Tíminn - 07.05.1958, Side 5

TÍMINN, niiðvikudaginn 7. maí 1958,
Engilbert Ingvarsson:
Orðið er friálst:
Maður, líttu þér nær
Mér bárust af tilviljun rhendur
nokkur töiublöð af Morgunblaðinu
frá síðustu viku marzmánaðar, þar;
rakst ég á grein eftir Bjarna Sig-
urðsson í Vigur um skaðsemi
rækjuveiða í ísafjarðai’djúpi og
eins konar viðtal við Pál Pálsson
bónda í Þúfum. Þessir tveir menn
eru öðrum fr.emur forvígismenn
akkar Djúpmanna í ræktunarmál-
um og öðru því er að búskap lítpr.
Fyrir nokkrum árum var viðtai við
Pál í útvarpinu. Þar virtist hans
aðaiáhugamál vera nauðsyn þess
að færa út landhelgislínuna hér
úti fyrir Vestfjörðum. En ailar
þær greinar, sem ég hefi séð eftir
Bjarna í Vigur eru um þctta sama
efni, nefnilega um bann við rækju
veiði. Þetta er nú all gott og bless-
að. Eg er yiss um að við Djúp-
menn höfum mikinn áhuga á -út-
færslu fiskveiðitakmarkana með
botnvörpu, þó býst ég við, að skipt
ar séu skoðanir um það að banna
rækjuveiði, hjá þeim sem láía sig
Þiað nokkru skipta. Við höfum líka
ájiuga á sögu Vatnsfjarðarpresta og
þeim ágætu héraðshöfðingjum, er
jþann stað hafá byggt allt fram á
oiíkar daga. Einnig draugum og-
dulrænuin fyrirbrigðum og. ckki
hvað sízt minningum um það á-
gæta fólk sem Hornstrandir
byggði, þegar Páll Pálsson skálm-
aði þar um í broddi iífsins, en
þetta talar hann um í nefndu Morg
unbLaðsviðtali.
, Eg hefi ekki orðið var við að
þessir ágætu me.nn hafi látið Ijós
sitt skína á opinberum vettvangi
í önnur skinti. síðan ég hóf hér bú-
skap fyrir íimm árum. En við Bjúp
menn eigum áreiðanlega fleiri á-
hugamál en þau sem hér hafa ver-
ið nefnd.
Ræktunarmálin viidi ég iítiHega
minnast á liér í þessu greinarkorni
>en mér finnast þessir búnaðartröm
uðir háfa verið um of hijóðii’ í
þeim efnum og ckki gert nægilega
grein fyrir gerðum sínum í þeim
máíum. sem þeim hefir verið trú-
að fyrir. Ræktunin er sú megin
undirstaða nútímabúskapar, sem
aílt byggist á. Vinnuafl er svo
dýrt, sé það fáanlegt, að bændux
verða af fremsta megni að keppa
að því að geta tekið. ailan heyskap
á siéttu túni, á sem s.ty-tztum a'ma.
Þetta eru svo augljós. sannindi að
ég held að ekki séu skiptar skóð-
anir um það. Þetta á ekki hvað sízt
við um þá sem byrjað hafa búskap
á síðustu árum og hafa orðið að
stofna til skulda, ég tel það einu
vonina .til þcss að vel.fari, að þeir
geti sem fyrst komið upp nógu
stórum búslofni til að borga vexti
og afborganir af lánum og það
þarf ekkert risaátak til þess.. Eg
tel að hægt sé að fá vetrarfóður af
1—2 ha lands, fyrir þær skepnur,
sem þarf að aia lil þess, jafnvel þó
að fullnýttir séu. lánsmöguleikar
til þess að byggja upp jorð. Eg
tel einnig að margir bændur, sem
hér hafa búið í tugi ára, þurfi að
rækta upp tún sín, og gera meiri
og minni nýræktir, tO þess að geta
stækkað búin og aukið afurðir
þeirra til að mæta fyrningum á
Heilbrigðismál Esra Pétursson, læknir
Lesfrarvandkvæði barna
í flestum barnaskólabekkjum eru
eitt eða fleiri börn sem eiga mun
erfiðaxa með að iæra að lesa en
iiin börnin. Þetta getur munað það
miklu að þau séu emu til tveimur
árum á eítir beKKjarsystkmum sm-
>um í lestrarkuunáttu. Lestrarvand
kvæði, dyslexia, koma nokkuð oft
fýrir. SjúKdómsgremingm er þó
nokkuð á reiki og eru niðurstöður
raimsókna um tíðni þessa kvilla
allbreytilegar, frá einu til 20 af
hundraði baxna, og nær seinni tal-
an vitanlega ekki nokkui’ri átt.
