Tíminn - 19.09.1956, Blaðsíða 7

T í M I N N, miðvikudaginn 19. september 195S
7
Óvíða á íslandi hygg ég, að unnt
sé að finna öllu fjölbreytilegri feg
urð en í Reykhólasveit og Geirdal.
Allir þessir lynggrónu, ávölu ásar,
sem skipta sveitinni nokkuð, og
hraunhólarnir og strýturnar, gefa
landslaginu svo nálæga hlýju, að
mann iangar til að setjast niður á
þúfu og líta kringum sig.
Jafnframt iiggur þó sveitin þann
ig, að fjallahringurinn er einhvcr
sá víðasti og tignarlegasti, samfara
mikiíli fjölbreytni í ytri formum,
s.em ég hefi nokkurs staSar séð.
Við þetta bætist svo nálægð hafs
ins með fjölmörgum vogum og vík-
um og löngum fjörðum. Úti á
Breiðaíix’ði sigla eyjar við hafs-
þrún.
ÞEGAR ég horfði á alla þessa
margbreytilegu fegurð landsins,
þessa mér liggur við að segja of-
gnótt af unaði náttúrunnar, datt
fnér stundum í hug, hvort það gæti
staðið í einhverju sambandi við
þenna fjölbreytilega unaðsleik
landslagsins, að Reykhólasveitin
hefir fóstrað þrjú jafn svipmikil og
sérstæð stórskáld og Jón Thorodd-
sen, Matthías Jochumsson og Gest
Pálsson. Að minnsta kosti er ég
sannfærður um, að geti landslag
fóstrað með mönnum skáldgáfu,
hljóti Reykhólasveitin að verða
vagga skálda, svo lengi sem menn
skilja hlutina „jarðlegri skilningu“.
• Líklega hefir engin hlíð á ís-
landi hlotið innilegri og elskufyllri
kveðju en Barmahlíðin, sem Jón
Thoroddsen kvað um. Þessi fallega
hlíð liggur út með Reykjanesinu
að austan. Gegnt henni liggur
Borgarland með sérkennilegum
hraunhólum, stöllum og klettum.
Þar er mikið um huldufólk, og
hafa menn þess mörg dæmi, að
þar hafi ljós sézt í gluggum álf-
anna, er tók að skyggja.
í BARMAHLÍÐ hefir aftur á móti
aðsetur sitt magnaður draugur sem
Rauðsokka heitir. Er það stúlka á
rauðum sokkum. Ekki veit ég ná-
kvæmlega um aðseturssíað henn-
ar í hlíðinni, enda fækkar þeim
mönnum nú óðum, sem henni voru
málkunnugir. Þó hitti ég einn, sem
liún hafði ’glgt/it. við.
Ma'ðurinu sagði mér söguna sjálf
ur, og ég fcp.fi reynt hann að því
að vera bæði sannorðan og trúverð-
ugan,
, Síðasti bíer, sem komið er við á,
'áður en lagt er út hlíðina, heitir
Hyrningsstaðir. Maðurinn kom þar
síðla dags, og var farið að skyggja,
er hann lagði af stað út Barmahlíð.
Ilann kvaðst aldrei hafa lagt veru-
legan trúnað á söguna um Rauð-
sokku, cn í sama mund og hann
lagði... úp hlaðinu á Hyrningsstöð-
, um, minnist hann skyndilega
draugsins. Heldur hann áfram för
■sinni -engu að síður, en hvernig
sgm hann fer að, getur hann ekki
fcrakið frá sér hugsunina um Rauð-
sokkú. Setur nú að honum ugg mik
inn, en sækir samt út hlíðina. Er
hann hefir gengið drykklanga
■stuiid sétur að honum ógleði svo
■mikla, að engu eir'ði og þeysti nú
úr honum spýju, svo að um-
hverfðust iðrin og ætluðu upp úr
honum lungu sem lifur. Mátti hann
sig vart hræra, svo ómótt var hon-
um eftir. Hætti hann nú við för-
4na, ,gekk aftur heim að Hyrnings-
stöðum og gisti þar um nóttina.
