Tíminn - 31.12.1957, Blaðsíða 6

6
T f MIN N, þriðjudaglnn 31. desember 1957.
Útgefandl: FramsóknarflokkwrlM
Hltstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn ÞóraztMMk <ib).
Skrifstofur í Edduhúsinu við LindargSt*
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 183M
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusiml llKtt
Prentsmiðjan Edda hf.
Um áramótin
ARIÐ, SEM er nú aff
encia, hefur á margan hátt
verið íslendingum farsælt
ár.. Veðurfar hefur verið
yfirleitt hagstætt, einkum þó
til landsins. Framleiðsla
landbúnaðarins hefur aldrei
verið meiri og betri. Frá
náttúrunar hendi skyggði
það eitt á, að aflabrestur
varð verulegur, og hefði
heildaraflinn minnkað mik-
ið, ef nýjar stjórnarráðstaf
anir hefðu ekki hleypt auknu
fjöri i útg'erðina.
Heilsufar þjóðarinnar hef
ur yfirleitt verið gott.
AF AFLABRESTINUM,
sem varð á árinu og vikið
er að hér á undan, má draga
ýmsar ályktanir. Ein er sú,
að, hann hvetur til aukinna
aðgjerða i þá átt að vernda
fiskistofninn. Krafan um
útfærslu landhelginnar hlýt
ur því að verða borin fram
með aukmtm þunga á því
ári, sem er að heíjast. Fyrir
dyuum sfcendur lika þýðingar
mikil alþjóðleg ráðstefna,
er mun fjalla um þau mál-
efni. önnur ályktun, sem
verður dregin af aflabrest-
inum, er svo sú, að okkur
er miikil nauðsyn að auka
fjölbreyfcni þeirra atvinnu-
vegpa, sem afkoma þjóðarinn
ar byggisfc á. Þar kemur að
sjMfsðgðu framar öðru til
greina beiziun vatnsorkunn-
ar, sem landið býr yfir, og
nýjar atvinnugi-einar á þeim
grundvelli.
HIN AUKNA framleiðsía
landbúnaðarins minnir einn
ig á vandamál, sem er nokk
uð annars eðlis. Ef fram-
leiðsla landbúnaðarins á að
lialda vel í horimu, er óhjá-
kvæmilegt að selj a. nokkum
hluta hennar á erlendum
marlcaöi. I>að reynist hins-
vegax óhagstætt, eins og
sakir standa. Danskir bænd
ur standa nú frammi fyrir
l>eim vanda, að verðlag fer
lækkandi á útflutningsvör-
um þeirra. Þeim vanda hyggj
ast þeir að mæta með því
m.a. að reyna að gera fram-
leiðsloma mun hagkvæmari.
ísLenzkir bændur þurfa að
svara á sama hátt. Þeir
þurfa að endurskoða rekst-
urshæbtina og leita að leið-
um til úrbóta. Undir það
kemur m.a. að athuga mögu
leika fyrir nýjar framleiðslu
greinar, t.d. eldi holdanauta.
ÁRIÐ 1957 er fyrsta
fulla starisár núv. ríkis-
stjómar. Alls hefur stjórnin
setið eitt ár og fimm mán-
uðí að völdum. Sá starfs-
tími er of stutfcur til þess að
hægt sé‘ að fella heildardóm
um verk henn.ar. Mikið af
starfi hennar fram að þessu
hefur farið í bað að fást við
vandamál, sem fyrrv. ríkis-
stjórn lét ólevst. Miðað hef-
ur í rétta átt, en þó er þvi
viðdeisnarstarfi hvergi nærri
full-loikið enn. Það hefur þó
áimnrst, að rekstur atvinnu
veganna hefur verið tryggð-
ur og lán útveguð til nauö-
synlegra framkvæmda. —
Atvimiuvegirnir máttu heita
strandaðir og allir láns-
möguleikar þrotnir, þegar
stjórnarskiptin urðu.