Þetta hefxr eKki verið verulega
rannsakað hér á landi, en samkv.
viðtah við augnlæKna hér, er það
skoðun þeirra að a. m. k. eitt til
tvö born af hundraði hafi lestrar-
vandiicvæði, ciysiexiu, fyrir uta.n
þau sem eiga í erfiðleikum vegna
nærsyni og annarra sjontrufiana.
Mörg þessara barna eru eðlOeg að
Öllu ooru leyti, einmg hvað gaiur
áhrærxr,
OrsaKU’ iestrarvandkvæða hafa
verið taidar ærið margvíslegar m.
á. lítUsnattar sjtem'mair a lestrar,
mái eoa sjonsvioum heilans, áhuga-
ieysi, tiitmnmgaieg vandKvæði, ai-
inenn. gainatregoa og íleira.
Margtr noxunuar naia oent á or-
sakir eins og vanprosKa iostursins
í ínóðiiriífi, íæomgaraverka, brað-
ar soiur og áonr sjukaoma í
.þei’nsku, og vánproska 'éttir fæð-;
iúgú.
Því hefir verið haldið fram að
ciraga mætti í emn dOk marga
sjúKaómsþætti sem stæðu í sam-
banax vio yiniss iconar sjuKdoina og
áverka á meogongunmanum, fæo-
ingunni og hja nytæaaum bornum.
Skipta mættx svo aítur þessum
sj'úkaemsþattum í banvæna og iií-
yænlega þættx.
Hunx Danvænu yrðu þá fóstur-
látin, anctvana iæðingar, og Uauös-
íöll xxyxæaara barna, en hinxr líf-
vænlegu þættxr yrou þa favitahatt-
ur „spastisk“ born (cerebral palsy)
börn meö flogavexki, born með
hegðunarvanaKvæði og born með
lestrarvanUKvæöi, stignækkandi
■eftix þvi sem um minni averka er
að ræða.
; 'Frumorsakirtfar yrðu þá fæQing
áreitranir um nieðgöngutímann,
eclampsia og precdampsia, blæð-
ingar, of hár blóðþrýstingur og
blóðleysi .móðurinnar, veirusjúk-
dómar fóstursins (t. d. raxiðir
hundar sem nú ganga) ,eðiilegar
fósturlegur, of þröng mjaðma-
igrind, börn fædd fyrir tímann, súr.
efnisskortur í eða eftir fæðinguna
og fleira.
Flest af þessu má fyrirbyggja
nú á dögum ef móðirin leitar sér
læknishjálpar nógu snemma um
meðgöngutímann.
Hins vegar eru þetta fjarri þrí
að vera einu orsakirnar til, ofan-
greindra kvilla og sjúkdóma. Oft
er ekki hægt að finna neinar or-
sakir með fullri vissu, og dettur
.mönnum þá helzt í hug að kenna
um óþekktum veirusj ú kdómum,
blóðflokkaósamræmi og öðru þess
háttar.
Erfðaeiginleikar eiga hér senni-
lega engan eða mjög lítinn hlut að
máli.
Nýlega voru lestrarvandkvæði
hjá 372 barna hóp í-annsökuð í
Baltimore í Bandaríkjunum og bor
ið saman við 372 önnur börn, sem
ekki höfðu lestrarerfiðleika. Kom
þá í ljós að hjá fyrri- hópnum
liöfðu 104 sjúkdómar og kvillar
komið fyrir hjá mæðrunum boi’ið
saman við aðeins 50 sambærilega
sjúkdóma hjá síðari hópnum. A
því.sést að mæðurnar geta oft haft
þessa sjúkdóma eða kvilla, án þess
að það komi verulega að sök lijá
fóstrinu.
Ef mæðurnar hins vegar höfðu
tvo eða fleiri kvilla samtímis, kom
ennþá meiri munur í ljós, og kom
það íyrir hjá 16 af hundraðh bor-
ið sarnan við aðeins rúmlega 1 af
hundraði hjá hinum, sem ekki
þjáðust af lestrai’vandkvæðum.