Daginn eftir gekk hann út Barma-
hlí'ð, og lét Rauðsokka þá ekki á
sér kræla. Þótt draugur þessi væri
svo magnaður vi'ð gangandi menn.
.lxeíir hann ekki á bíla leita'ð, enda
fáir draugar lengur svo magnaðir
að það þori. Hitt er algengt, að
draugar sitji um að komast inn í
bíla, er menn skilja liurðir þeirra
eftir opnar, meðan þeir víkja sér
frá. Einkum hefir þetta komið fyr-
ir á fjallvegum, eftir að tekið er
að skyggj.a. Ég þekki mann, sem
eitt sinn ók í blóðspreng til Akur-
eyrar með þrjá drauga aftur í bíln-
urn. Þeir laumuðust i.nn í hann
skamint fyrir ofan Bakkasel. Mað-
urinn var afskaplega hræddur.
Ég fór sex sinnum um Barmahlíð
en aldrei sá ég eða varð var vlc
Rauðsoklcu, enda var ég alltaf í bíl.
Utan vi'ð Bsrmahlíð er bærinr,
Barmar, sem hlíðin er við kennd
og þá koma Miðhús.
ÞAÐ VAR haustsól og hvasst norð
an, er ég gekk þangað heim. Um
Ðúnkonan á Miðhúsum
brúnum. Yfir Miðhúsum gnæfir
Miðhúsahyrnan. Svartur, þver-
hníptur hamrahnútur. Sérlega ógn-
þrunginn og álútur, nærri eins og
hann ætli að steypast fram yf ir sig. i
Samt hef ir hann staðið þarna lengi (
og gnæft yfir byggðina.
Ekkert fóík hitti ég jafn elsku-
vert og 4ágað: í framgöngu og vel
gefið sveitaíólk. Kurteisi þess er
svo e'ðlislæg og svo hjartanleg svo
ólærð og innileg. Þannig er a'ð'
koma að Miðhúsum. Me'ðan ég ■
dvaldi þár, var mér sagt margt um j
gamla daga í Reykhólasókn.
ÉG VAR AÐ borða þar hádegis-!
mat, þegar ég heyrði álengdar í j
gamalli konu. Ég heyrði hún var j
hávær. Ég komst að því, að þetta j
er merkileg kona. Hún er eigin-!
lega ekki af þessum heimi, heldur
hevi’ir til annarri öld og allt öðr-
um staðháttum en nú eru. Ég varð
þess brátt vísari. að iðja þessarar
konu, sem svo hveilum rómi ræddi
mál sín frammi í eldhúsi, er sú að
hreinsa dún bænda vi'ð Breiða-
fjörð.
Hún krefst 100 króna vikulauna
fyrir að hremsa dúninn. Venjulega
fer hún á fætúr sex að ganga sjö
á morgnana, og hún gefur sér aldr-
ei tíma til að setjast niður við að
borða, heldur etur mat sinn stand-
andi. Svo mikill er vinnuákafi henn
ar, að eftir a.ð hreinsun dúnsins
á hverjum bæ er komin nokku'ð á-
leiðis, þýðsr ekki að kalla á hana
í mat. Hún ann sér ekki matar fyr-
tb E:ii

uðsokku í Barmalilíð - Að kraf sa
peki af sjénum
MiShús í Reykhólasveit.
dúnninn sé lítill í hreiðrinu fyrst.
— Það heitir að taka fyrsta blóm-
ann, segir hún. Svo er leitað tvisv-
ar. Það verður alltaf að skilja svo-
ir kappi. Á kvöldin ræður birtan i lítið eftir kringum eggin. Svo kem-
hennar hættutima. Hún heldur á-
fram, svo lengi sem hún sér til
að hreinaá. Þessi kona heitir Sept-
emborg Gunnláugsdóttir. Hún á
heima' í Stykkishólmi. Mig langaði
strax mikið fil að hitta hana.
