Tíminn - 25.09.1957, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, miðvikudagimi 25. september 1957.
Útgefandl: Framtóknarflokkurlnn.
EiUtJórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarina*©* (é»
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304,
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýslngasími 19523, afgreiðslusiinl 1232S.
Prentsmiðjan EDDA hf.
Hver var „strandkapteinninn“?
„Hver var Stalin?" Þjóðvilj
inn varpaði þessari spurn-
ingu fram hér á cfógunum.
Það var komin út kennslu-
bók í sagnfræði í Austur-
Þýzkalandi. Stalíns var þar
ekki getið. Börnin í Austur-
Þýzkalandi þekkj a ekki þann
mann. Þau vita bara að ind-
æll maður, sem heitir
Khrustjeff, býr í stóru landi
fyrir austan, og hann sendir
góðum börnum gjafir á jól-
uaum. Hver var strandkapt-
einninn? Ástundunarsamir
lesendur Morgunblaðsins
geta haldið að þetta sé á-
móta þjóðsagnapersóna og
vétstjórinn frá Aberdeen.
Þeir vita ekkert um neitt
strand. Það er hrein latína
fyrir þá, að þjóðarbúskapur-
inn hafi verið kominn í slíkt
öngþveiti fyrir hálfu öðru
ári, að ekki varð hjá því
komizt að gera ýmsar hall-
ærisráðstafanir til að fyrir-
bygg'j a stöðvun atvinnulífs-
ins og hrun efnahagslífsins.
Þeir muna ekki betur en það
hafi staðið i Morgiuiblaðinu
um stjórnarskiptin, að ríkis-
stjórn Ólafs Thors skilaði
„blómlegu búi“ i hendur
eftirmanna sinna. Milljóna-
tugatöp útgerðarinnar, lof-
oröin um uppbætur, gjald-
eyrisskorturinn, bátagjald-
eyrishallinn, dýrtíðin, vandr-
æðin; upptalningin gæti
verið miklu lengri. En hinir
ástundunarsömu lesendur.
Mbl. hafa ekki heyrt um
þessa hluti. Það stóð bara
ekkert um þá í blaðinu á
sinni tíð. Hitt lesa þeir dag-
lega í Mbl., að svona erfið-
leikar eru til í dag og þeir
eru allir ríkisstjórninni að
kenna. Hún hefur búið þá
alla til. En það er enginn
„strandkapteinn“ til í þeirra
augum. Hins vegar situr góð-
ur maður uppi í Morgun-
blaðshöll, og segir að allir
geti fengið eitthvað fyrir
ekkert, ef þeir styðji hann.
SKRIFFINNAR Morgun-
blaðsins ræða um þessar
mundir um þjóðmálin eins og
kommúnistískir lærifeður í
Austur-Þýzkalandi rita mann-
kynssöguna. Vissir atburðir
eru ekki til, persónur þurrk-
aðar út. Það má ekki sjást í
Morgunblaðinu, að þeir erf-
iðleikar, sem hrjá atvnnu-
Sviðinn
Maðurinn í Morgunblaðs-
höllinni, sá, er gerði samn-
inginn við kommúnista fyrir
stríð um að eyða áhrifum
Alþýðuflokksins í verkalýðs-
hreyfingunni, sat síðan með
þeim í stjórn árum saman,
biðlaði til þeirra 1946 og aft-
ur í fyrra, þykist þess um-
kominn í dag, að brígsla
öðrum um óheilbrigt sam-
starf við kommúnista. Orð
hans í Morgunblaðinu í gær
eru eins og að nefna snöru í
hengds manns húsi. Skemmd-
arstarf það, sem Bjarni
Benediktss. og kommúnistar
unnu í félagi í verkalýðs-
Iþróttaprinsinn, sem varð konungur
vegi landsmanna, hafi skap-
ast í stjórnartíð Sjálfstæðis-
manna. Það má ekki vitnast
því fólki, sem lokar augum
og eyrum fyrir málflutningi
andstæðinganna, að atvinnu-
vegir landsins voru raunveru-
lega komnir i strand þegar
Ólafur Thors skilaði af sér.
Þeir flutu á vixlum og' lof-
orðum á s. 1. sumri, en þegar
kom að veturnóttum komu
skuldadagar, og það varð
hlutverk hinnar nýju stjórn
ar að fyrirbyggja stöðvun.
