Tíminn - 06.12.1957, Side 6

6
T í MI N N, föstudaginn 6. desember 1951*
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn
Rltstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinjsott (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
Þrjár umferðir og biðskák
í>VÍ VAR SPÁÐ hér í
blaöúm á sunnudaginn, að
Morg’unbla'ðsmönnum myndi
endajst lánsfjármálið enn
einn dag til að búa til úr því
„heímsfrétt“. Til hægðar-
auka, fyrir það lýsti Tíminn
því yfir, að íslenzka ríkiö
leitaði eftir því að fá lán til
aðkailandi framkvæmda í
tveimur löndum, sem eru í
Atiantsíliafsbandalaginu, —
Vestur-Þýzkalandi og Banda
ríkjunum. í þessu efni fór
allt eins og ráð var fyrir
gert. Á þriðj udagsmorguninn
var lánsmálið enn meðal
heimsfréttanna, með svipuðu
viðhafnarletri og fregnin
um að Eisenhower ætli eftir
allt saman á Parísarfund Atl
antkhafsþjóðanna. Og enn í
gær er Timinn á forsíðu Mbl.
og yfirskyggir að kalla má
hörmulegasta slys, sem orðið
hefir í nágrannaríki í ára-
tugi. Það er því ekkert smá-
ræði sem Morgunblaðsmönn
um er niðri fyrir þessa dag-
ana. Sú staðreynd, að ríkis-
stjórnin muni ekki gefast
upp við efnahagsvandamál-
in vegna þess að „hún fái
hvergi lán“ eins og Ingólfur
Jóneson komst að orði, hefir
gert að engu valdadrauminn,
sem lýst var í Húsafellsskógi
í fyrra. „Við“ komum sem
sé ekki „bráðum aftur“ eins
og þar var lofað, heldur er
líklegast að útivistin verði
til nokkurrar frambúðar að
minnsta kosti.
í ÞESSUM þrengingum
verður auövitað fyrst fyrir
að leita þeirra „annarra
ráða“, sem Ingólfur Jónsson
nefndi í sömu þingræðu og
taldi aö hafa þyrfti við hend
ina ef lánsfjárskorturinn
brygðist alveg. Og það er nú
orðið alþjóð Ijóst, hver þau
voru í fyrstu umferð. Um
það hafa vitnað útlend blöð
sem hingað hafa borizt og
hefir nokkurra þeirra verið
getið í Tímanum. Þar eru
prentuö „fréttaskeyti“ frá ís
landi, þar sem íslendingum
ei lýst sem betlurum frammi
fyiir samtökum þjóðanna,
en stjórnarvöld þeirra sögð
þannig innanbrjósts, að þau
muni svikja alþjóðasamn-
inga og fyrirheit ef ekki fá-
ist fé í „samskotasjóöinn“.
Frumheimild þessarar vitn-
eskju er sösö vera formaður
Sjálfstæöisflokksins, sem
hafi látið upni þennan þokka
lega samsetning í ræðu í
Keflavík í s.l. mánuöi. En
áður hafði Morgunblaðið
sagt það frá eigin brjósti, að
ríkisstjórnin á íslandi væri
beinlínis „fjandsamleg“ Atl-
antshafsbandalaginu. Þetta
gerði blaðið alveg blygðunar
laust, enda þótt fyrir liggi
yfirlýsing stjórnarsáttmál-
ans um grundvöll -utanríkis-
stefnu landsins, m.a. með
samstarfi við nágrannaþjóð-
ir í At'lantshafsbandalaginu,
og þótt þessi stefna hafi
síðan margsinnis verið árétt
uð af íorsætisráðherra og
utanríkisráðherra, og nafn-
giftir Mbl. séu því ekkert
nema einn liðurinn enn í ó-
frægingarstríöinu á erlendri
grund.
ALLT þetta liggur nú
ljóst fyrir og varpar ljósi á
innviði stjórnarandstöðunn-
ar „hörðu“. Harkan sú er
með nokkuð undarlegum
hætti og á það e.t.v. eftir að
koma enn betur í Ijós. En í
lánsfjármálinu blasir nú við
aö foringjar Sjálfstæðisfl.
hafa haldið því uppi innan
um „heimsfréttirnar" af þvi
aö þeir eru komnir í ógöng-
ur og sjálfheldu í málinu.