EFTIR MATINN lagði ég leið
mína til henn’ar út í fjárhúsin, þar
sem him var að dúnhreinsuninni.
Þeíta er gömul kona. Lítil vexti,
dökk á brún og brá, fölleit og hrað
rnælt. Ilún hefir bundið Jyrlr öll
vit, því að það er mikið rvk í dún-
inum. Þarna situr hún á reiðings-
stafla. Handahreyfingar hennar
eru sérkennilega hraðar og hrifs-
andi.
Ég man ekki lengur, hvernig ég
ávarpaði hana, en hún var létt í
veit þetta. Það vill heldur hand-
hreinsaðan dún, Þegar ég var á
Stað. Það komu mörg bréf. Ég hefi
ekki trú á þe.ssum yélum. Nú eru
þeir búnir að fá Vél ’ á Skarði.
ur hroðaleitin síðast. Það er fjórða! Svo spyr ég, hvort hún hafi
sinnið. Þá tekur maður allt nema [ stundað þetta lengi.
heyið. Það á ailtaf að skilja það
eftir og vefja því utan um skurn-
in. Þá kernur hún afíur í hreiðrið
sitt. Annars kemur hún ekki aftur.
Gamla konan strýkur dúnhnoðra,
meðan hún segir mcr þetta. Hún
verður næstum angurvær. — Það
er voða garnan, segir hún. — Það i
— Ja, — bara tvö ár hér í sveit-
inni, en ég var áður búin að vera
lengi á Skarð'sströndinni. Og í eyj
unum var ég lengi. Ég reri þar.
— Ha, jæja, segi ég.
Ég var fyrst hjá Sveirxbirni Gests-
syni. Hann var voða mikill afla-
maður. Svo var ég líka á haustver-
tíðinni. Þá voru þa'ð allar sortir.
Þorskur, flyðra, langa, skata, stein-
bítur og alls konar fiskur.
—■ Svo reri ég hjá manninum
mínum. Nú kemur ofurlítið stolt í
þessa annars hlutlausu rödd.
— Jæja, hver var hann?
— Hann hét Júlíus Júlíusson.
Við kynntumst í róðri, og nú brosir
hún.
Mér detta í hug. Breiðafjarðar-
eyjar í kvöldsól og Skor og Snæ-
fellsjökull sem vígsluvottar að
þeirri ást, sem kviknar á sjónum.
— Svo hætti ég að róa, þégar ég
giftist. Við bjuggum í tíu ár í
Bjarneyjum. Svo dó hann úr
lungnabólgu.
Svo segir hún mér, að önnur af
tveimur dætrum hafi dáið, en hin
búi í Hólminum.
Þeir hafa gaman af að sjá mig
hreinsa, segir hún nú. Það er allt-
af verið að koma með skólana.
— Það kom einu sinni prófessor
með marga stúdenta. Víst einir
níu. Hann var ósköp laglegur mað
ur prófessorinn. Hann kallaði
þetta alltaf að hrifsa. Hann gat
aldrei lært það. Ég sagði honum,
að það héti að krafsa. Það var al-
veg sama. Já, já, og nú hló gamla
konan dátt.
Hefirðu aldrei komið í Hólm-
inn? segir hún nú.
Ég játa, að þann stað hafi ég
aldrei augum litið.
— Það er alltaf að koma þangað
fólkið. Þessir fínu herrar og döm-
urnar. Það er ósköp að sjá, hvern-
ig þær eru klæddar sumar. Þarna
eru þær í næfurþunnum sokkum.
Þær eru ósköp illa klæddar aum-
ingjarnir. Ég þekki það á sjónum.
Það er ekki gott að láta sér vera
kalt.
Ég finn, að þetta er sú lífsspeki,
sem um allan aldur hefir verið í
senn hagrænust og dýpst fyrir
þessa þjóð. — Það er ekki gott að
Hvar ertu fædd? segi ég svo:; láta sér vera kalt.