Það tókst einvörðungu af þvi,
að alþýðustéttirnar, framleið
endur til sjós og lands, og
ríkisvaldið tóku höndum sam
an. Þjóðin tók á sig byröar
til að verjast hruninu, sem
stjórnarstefna íhalds hafði
leitt að bæjardyrunum. Það
kann vel að reynast svo, að
þær ráðstafanir hafi ekki
verið nægilega traustar og
róttækar. Þær kunna aö hafa
verið reistar á of mikilli
bjartsýni. Það mun tíminn
leiða í Ijós. En engum getum
þarf að því að leiða, að ef
stjórnarstefna íhalds hafði
ráðið áfram, hefði neyðar-
ástand í atvinnulifinu skap-
ast þegar fyrir s.l. áramót,
með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum fyrir fólkið í land-
inu. Það er svo kapítuli út
af fyrir sig, að forystulið
íhaldsins hefur reynt að tor-
velda björgunarstarfið alla
tíð síðan það hrökklaðist frá
völdum, og hefur beitt til
þess ráðum, sem eru alger
nýjung í íslenzkri stjórn-
málabaráttu. íhaldsflokkur
hefur þótzt vera verkalýðs-
flokkur og hefur tekið upp
óábyrga kaupgjaldsbaráttu,
og „Sjálfstæðisflokkur" hef-
ur reynt að spilla áliti þjóð-
arinnar út á við og eyði-
leggja lánstraust hennar.
FÓLKIÐ i Austur-Þýzka-
landi mun mæta vel vita,
hver hann var þessi Stalín,
sem ekki er nefndur i
kennslubókum barnanna. Og
heilbrigt hugsandi fólk á ís-
landi man söguna um strand-
ið, þótt hún sé ekki skráð i
Morgunblaðinu. Heilbrigð
skynsemi sigrar að lokum
fals og blekkingar. Dómur
sögunnar verður ekki um-
flúinn.
Ölafur V, kom til Noregs fyrir 52 árum, þá barn
á handlegg föíur síns. EinkunnarorÖ hans í
dag gátu ekki önnur verií
í sárinu
hreyfingunni fyrir stríð,
greiddi veg kommúnista í
þjóðlifinu meira en nokkúð
annað, og af því súpum við
seyðið enn í dag.
í stjórnmálayfirlýsingu um-
bótaflokkamia fyrir síðustu
kosningar var heitið að reyna
að koma á samstarfi á milli
ríkisstjórnar og samtaka
verkalýðs, launþega og
bænda og annarra framleið-
enda. Þetta var kjarninn i
stefnuskrá flokkanna. Meiri-
hluti til stjórnarmyndunar
fékkst ekki í kosningunum.
Þá var efnt til pólitísks sam-
starfs á breiöara gxundvelli
Látið þessa sagnanótt
sökkva draumum sínum í
ungar sálir yðar og varðveita
trúna á að það sem Noregur
var, skal hann aftur verða,
á landi, á legi og meðal þjóð-
landa heimsins ... I
Þessi boðskapur barst á
öldum Ijósvakans sumarið
1940 til norskra sjómanna,
sem héldu frelsisbaráttunni
áfram úti á heimshöfunum,
og maðurinn, sem sendi
hann, var Ólafur ríkiserfingi,
maðurinn, sem nú er orðinn
konungur Noregs.
Hann var þá, og alla tíð síðan,
fyrirheit um að Noregur skyldi aft-
ur verða það sem hann var.
Fyrir 52 árum
Nú er meira en hálf öld síðan
Ólafur konungur V. kom fyrst til
Noregs, þá barn á handlegg föður'
síns. Alexander prins, sonur Carls
Danaprins og Maud prinsessu,
hafði séð dagsins ljós í Appleton
House á Englandi 2. júlí 1903.
Þetta hús var brúðargjöf frá prins-
inum af Wales. Varla getur nokk-
urn hafa rennt grun í það þá, að
tveimur árum seinna yrði hinn
ungi danski sjóliðsforingi orðinn
konungur í Noregi. En þegar Norð-
menn höfðu endurheimt allt sjálfs-
forræði, varð Carl prins Hákon
konungur VII., og Alexander prins,
sonur hans, Ólafur ríkiserfingi. Og
hinn 25. nóvember 1905 sigldu þeir
feðgar báðir á danska konungsskip-
inu „Dannebrog" inn í norska land
helgi, og þar steig konungsfjöl-
skyldan nýja um borð í norska her-
skipið „Heimdal“ og hélt til hafn-
Erfiðir dagar fyrir barn
Þetta var erfiður dagur fyrir
tveggja ára dreng, þótt hann sæti
alla leiðina frá höfninni til hallar-
innar á handlegg föður sins. Hann
varð líka að koma fram á svalir
hallarinnar, hvað eftir annað,
ásamt foreldrum sínum þennan eft-
irminnilega hátíðisdag. Því var þá
spáð, að hann mundi aldrei glata
því vinarþeli, sem til hans
streymdi. Hann skildi ekki það,
sem fram fór þá, en hann veifaði
I ákafa norskum fána til þúsund-
anna á torginu og virtist una sér
hið bezta.