Þegar að því kemur að ís-
land tekur lán í Bandaríkj-
unum eins og áður, eða í
V-Þýzkalandi, sem nokkuð
lengi hefir verið á döfinni,
er ætlunin að hrópa: Sögð-
um við ekki, ríkisstjórnin er
búin að fá lán hjá ríkjum,
sem eru í Atlantshafsbanda-
laginu! Þá verður skrípa-
leikurinn fullkomnaður. Þá
verður lokið framkvæmd
þeirrar áætlunar, sem hófst
með ræðu Ólafs Thors í
Keflavík, og var framhaldið
með skrifum Mbl. og ófræg-
ingarskeytunum úr landi.
MEÐ ÞESSUM aðgerð-
um má e.t.v. kalla að lokið
sé fyrstu umferð í ófræging-
artaflinu, en ekki er beðið
boöanna. Af Mbl. í gær er
svo að sjá, sem önnur um-
fer'ð hafi hafizt jafnskjótt.
Kommúnistar hafa verið að
halda hér flokksþing, og
hafa gert þar ýmsar sam-
þykktir og birt í blaði sínu.
Allt er þetta gömul uppsuða;
hlutleysisstefna þykir nú
einkar þægilegur fararskjóti
i þessum herbúðum; Atlants
hafsbandalagið engin stoð,
og loks er nú talið tímabært
aö varnarliðið hverfi úr
landi. Þótt þetta sé allt upp
úr gömlum bókum kommún
ista, og ekkert nýtt, reynd-
ist þetta hæfilegt smíðajárn
í skeyti til útlanda. Birting
ardagur Þjóðviljans var ekki
að kvöldi kominn þegar hing
aö tóku að berast fregnir
frá útlöndum af þessum sam
þvkktum, samkvæmt frétta
skeytum frá Reykjavík. —
Höfðu þessar fréttir þá far
ið heilan hring, eins og aðal
ritstjóri Morgunbl. í íáns-
fjármálinu. í gær varð það
svo tilefni til „heimsfréttar“
á forsíðu Mbl. að Tíminn
hefði ekki rætt samþykkt
kommúnista, sem var raun
ar ósatt. En ef að líkum læt-
ur, hafa einmitt þau stór-
tíðindi verið símuð úr landi.
Þannig gengur kvörnin lát-
laust. Ólafur og Bjarni
skammta kornið, en þjónar
þeirra snúa hjólinu meðan
malað er. Þannig hljóp önn-
ur umferð af stokkunum, og
vafalaust er hin þriðja í gerð
inni þött enn sé biðskák. Um
hitt er ekki rætt né gerð
símskeyti, hver sé raunveru
leg utanrikisstefna íslands,
Gunnar Leistikow skrifar frá New York:
Tortryggni í garð stefnu Bandaríkja-
manna í friðarmáiinu er ástæðulaus
Nokkrar hugleiðingar blaíamanns í tilefni af
sko($anakönnun á Noríurlöndum
í öll þau sextán ár, sem ég hefi nú dvalið í Bandaríkjunum,
hefir mér aldrei til hugar komið að það ætti fyrir mér að
liggja að ri<a grein undir fyrirsögn eins og þeirri, sem stend-
ur yfir þessari grein. En nú sé ég í New York Herald Tribune,
sem birtir niðurstöður „World Poll“, eða alheimsskoðanakönn-
unarinnar, að á Norðurlöndum er ríkjandi veruleg tortryggni
gagnvart stórpólitískum stefnumálum Bandaríkjamanna, og
miklu meiri tortryggni en mig hafði órað fyrir. (Þessi skoð-
anakönnun hefir birzt í Tímanum).
Spurningin, sem fyrir var lögð,
var á þessa leið:
Teljið þér að Bandaríkjamenn
séu einlægir í viðleitni sinni til
að vernda heimsfriðinn?
Naumur meirihluti svaraði ját-
andi, í Danmörku 57%,' í Svíþjóð
56%, og 24% í báðum löndu-m
töldu sig ekki hafa neina skoðun
á málinu. í Noregi voru menn enn
tortryggnari. Þar töldu aðeins
49% sig trúa því að Bandarikja-
menn væru einlægir í friðarmál-
unum, svipuð tala sem í Danmörk
og Sviþjóð var á öndverðri skoðun.
Með þessu er Noregur þriðja land
að neðan af 13 löndum, sem könn
unin fór fram í. En Finnland og
ísland eru hér ekki meðtalin, fólk
þar var ekki spurt.
Fyrir mig, sem hefi dvaliö svo
lengi utan Norðurlanda, er þessi
tortryggni stórfellt undrunarefm,
og mér finnst því ekki út í bláinn,,
að ég, sem atvinnublaðamaður og
stjórnmálaskoðari um langt árabil,
geri dálitla grein fyrir því, hvers
l vegna ég mundi hafa svarað slíkri
spurningu hiklaust og skilyrðis-
laust játandi. Og eins og að skýri
I þá, að ég tel hér ekki um neitt
1 óraunsæi eða neina óskhyggju að
ræða.