— I Bjarneyjum í Breiðafirði.
Þær eru komnar í eyði. Ég reri
er voða gaman. Það er fallegt í eyj l3ar fra fermingu U1 ég var tuttugu
unum á vorin, begar þær koma, og
þeir eru svo hvítir. Aiveg um allar
eyjar. Þeir standa hjá.
Ég stend þarna heldur álkuleg-
ur. Nú og hvað er svo, segi ég. —
Já, svo er hann hreinsaður undir
kröfsun. Það er ég nú að gera
núna. Það gerir maður svona.
Nú tekur hún mikla dúnvisk og
og fjögra. Fyrst á sumrin á flyðru.
Með það veganesti kvaddi ég
dúnkonuna gömlu undir Miðhúsa-
hyrnu.
S. S.
máli og sagði hispurslaust og eðli- hristir hana -með sérkennilega
lega: - Og vertu velkominn x svext nöggum llandaburði yfir grind.
ina. - •
— Þú ert nð hreinsa dúninn,
segi óg eins álappalega og menn
gera, þegar þeir hafa ekki komizt
að efninu.
— Já, segir hún, — ég er að
hreinsa undir kröfsun. Syo þið ég
hana að segja mér, hvernig dúnn
Mikill heybruni að Mosvöllum
í Onundarfirði síðastl. sunnudag
sé hrejnsaðúr. — Stundum er hann
blautur, þegar hann kemur úr
hreiðrunum. Þá þarf að þurrka
hann fyrst. Hann er breiddur svona
á plöt.u eða eitthvað. Já, já, það eru
farnar þrjár leitir. Fyrst er bara
svolítill dúnn. Ósköp lítill, segir
hún. Bara svöna.
Hún sýnir mér á grindinni, hvað
inni, sem er ferhyrndur rammi og
strengdir í snærisstrengir. Heyið
hrynur niður milli strengjanna, og
dúnviskin hreinsast.
Svo er hann hita'ður í potti.
Hérna heima í bænum. Hún gerir
í það húsfreyjan hérna. Hann er hit-
j aður, þangað til snarkar í allri tín um ruorguninn, er mjólkurbílstjóri,
1 unni. Og þá krafsa ég hann. En þá sem átti leið framhjá Mosvöllum,
þarf ég fantinn. — Æ, hvar er nú sá að rauk úr hlöðunni. Hann gerði
! fanturinn minn. Nú, ég hefi þá strax aðvart um brunann og kom
gleymt honum heima. Ég ætla að þá í ljós. að mikill eldur var í hey-
Frá fréttaritara Tímans á Flateyri.
Á sunnudagmn varð rnikill heyskaði að Mosvöllum í Ön-
undarfirði af völdum bruna. Brann mest öll taða bæjarins,
er sjálfsíkveikja vegna hita varð í heyhlöðu, sem geymdi alla
þurrverkaða töðu undan sumrinu eða alls 350 hesta. 200—250
heyhestar hrunnu, en hitt skemmdist.
Eldsins varð vart um klukkan 8
ná í hann. Langar þig ekki að sjá
hann?
Gamla konan er kvik á fæti og
tindilfætt heim að bænum. Þessi
fantur er á að gizka tuttugu sentí-
metra löng og sex sentímetra breið
spýta, sporöskjulaga tii endanna.
Gegnum hana er tveggja sentí-
metra rifa að endilöngu, svo að
tréð um þessa sporöskiulaga rifu
er um tvo sentímetra á breidd allt
um kring.
Svona er krafsað, segir gamla
konan, þegar hún kemur aftur. Nú
reisir hún grindina skáhallt upp
: yið milligerð í fjárixúsinu. Hún
gripur dúninn, vefúr honum um
fantinn, og krafsar síðan með dún-
inum þannig vöfðum um fantinn á
; strengina.
j — Sjáðu, svona, þegar hann er
heitur, þá fer allt rusl úr honum.