Hér hefur því verið unnið
þýðingarmikið byrjunar-
starf. En fulllokið verður
þessu starfi ekki fyrr en mál
um atvinnuveganna hefur
verið komið á traustari
grundvöll. Þá fyrst getur
stjórnin líka gefið sig ó-
skipt að öðrum verkefnum.
ÞAÐ torveldaði nokkuð
athafnalíf landsmanna
á árinu 1957, að vinnustöðv-
un varð tvívegis á kaupskipa
flotanum. Orsakir þeirra á-
taka verða ekki raktir hér,
en þau minna hinsvegar á
það, að nauðsyn er nýrrar .
skipunar á kaupgjaldsbar-
áttunni. Réttur launafólks I
til að tryggja kjör sín er '
vissulega sjálfsagður, en
jafn fjarstætt er það líka,
að smáhópar eða öfgamenn
geti misnotað hann til að
skaða allt þjóðfélagið. Þessi
málefni þarfnast endurbóta
í samráði við hlutaðeigandi
stéttarfélög.
TIL meiriháttar tíðinda
á liðna árinu hlýtur það að
teljast, hvernig stjórnarand
staðan hagaði vinnubrögð-
um sinum. Þau einkendust
af meiri ofsa og ófyrirleitni
en áður hefur þekkst hér og
er þá mikið sagt. Svo langt
gengu forvígismenn stjórnar
andstöðunnar, að þeir hik-
uðu ek.ki við að reyna að
ófrægja rikisstjórnina út á
við eftir megni og að spilla
fyrir lánsmöguleikum þjóðar
innar. Ef starf þeirra hefði
heppnast, væri Sogsvirkjun-
in nýja ekki hafin enn. Hjá
þvi getur ekki farið að slík
vinnubrögð hljóti verðskuld-
aðan áfellisdóm þjóðarinn-
ar.
ÁRIÐ 1957 hefur borið
þess merki, að mikil gróska
er í andlegu lífi íslendinga.
Margar bækur hafa komið
frá hendi yngri og eldri rit-
höfunda, islenzkir leikarar
hafa unnið merkilega sigra,
og málarar og aðrir hlið-
stæðir listamenn hafa unnið
vel á starfssviöi sínu. Um
það má að sjálfsögðu deila,
hvort einhverjir sérlegir list
sigrar hafi verið unnir á
þessu ári, en það skiptir held
ur ekki höfuðmáli, heldur
hin mikla þátttaka í um-
ræddum listgreinum. Hún er
ótvíræð sönnun þess, að
þjóðin er enn sjálfri sér trú,
við iðkun hinna andlegu í-
þrótta.
MIKLAR VONIR eru
bundnar við það ár, sem senn
mun hefjast. Um allan heim
beinast vonir manna að því,
að stórveldin muni bera
gæfu til að bæta sambúð sina
á bví ári, en ráðherrafundur
Atlantshafsbandalagsins
hvatti mjög til þess, að allir
ERLENT YFIRLIT.
1957 hef ur verið árumog óvissu
Nýjar örlagaríkar samkomulagstilriunir ver<Sa reyndar á komandi árí
SJALDAN liefir ríkt öllu
meiri óvissa um framtíðina á sviði
alþjóðamála en á áramótunum nú.
Þeir atburðir, sem hafa gerzt síð-
ustu mánuðina, geta hæglega
leitt til víðtækara samkcmulags
um afvopnunarmál en nienn hafa
látið sig dreyma iirn að náðst
myndi í náinni framtíð. Þeir
geta líka eins vel leitt til nýs
stórfellds vígbúnaðarkapphlaups.
Ful'lkomin óvissa ríkir nú um það,
hvort verður heldur ofan á, þótt
hér sé um harla ólíka kosti að
ræða. Hitt er hinsvegar mjög
sennilegt, að næsta ár geti skorið
úr um það, hvcr niður.daðan verð-
ur.
Árið, sem senn mun hefjatt, get
ur því orðið sögulegt úr og örlaga-!
rík't.