Æskuárin
Ólafur ríkiserfingi átti starfs-
sama og hamingjuríka æsku. Upp-
eldi hans var auðvitað við það mið-
að, að hann yrði, þá tímar liðu,
( konungur Noregs, en megináherzla
I var lögð á að hann fengi að þrosk-
ast sem heilbrigður, starfsamur,
bjartsýnn og skilningsríkur maður.
Hann gekk í skóla í Osló með jafn-
^öldrum sínum. í kjallara konungs-
til að koma þessum samtök-
um á. Ummæli Eysteins Jóns-
sonar á fundinum í Eyjafirði,
sem Mbl. í gær reynir að hár-
toga, voru því í algeru sam-
ræmi við staðreyndir. Án
samstarfs við framleiðslu-
stéttirnar var óhugsandi að
stöðva hrunadans íhaldsins
í dýrtiðarmálunum. í kosn-
ingabaráttunni var þetta
kjarninn í boðskap Fram-
sóknarmanna. Eysteinn Jóns-
son hélt þessu fram á fund-
um víðs vegar um landið í
kosn.hríðinni. En hann og
aðrir leiðtogar umbótaflokk-
anna lýstu því lika yfir, að
ekki kœmi til mála að efna
til samstarfs á ný með í-
haláinu. Braskararnir hefðu
með framferði sínu dæmt sig
úr leik. Skrif Mbl. í gær sýna,
að undan þessum sannleiks-
orðum svíður enn í dag.
Ólafur konungur
hallarinnar var gerður leikfimisal-
ur, og þar lék hann sér ásamt
skólafélögum sínum. Hann varð
þegar á unga aldri ágætur íþrótta-
maður, og það gladdi Norðmenn
hjartanlega. Hann var einn af
þeim, og skaraði fram úr þar, sem
þeir mátu mest: í skíðaíþrótt og
sportsiglingum. Hann varð sann-
kallaður íþróttaprins og hlaut kon-
ungsbikarinn 9 sinnum og gullpen-
ing á Olympiuleikunum í Amster-
dam 1928.
Heimiiið að Skaugum
— Stríðsárin
Ilinn 29. marz 1921 gekk Ólafur
að eiga frænku sína, Mörtu prins-
essu af Svíþjóð, og treysti þessi |
ráðahagur enn vináttu Svía og
Norðmanna. Ríkiserfinginn bjó á,
Skaugum, sem þjóðin gaf hjónun-'
um á brúðkaupsdaginn. Þar stofn-
settu þau hamingjusamt heimili.
Þar ólust upp Haraldur prins son-
ur þeirra og dæturnar tvær.
Þetta hamingjusama heimilislíf
var sundurslitið á einum morgni, I
er Þjóðverjar réðust skyndilega og
að óvörum á Norðmenn. Ólafur
ríkiserfingi var með konunginum
föður sínum í járnbrautarlestinni,
sem Þjóðverjar reyndu að eyði-
leggja eftir að hún fór frá Lille-|
hammer. Hann var á stórþings- ]
fundunum, sem haldnir voru í
skjóli fjallanna úti um byggðirl
landsins, og hann stóð við hlið kon
ungsins, þegar hann neitaði að við-
urkenna Quisling og hann neitaði
harðlega að ávarpa þjóðina í út-
varpi og hvetia hana til að taka at-
burðunum með „ró og stillingú*.
Frelsisbaráttan í Bretlandi
Á ríkisráðsfundi, sem haldinn
var 3. júlí 1940 í Tromsö, bauðst
Ólafur ríkiserfingi til að verða kyrr
í Noregi, meðan faðir hans stjórn-
aði frelsisbaráttunni erlendis frá.
Hann taldi, að e. t. v. gæti hann
með veru sinni í landinu verndað
norsk líf. Ríkisráðið réði eindregið
frá slíkri tilraun, og taldi ekki
hættandi á að veita Þjóðverjum
tækifæri til að hafa krónprinsinn
sem gísl.
Hinn 7. júní stigu Hákon kon-
ungur og Ólafur ríkiserfingi um
borð í brezka beitiskipið „Devon-
sliire", og í næstu limm ár voru
þeir í broddi fylkingar Norð-
manna, sem barðist fyrir frelsi
Noregs. I London var náið sam-
starf með íöður og syni.