Það er ekkert að marka að sjá það
núna. En ég fer svona að því. Sum
ir halda öðruvísi á fantinum en ég.
En ég held ailtaf svona, þá kemur
maður í veg fyrir að nokkuð
hrynji.
! Nú brosi ég bara sem algjör
þiggjandi í þessum fræðum, því að
raunar er konst þessari iðju slík,
aö ég tny-ndi aldrei láta mér detta
i í hug aö leggja mínar klaufsku
hendur þar að.
Hann hreinsast betur svona en í
inu. Slökkviliðið á Flateyri var
kallað á vettvang og jafnframt
dreif að mannskap frá nærliggj-
andi bæjum. Var unnið af kappi
að slökkvistarfinu og hey borið úr
hlöðunni. Þrátt fyrjr ötula fram-
göngu íókst ekki að bjarga nema
100—150 heyhestum úr eldinum.
Tilfinnanlegt tjón.
Bóndinn á Mosviillum, Björn
Hjálmarsson, hefir orðið fyrir íil-
finnanlegu tjóni, þar sem hann
hefir misst mest allan heyfeng
sinn af ræktuðu landi fyrir utan
það, sem fór í vothey. Þrátt fyrir
heybrunann, mun hlaðan vera lítið
járnþaki. Sambyggt henni eru
skemmd, en hún er steypt með
fjárhús og skemmdust þau hús
ekkert. TF.
Átta verk eftir íslenzk tónskáld
leikin á norrænn tónlistarhátíðinni
Nor*-æna tónlistarhátíðarin var | „Of Love and Death“ eftir Jón
að þessu sinni haldin í Hclsing i Þórarinsson, sungin af söngvar-
fors dagana 11. — 14. sept. þ. á., i anum Matti Lehtinen undir stjórn
en hátíðir þessar eru alitaf haldn Nils-Eric Fougstedt. Sónata fyrir
nóttina hafði snjóað á hæstu eggj-; Septamborg Ixeldur á .íantinum við vélunum, segi ég svo.
ar yfir í Saurbænum og norður yf-
ir Vaðalfjöllin var hvítt að sjá á I
dúnhnoðrann á grindinni, sem ris
upp við fjárhúsin í Miðhúsum. j
Já dettur þér það í hug. Það
eru alltaf að koma bréfin. Fólkið
ar annað hvert ár í einhverju
Noi'ðurlandanna og var fcaldin
hér í Reykjavjk vorið 1954. Skúli
HalldórssoB, tóuskáld, var á há-
tíðinni og spurði blaðið hann
frétta af henni í gær:
— Við vorum þrjú frá íslandi
á hátíð þessari, Jón Leifs, konan
mín og ég.
Haldnir voru fjórir hljómleikar
og þar leikin mörg ný verk eftir
bæði eidri og yngri tónskáld norð
urlandanna.
íslenzku verldn, sem flutt voru
að þessu sinni, voru Forleikur að
Nýársnóttinni eftir Árna Björns
son og var hann leikinn af JHelsing
fors Stadsorkester undir stjórn
Tauno Hannikainen. Þrjú sönglög
oboe og klarinett eftir Magnús
Blöndal Jóhannsson, leikin af Ass
er Sipila og Paavo Lampinen.
Þrjú sönglög við ljóð Tómasar Guð
mundssonar eftir Karl O. Runólfs
son sungin af sópransöngkonunni
Inkeri Rantasalo. Menúett fyrir
strokhljómsveit eftir Helga Páls-
son leikinn af Radions symfoni-
orkester og Elddans, síðasti kafi
inn úr svítu nr. 2 fyrir hljóm
sveit eftir Skúla Halldórsson leik
inn af sömu hljómsveit undir
stjórn Eriks Cronvell.
Einnig voru sérstakir hljómleik
ar, þar sem leikin voru ýmis verk
af segulböndum og á meðal þeirra
CFramhald á 8. síðuí