EF LITIÐ er yfir atburðarás
seinustu ára, kemur fljótt í ljós,
að oltið hefir á ýmsu um horfur
i alþjóðamálum á þeim tíma. Ár-
ið 1951 voru horfurnar t. d. mjög
ískyiggilegar. Þá f.tóð KóreiLstyrj-
öldin sem hæst og hún gat hæg-
lega orðið sá neisti, sem kveikti
al'lsherjarbál. Sú hætta, sem
henni fylgdi, leiddi m. a. til þei>s, j
að Íslendíngar töldu rétt að gera
varnarsamninginn við Bandaríkin.
Yfirleitt efldu allar þjóðir mjc'g
varnir sínar á þessum tíana t. d.
treystu hl'utlausu þjóðirnar í
Evrópu, Sviss cg Svíþjóð, mjög
landvarnir sínar á þessum árum.
í ÁRSBYRJUN 1956 höfðu
horfurnar mjög breyzt til hins
betra í alþjóðamáluim. Vopnahlé
hafði náðst í Kóreu. Vopnahlé
hafði náðst í Indo-Kípa. Miklu
friðvænlegra var við Formosusund
en verið hafði um langt skeið.
Friðarsamningar höfðu verið gerð-
ir við Austurríki og það endur-
heimt sjálfstæði sitt ti'l fulls. Genf
arfundur æðstu manna stórveld-
anna hafði mjög styrkt vonir um
batnandi sambúð milli þeirra. í
Sovétríkjunum hafði talvert dreg-
ið úr ófrelsi því og þeirri ógnar-
stjórn, s'em ríkti þar í tið StaMns.
Áhrif allra þessara breytinga
höfðu orðið þau, að þjóðirnar voru
yfirleiitt farnar að draga úr víg-
búnaðinum. M. a. hafði Sviss, sem
fylgist mjög vel með þróun al-
þjóða.mála, dregið nokkuð úr varn
argæzlunni, sem hafði verið auk-
in á árum KóreustyrjaMarinnar.
Það var í fullu samræmi við
þessa þróun og margsinnis yfir-
lýsta stefnu íslands um að leyfa
ekki hersetu á friðartimum, að Al-
þingi gerði ályktun sína 28. marz
1956 um endurskoðun varnarsátt-
málans við Bandaríkin. Ef sú álykt
un hefði ekki verið gerð, eins og
þá var ástatt í alþjóðamálum,
hefði það verið fráviik frá yfir-
lýstri stefnu íslands, er það gekk
í Atlanlshafsbandalagið.
ÞVÍ MIÐUR héMust ekki þær
horfur um batnandi sambúð í al-
þjóðaimálum, er menn töldu sig
hafa rökstuddar vonir um í árs-
bjTjun 1956. Haiústið 1956 gerðust
tveir hörmulegir athurðir. Anna.r
var íhlutun Rússa um málefni
Ungverjalands. Hinn var deilan
um Súezskurðinn og átök þau, sean
henni fylgdu. Þessir atburðii' urðu
til þess, að friðarhorfur
urðu tvísýnni en áður og að menn
dæmdu ástandið þannig, að enn
gæti verið allra veðra von. Þetta
leiddi til þess, að flestar þjóðir
úku varðgæzlu sína aftur, þar á
meða Sviisslendingar. í samræmi
við þetta nýja viðhorf, ákváðu ís-
lenzk stjórnarvöld að falla frá ósk
sinni um endurskoðun varnar.'ná]-
anna að svo stöddu.
ÞAÐ VERÐUR ekki sagt. að á
því eina ári, sem liðið er frá at-|
burðunum í Ungverjalandi o.g viðj
Súezskurðinn, hafi orðiö teljandi
breytingar. Það verður ekki sagt,
að ástandið hafi versnað, cn held-
ur ekki, að það hafi ba'nað. Óviss-
an og uggurinn hafa hald' t. Und-
ir þeim kringp nstæðum er það aði
sjálfsögðu rótt stefna hjá iýðræð-|
i.þjóðurum að draga ckki úr varð-
gæzlu sinni, þar sem .iafnvægi í
víghúnaðarmátuni'in milli auslur
og vestur er bezta trygg'-g frið-
arins meðan ekki næst samkomu-
lag um afvopnun.