í upphafi bjuggu hinir norsku
konunglegu gestir í Buckingham-
höll, en fluttu seinna til Berkshire,
en Marta krónprinsessa og börnin
fóru til Kanada og Bandaríkjanna,
og þar heimsótti Ólafur þau nokkr
um sinnum, jafnframt því sem
hann heimsótti norskar herdeildir,
sem æfðar voru vestan hafs, og
ávarpaði norska sjómenn.
Á þessum reynsluárum stóð
Marta krónprinsessa við hlið
manns síns og tengdaföður. Hún
flutti eftirminnileg ávarpsorð íil
norsku þjóðarinnar. Hin sænska
prinsessa varð Norðmönnum
hjartfólgin. Hún var syrgð af allri
þjóðinni, er hún audaðist árið
1954.
Börn Ólafs og Mörtu eru öll
fædd og uppalin í Noregi. Harald
ur prins og ríkiserfingi er fyrsti
ríkiserfinginn í 600 ár, sem fædd-
ur er í gamla landinu.
FaSir og sonur
Sambúð Ólafs ríkiserfingja og
Ilákonar konungs var alla tíð ein-
staklega náin og ástúðleg. Ólafur
virti föður sinn mjög og dáðist að
honum. Það kom glöggt í ljós á
75 ára afmælishátíð konungs, er
Ólafur ritaði formálsorð fyrir af-
mælisriti um Hákon. Þar ræddi
hann um það lífslán, að eiga góð-
an föður.
Heimkoman
Hinn 13. maí 1945 hélt Ólafur
ríkiserfingi klæddur „battledress“
heim til Noregs, í fylkingarbrjósti
(Framhald á 7. síðu)
‘BAÐsromN
Kveðja að heiman.
í BRÉFAbunkanum í morgun
var póstkort frá íslenzkum sjó-
manni, sem var staddur á sjó-
mannastofu í erlendri hafnar-
borg. Hann hafði þar fengið Tím
ann að lesa, og sendir blaðinu
kveðju þaðan. íslenzt blað eriend
is er jafnan kærkomið. Það er
samband við fólkið heima, fréttir
af því, hvað það hefst að.
Eg vek máls á þessu hér, af
því aö margir, sem heima sitja,
gera sér enga grein fyrir því,
hvert gildi bróf og blað að heim-
an hefir fyrir þá, sem erlendis
dvelja, einkum þó það fólk, sern
búsett er erlendis. Við erum yfir
leitt of löt við bréfaskriftir, eða
of sinnulaus um að senda ísienzk
blöð. Oftast er þetta lítil fyrir-
höfn, en er samt ofraun á stund-
um. Fátt gleður íslendinginn er-
lendis meira og innilegar ,en bréf
að heiman. Þess mættum við
minnast oftar en við gerum.
Kurteisi i pósti.
ÞETTA ER nú það, sem snýr
að okkar einkabréfum. En íslend
ingar eru latir við viðskiptabréf
in, og hafa það orð hjá ýmsum
erlendum fyrirtækjum og stofn-
unum, að kunna ekki mannasiði
bréfaskiptanna. Hér er nefnilega
landiægur sá ósiður að svara
ekki bréfum. Þar eru margir sek
ir, einstaklingar, íyrirtæki og
opinberar stofnanir. Það mun oft
koma fyrir, að erlendar stofnanir
hafa snúið sér til sendifulltrúa
íslands erlendis og spurst fyrir
um, hverju það sæti, að ekki íáist
svar'við ítrekuðum bréfaskiftum
og fyrirspurnum. Þetta er auð-
vitað daemaiaust kæruleysi, sem
er til minnkunar. Bréfum á jafn
an að svara strax. Ef erindislok
eru ekki sjáanleg, er bréfið
berst, á auövitað að segja það í
svarbréfi um hæl, og bíða svo
átekta. Sofandaháttur á þessu
sviði hefir orðið til tjóns og á-
litshnekkis. Kurteisi kostar eiiki
neitt, kurteisi í pósti að vísu frí-
merkin, en miðað" við allar að-
stæður er það samt harla lítið.
Gagnrýni á gerð frímerkja.
ÞEGAR ÉG irefni frhnerki,
minnist ég þess, að hafa heyrt
í útvarpsþætti harða gagnrýní á
gerð ísienzkra frímerkja. Eg er
enginn fagmaður, en iýsingin á
gerð þeirra var þannig að hún
vakti athygli leikmanns. Eg hefi
ekki séð neins staðar að póst-
stjórnin hafi svarað þessari gagn
rýni, en hún ætti samt að gera
það. Gerð frímerkja er mikilvægt
atriði. Frímerki ber hróður lands
ins víða vegu. Margir hafa þau
ein kynni af landinu, að sjá frí
merlcið. Ef marka má orð útvarps
fyrirlesarans, er sú landkynning
ærið misjöfn. —Kaldbakur.