddriað-
stoð sína ijúfri vinsemd og lifandi
krafti. En ánægjulegt var að sjá
gleðisvip hans, þegar hann minnt-
ist á söngsveitina heima, er hann
stundum nefndi „fólkið sitt.“
Eftir að Markús missti líonu
J sína, og synir hans voru allir komn
! ir í fjarlægð var hann stundum
j einn í íbúð sinni að vetririum.
Langt og ónæðissamt dagsverk
verzlunarstjórans var jafnan á vegi
hans. Stormar hins stríðandi ■ lífs
næddu um viðkvæman tilfinninga-
mann, sem kaus a'ð bera byrðar
einstæðingsins til að geta fórnað
kröftunum í þágu sveitarinnar, sem
hann unni. Skammdegið lagðist að
húsinu hans og gerði þögnina þúng
lamalega. En ofar skýjunum skín
sólin. Þegar þognin var dýpst barst
ómur af léttu tali heim að húsinu
og innan lítillar stundar var knúð
á dyr. Það var, „fólkið hans,“ sem
var að koma. Á augabragði hafði
áhyggjusvipurinn vikið fyrir sam-
hljómnum, er lyfti samstilltum
kröftum upp í heiðríkju huganna.
— Og eftir að hópurinri vaf farian"
svifu áhrifin innan hlýrra Veggja
og buðu þreyttum mann: góða nótt.
Markús í Ólafsdal var meðalmað-
ur á hæð, fagurlega limaður og
gekk teinréttur fram á síðustu
stund. Framganga hans og fas bar
vott um hógværa sjálfsvirðingu.
Yfirbragðið var bjart, svipurinn
djarfur, handtakið hlýtt.
Markús var jarðsunginn að
Kirkjuhóli þann 10. sept. s. 1. Hvert
sæti í kirkjunni var fullskipað. Pró
fastur Dalaprófastsdæmis og sókn-
arprestur Staðarhólssóknar gegndu
prestsþjónustu. Söngsveit kirkjunn
ar kvaddi leiðtoga sinn með mikl-
um söng. Yfir athöfn allri hvíldi
tigin og mildur bjarmi. Vanda-
menn, sveitungar og héraðsbúar
stóðu á grafarbakka gengins vinar.
Saknaðarblærinn sveipaði hinn f jöl
menna hóp er séð hafði á bak for-
ingjanum fallna, sem um áratugi
átti einstæðan þátt í lífi sveitar og
héraðs.
Jón Sigurðsson,
Skerðingsstöðum.
ErSent yfirlit
(Framhald af 6. síðu)
inni, þar sem hún hefir ýtt mjög
undir byggingu stórra olíuskipa,
sem eru of stór til að fara um
Súezskurðinn. Því lengur, sem deil
an stendur, því örari verður sú
þróun, að hætt verði að treysta á
skurðinn sem örugga siglingaleið
og því treyst á önnur úrræði.
Þ. Þ.
Átta verk
(Framhald af 7. síðu).
var eitt verk eftir Jón Leifs og
annað eftir Jón Nordal.
Öllum íslenzkum verkunúm var
mjog vél tékið og fengu þau góða
dóma. Allar móttökur í Helsing-
fors fyrir hina norrænu gesti voru
með ágætum og þá ekki sízt mót-
takan á heimili Sibeliusar fyrir
norræna-tónskáldaráðið.
-------------------------------!
KðeSdémendur
(Framhald ar 5. síðu)
bæjarfógeti, formaður, ; Qlafur
Þórðarson, hafnargjaldkeri, með-
dómari. Gunnlaugur Guðmundsson
löggæzluma'ður, varamaður.
■u,-.' , Ij.
Kópavogur:
Sigurgeir Jónsson, bæjarfógeti,
formaður. Jósafat J. Líndal, skrif-
stofustjóri, meðdómarij.í.Magnús
Sigurjónsson, varamaður. ■
I dómsmálaráðuneytiuu, (17. sept.
Námsstyrkir
(Framhald af 4. síðu) '
geta hafið nám í sérgreirium sín-
um háskólaárið 1957—58.
Styrkirnir eru hvor um sig að
fjárhæð 600 tékkneskar' krónur á 1
mánuði. Skólagjöld þarf ekki aS
greiða, en húsnæði mup kosta 40
til 60 tékkneskar krónur á mánpði,
og hver máltíð mun kosta 2,60 tékk
neskar lcrónur.
Umsóknir um styrki þéssa serid
ist menntamálaráðurieytihu, Stjórn
arráðshúsinu við Lækjartorg, fyrir
10. október næst komandi.
NAP0LE0N
(Framhald af 4. síðu)
Og enn: Lifi keisarinn!
Nálcga íjörutíu kesjuriddarar
létu lífið, enda þótt bátar væru
sendir þeim til hjálpar. Flestir
urðu að snúa við í miðju fljóti,
og einungis ofurstinn náði yfir á-
samt nokkrum manna sinna, og
kcmust þcir við illan leik upp á
handari bakkann. En jafnskjótt og
þeir voru komnir upp úr gagn-
drepa og kaldir, hrópuðu þeir: —•
Lifi keisarinn. . i
Um kvöldið skipaði Napóleön
fýrir um þrennt: Að úthluta skyldi
þeim fölsuðu peningaseðlum, er
gerðir höfðu verið til notkunar í
Rússlandi; að slcjóta skyldi sax-
neskan mann, sem á hafði fundizt
bréf með upplýsingum um hernað
aráætianir Frakka; og loks skýldi
pólski ofurstinn, sem að nauð-
synjalausu hafði stungið sér I
fljótið, gerður að riddara heiðurs*
fylkingarinnar, sem Napóleon sjálfc
ur var, höfðingi jfyrir.> , _ ,
** m* §#
& '>' T
föu j

.131 í ; :
í-4.1
->■■ .)