Formúluvísindi
og staðreyndir
f áróðri kommúnista er stríðs-
hættan rakin beint til „árásar-
fylgjenda og striðsæsingamanna
Bandaríkjanna", og til „heims-
veldasinnanna í Washington". í
yfirlýsingu þeirri, sem birt var
nú að loknum síðasta kommúnista
fundinum í Moskvui, 16. nóvember
sl. segir: „Meðan heimsvaldastefn
an er við líði, er jarðvegur fyrir
árásarstríð.“ Að baki þessarar full
yrðingar stendur lítið rit eftir
Lenin, er hann samdi skömmu fyr
ir rússnesku byltinguna. „Heims-
veldastefnan sem hæsta trappa
kapitalismans”. Sú hugsun liggur á
bak við að framleiðslugetan í há
þróuðum iðnaðarlöndum kapítal-
ismans ommi brátt fullnýta mark-
aðsmöguleika heima fyrir, og þess
vegna verða stefnt að því að út-
víkka markaðinn með útþennslu-
stefnu, sem hvíli á valdbeitingu ef
með þarf.
Þessi hugmynd var ekki fjar-
stæðukennd þegar haft er í huga
hversu þröngt var um evrópsku
stórveldin fyrir fyrri heimsstyrjöld
ina, en við þær aðstæður miðaði
Lenin. En nálgast þetta á nokkurn
hátt raunveruleikann í Bandaríkj-
unum í dag?
Stórbatnandi lífskjör
A'tvinnulíf Bandaríkjamanna
hefir á þessari öld einkennzt af
alveg eindæma útþennslu og vexti,
bæði að umfangi og krafti. En
þetta hefir verið þróun heima fyr-
EISENHOWER
— Stefna hans er einlæg, segir
Leistikow í þessari grein.
ir, útvíkkun og sköpun markaða
þar á grundveili sífellt hækkandi
lífsstigs alls almennings í hinu
víðlenda ríki, sem enn er hvergi
nærri fullnumið eða fullnýtt, og
þar er enn nægilegt rúm fyrir nýtt
framtak og nýjar iðngreinar. Ef
kenning Lenins, sú, að innri lög-
mál hákapitalismans leiddu sjálf-
krafa til heimsvaldastefnu væi'i
rökrétt, lægi fyrir að álykta, að
hinn ameríski kapítalismi stæði
nú ekki á hæsta heldur næsthæsta
þrepi, vegna þess að Bandaríkin
eru enn hvergi nærri fullbyggð,
— enu eru þar í landi feikimikil
landssvæði litt byggð og lítt num-
in.
Afstaða Bandaríkjanna út á við
er og jí samræmi við þetta. Að
loknu seinna heimsstríðinu notaði
aðalsigurvegarinn og mesta her-
veldi heimsins á þeinri stund, sem
sé Bandaríkin, aldrei aðstöðu sína
til að leggja undir sig ný land-
svæði. Þessu er öfugt farið. Banda
ríkin veittu Filippseyingum fullt
sjálfstæði og minnkuðu þannig
umráðasvæði sitt. Eftir stríðið not
færðu Bandaríkin sér ekki efna-
hagsmálaöngþveiti í Evrópu til að
troða amerískum útflutningsvör-
um inn á evrópska markaði, held-
ur veittu Marshall-hjálp ti:l að end
urhyggja iðnað og fyrirtæki, enda
þótt ljóst væri, að s'lik fyrirtæki
mundu keppa við amerísk fyrir-
tæki, þá tímar liðu á alþjóðlegum
markaði. Það, sem marxistar kalla
„materíalíska undirstöðu“ heims-
valdasiimaðrar útþennslu.stefnu,
skortir því enn a. m. k, hjá Banda
ríkjamönnum.
Sfatus quo
En hinn stórpólitíska afleiðing
þessa sérkennilega ásta.nds fyrir
hákapítalískt stórveldi er, að
Bandaríkjamenn keppa að því að
viðhaida status fjuo eftirstríðsár-
anna, eins og gleggst má sjá af
utanríkisstefnu þeirra al'lt frá
1945, af fjölda atkvæðagreiðslna á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna, af
afstöðunni til Súezdeilunnar í
fyrra, af stuðningnum við Bagdad-
bandalagið og af Eisenhowerkenn-
ingunni nú síðast.