Af þe:m ástæðum er efj.'óegt, a'ði
í.land fresti endu: ’:oðun vsrnar-i
málanna meðan þr si óvGsa helzt.
í því fe’.vt að sjálfsögSu ekkert
frávik frá þe’rri stefnu, ?em var
mörkuð v;ð inngönguna ! Atl.hafs-
bandaiagið og var áróttuð með sam
þyklct Alþ'ngis 28. marz 1956.
Hvorttveggja er eft:r sem áður í
fullu g'idi slrax og friðarhorfur
batna aftur að ráði.
ÓVISSAN í aiþjóðamálui.n
stafar ekki sfet af því, að erfStt er
að ráða hver sé hin raunverulega
stefna Rússa. Vilja þeir samkoirú
lag um aívopnun eða vilja þeiir
frarrlengja óvhsuna i von um að
lýðræði þjóðirnar þreytist cg
sund'rist? Styrjcld vilja þeir vafa-
laust ekiki. Óvissan cg spen.nan,
sem henni fyilgir, gela himvegar
alltaf orsakað óhöpp, scm lejtt geta
til styrjaldar, sem allir vilja þó
raunvcrulega forðast. Meðan ó-
vissan og spennan helzit, er taflið
milli stórveldanna raunverulega
há'ð á barmi styrjaMarinnar.
Óviisan, sem hvilir yfir stefnu
Rússa, byggist á því, hve mjög
þeir le’ka tveimur skjöidúm. í ann
an stað halda þeir uppi miklvm
friðaráróðri og vHja undjrskrifa yf-
irlýsingar um allskonar bönn á
helztu morðvopnúnum, cn i hinn
staðinn halda þeir uppi verstu
stríðsæsingum, sbr. ásakanirnar
gegn Tyrktondi, og neila viðræð
um um afvopnunarmálin innan
rarr-na Sameinuðu Þjóðannn,
neroa á þeim gnmdvelli, sem yf-
jagnæfandi meirifc’uti þátbt'öku-
þjóðanna hefir lýat sig andvígann.
Slíkt ber ekki vott aim tnikinn
samnlngavilja. Þessi tvkk'nnungur
Rússa ve’dur því, að erfiítt er að
á.tt-a sig á því, hver stefna þeirra
raunverulega er.
Það heíir svo hjálpað til að-auka
þessa óvissu, að stefn.a sú,: sem
fc: a 'tumrin Bandarikjaöna og
Bretlands hafa fylgt, er orð'tp að
ýmsu úralt og ‘teinrun.ni.n og.t bef-
ir það tvrmælc’au't crðið Rúi.snm
til hags upp á síCkastið.
EINN ánæ'gju’egasti áthúrður
ársins, secn rrú ©r að líðia, íer á-
reiðanlega ráfflherrafun'dur Átfc.nts
hafshandálaigsiinis, sem haMjnn var
fvrir réttiKTi hál'fum mánuði áían.
Þar var sú stefna mörkuð.fyrir
frumkvæðá h.:"aa minni þjóða. að
reynt yrði að ka.nna til fitíls,- hvcrt
Rússar væru raunverulega fáanieg
ir til einhvers st.imkomúlags ' eða
ekki. Til vonar eg vara yar svo
fJ'.cveðið að eíla varnirnar ef sam-
kcima.’ag næðitt ckki. I>að‘ var
hmsvegar setit fram ótvíteÉrióem
aðaltakmark að reynt yrði til þraut
ar að ná samkci'.nulagi.
Af þesíum ártæðum má fahuága
vænta þess, aS reynt yerðj aTvar-
lega og einlarglega á komantli áj'i
að stí'ga íyrstu sporin tii alLJU’rj
arafvopnunar og bættrar 'S^mhúð:
ar þjóðanna. Allir góðir1 hiigir
munu óska þ>K’s nú um árámótin,
að þeíta megi takast, ,því, að , ella
blasir ekiíi annað framiundan en
stódega aukið víghúnáðaíiíiipþ-
Maup, sem i bezta falli' dwsáur úr
framfcmm cg viðreisn, ep i.vqrvta
falli getur h.aft allsherjartpjjLim-
in@u í för með sór. Mannkynið á
því mikið i húfi á því ári; 'sem
franmuMan. er: Þ.Þ.
‘BAÐsromN
slíkir möguleikar yrðu þraut
reyndir. Megi hið nýja ár
verða gæfuríkt bæði innan
lands og utan.
Dagur Reykjavíkurstrákanna.
t kvöld verður kveikt i kassa-
staflanum, sem strákar í
mínu nágrenni hófu að hlaða
fyrir mörgum vikum. Þeir
liafa verið að snúast í kring
um hann á degi hverjum að
undanförnu, tylla upp kassa
eða tunnu hér, binda upp tré
eða brak þar, og nú er þetta
orðið myndarlegasti köstur
allt saman og verður líklega
heljarmikil brenna að lokum.
Allt hefir þetta farið fram
með friði og spekt og um á-
hugann hefir aldrei þurft að
efast. Þannig mun þetta
ganga til í mörgum bæjar-
hverfum í Reykjavík Brenn-
urnar eru þaulskipulagöar og
standa undir beinni vernd
lögreglunnar. Síðan það var
hafa öll óeðlileg ærsl i sam-
bandi við þær lagzt af, en
hin eölilega gleöi, sem sprett
ur af því að horfa á eldinn
kveðja gamla árið, hefir sezt
að völdum á ný. Það eru góð
umskipti frá þvi, sem var um
tíma liér í Reykjavík.
Minningar í bjarma elds.
Uti um allt land safnast
menn saman kring um brenn
ur á þessu kvöldi. Allir þeir,
sem í fjölmennum sveitum
búa eða þorpum og kaupstöð
um, eiga æskuminningar frá
gamlárskvöldi í bjarma frá
bálkesti. Gamall og aflóga
símastaur var reistur upp á
grundinni, umlrverfis hann
safnað alls kyns braki, stund
um hellu bátsflaki, tjöru
hellt yfir hlaðann, olíutunn-
ur fhittar á staðinn, rjóðir
og sællegir piltar á hlaupum
með oliufötur til að hressa
upp á eldinn. Og við hverja
gusu reis bálið' hátt tiþ him-
ins, og ylurinn náði út í yztu
röð mannhringsins. .Svo lei,ð
gamla arið út í næturmyrkr-
ið, bálið' hjaðnaði og neista-
flugið lækkaði. Svart brak og
dálítil glóð var í .hrúgu á
svæðinu, en áhorfendw allir
á bak og burt. Frostbjartur
morgunn- hins nýja árs irann
yfir byggðina. . 1
Svona var það og er það enn.
í aðalatriöum er þetta , allt
saman eins í dag. Eú ’brenn-
an er ekki, lengur sá ' stör-
viðburður i byggðarláginu,
sem var i gamla daga. Nú er
svo margt annað iipp á að
bjóða. Avamótafagna'öuriun
er orðinn með öðrum hætti.
En fyrir strákana, sem stað-
ið hafa i þvi að safna efni i
brennuna, er hún enn stærsti
viö'burðnrinn. Eitt stærsta
augnabbk ársins er þegar
þeir bera eldinn að kestin-
um aö aflíðandi gamlárs-
kvöldi og sjá logana hlaupa
upp á efsta tind á örskammri
stund. Það heillar menn í
dag eins og fyrir árhundruð-
um að horfa i opinn eld.
Kalilbakur.