En status quo — það ástand,
sem var — helzt ekki með aðstoð
árásarstríðs. Sliku ástandi er Við-
haldið með varnarsamningum og
með bandalögum eins og NATO
og SEATO, sem stefna þá að svip-
uðu marki.
Litið til baka
Nú er nokkuð til, sem ka'llað tr
„preventive war“ — stríð til að
fyrirbyggja stríð. — Gæti ekki
hugsazt, að Bandaríkin gripu til
slíks ráðs til þess að vera á und-
an líklegum árásaraðila?
í teóríunni er e. t. v. hægt að
hugsa sér slíkan möguleika, en
heldur ekki meira. Það er auðvit-
að rétt, að Bandaríkjamenn líta á
Sovétríkin sem riki, er hafi út-
(Framhald á 8. síðu.)
né heldur er reynt að fræða
útlendinga um viðhorf ís-
lendinga og yfirlýsta stefnu
stjórnar þeirra. Allt kapp
er lagt á að skapa tortryggni
og veikja traust landsins út
á við. Eins og nú er orðið,
ferst f oringj um íhaldsins
sannarlega ekki að tala illa
um kommúnista. Þeirra hlut
ur er orðinn enn slakari.
Bílaplágan mikla.
Bíiamergðin í Reykjavík er
orðin svo óskapleg að engu tali
tekur. Gangandi menn Ieggja sig
daglega í stórhættu við að kom-
ast leiðar sinnar um borgina og
má með sanni segja að lifs-
hættulegra sé að ganga hér um
götur en brjótast yíir háfjöll og
stórfijót á öræfum. Göturnar eru
þröngar og blindhorn á hverju
strái, nýju bílarnir alsettir gödd
um og trjónum svo engu líkara
en þeir scu gerðir með það fyrir
augum að reka menn í gegn á
sem liðlegastan hátt. Kannski er
hér um að ræða dulbúna her
væðingu og eigi þessi mann-
drápstæki að vera til taks í
næsta stríði. Bílaplágan er orð
in óskapleg og brýn þörf rót
tækra úrbóta. Þessi skrímsli æða
hér um götur, sletta aur og leðju
baula og öskra nótt og nýtan
dag svo ekki er svefnfriður um
nætur þeim sem sloppið haía
lifandi undan þeim á daginn.
Jafnframt þessu hefir nýr átrún
aður skotið rótum í hugum al
þý'öu, það er tr|*in á bílinn. Skó
litlir fátækismenn margir hverj
ir standa á götuhornum og horfa
með forundran á höfðingjana
þjóta framhjá í lúxusbílum, það
liggur við að menn taki ofan ef
Kadilják ber fyrir augu. Enda
mun ekki langt að bíöa þess að
þeir sem ofar eru öðrum mönn
urn að' viröingu og auði, láti
jarða sig í Kadíljákum í líkkistu
stað og bílflautukórinn sé látinn
syngja yfir moldum hins látna.
Enginn er maður með mönnum
fyrren hann hefir eignast ein
hverja grind með fjórum hjólum
og prímus sem getur snúið hjól
unum.
Sterfprúðir folar.
Satt er það að bílar geta ver
ið til margra hluta nytsamlegir,
| eirnkum ,þeir sem brjótast ógreiða
leið með Vistir handa svöngu
: fólki eða auðvelda mönnum að
komast leiðar sinnar þar sem ó-
hægt er að komast á annan hátt.
En nú kem ég með tillögu til
úrbóta og hún er sú að banna
bíla innan takmarka Reykjavíkur
en þar eru þeir mesta plágan.
Þess í stað skal taka upp hesta
og hestakerrur og mun ólíkt
indælla að sofna útfrá kerru
skrölti og hófataki en bylta sér
andvaka og fá ekki sofið f.vrir
bauli og öskri í bílflautum. Hver
kaupmaður skal skyldaður til að
setja upp hestastein fyrir fram
an búð sína og einnig mætti
vel nota stöðumælanna til að
binda klávinn sinn við ef maður
skryppi inn í bankann eða inn
x búð. Þá mætti leggja niður
allar benzinstöðvar en setja upp
liesthús í staðinn, hlöður og
vatnsþrær. Þá væri ekki farið
lengur rúntinn á skröltandi fer
likjum heldur mundu piltar og
stúlkur þeysa um Austurstræti á
stertprúðum folum og frísándi
hryssum og manngildi manna
reiknað eftir reiðlagi en ekki því
hver gæti látið ískra hæst í
l bremsum og gírum. Iíem ég bér
með þessari tillögu á framíæri,
| góðum samborgurum mínum lil
umþenkingar.
— Dufgus.