Börnum með lestrarvandkvæði
er oft unnt að hjálpa mikið, ef vit
að er um það hvað að þeim geng-
ur. Oft er skilningur og þekking
kennara og foreldra á þessu engin,
sem vonlegt er, og er þá um kennt
leti, áhugaleysi eða tilfinningaleg-
um truflunum hjá barninu.
Helztu ráð til úrbóta eru fyrst
og fremst rétt sjúkdómsgreining,
með þeim 'aukna skilningi 'sem
henni fylgja, ög svo sérstakar
lestraræfingar og kennsluaðferðir,
óg er þá oft þörf á aukatínuun og
kennslu í lestri. E. P.
húsakosti o>g öðru og haldið í horf-
inu yfirleitt. Eg hefi , eklci orðið
var við áhugaleysi nxanna í þess-
um efnum, en, segi þetla til þess
að sýna fram á að hér er skjótra
úrbóta þörf og því fr-emur að öll
ræktunarstörf hafa verið vanrækt
á undanförnum /árum.
Fyrir þrenxur árum var sam-
þykkt í Búnaðarfélagi Snæfjalla-
hrepps að gerast aðili að stofnun
Ræktunarsambands Djúpmanna og
mættu stjórnir búnaðarfélaganna
í Snæfjalla-, Nauteyrax-, Reykja-
fjarðar- og Ögurhneppiim á þeim
fundi. Formenn félaganna mynd-
uðú stjórnina, en •þar-'sem’ aðildar-'
hrepparnir eru fjórir var sám-
komulag um að' oddamaður yrði
kosinn til viðbótar úr híeppunum
á víxl óg einn úr stjórn Búnaðai’-
féiags Ögui’hcrpps á þessum fyrsta
fundi.
Páll í Þúfum. var svö kosinn-
formaður stjórnarinnar ,en Bjarni
í Vigur ráöinn framkvæmdastjóri
hennar, síðan hefir ekki vérið hald-
inn fundur í þessu félagi, nema
að stjórnin kom einhvern tíman
saman, En beltadráttarvél með
jai’ðýtu var keypt þá og kom
'snemmai sumars. Þetta er sú eina
vitneskja, er ég sem óbreyttur fé-
lagsmaður Búnaðarfélags Snæ-
fjallahrepps hefi fengið og ekki
hefir stjórn eða formaður þess fé-
lags getað gefið neinar frekari xipp-
lýsingar um hag eða starfsemi rækt
unai’sambandsins. Ekki er mér
kunnugt um að reikningar þess
hafi vérið endurskoðaðir og því
síður að þéir hafi vérið lagðir
frarh almennu'm félögúm til sýnis,
eins og þó njun verá venja í flést-
um' félögum.
Er því starfræksla. jarðýtunnar
jafnókunn flestum og^hún væri
rekin ai: Páli í Þúfxun og Bjarna í
Vigur á eigin reiknjng. En efíir
því sem ég hefi komizt næst hefir
vinna ýtunnar verið þessi, þau 3
ár, sem hún hefir .starfað: fyrsta
sumax’ið vann hún í vegagerð þar
til hún 'SÖkk í grænan sjá á Mjóa-
firði, en á hafsbotni lá hún frarn
á vetur, mun flestum vera sú sorg-
arsaga kunn af blaðafréttum. —
Næst tók hún tii starfa þegar kom-
ið var nokkuð fram á sumar og
vann enn að vegagerð það sumar
að undanskilclum 4—5 ha, sem
hægt var að fá hana til að herfa,
én það var nálega allt hjá sama
bóndanum, ég held að það hafi
ekki verið frekar fyrir náð franx-
kvæmdastjóra en viðkomandi vega
verkstjóra, sem sú jai’ðræktar-
vinna fékkst. Á siðastliðnu sumri
vann jarðýtan svo að miklu leyti
Við ræktun. en byrjaði svo seint að
enginn bóndi, sem hún vann hjá,
treýsti sér til þess að sá, til að
eiga von á. nokkiuri sprettu að
gagni og eru þetta því að mestu
öpin fiög enn. AHan tímann sem
þessi beltadráttarvél hefir starfað
hefir aðeins verið unnið rneð
henni. á dagvakt að undanskildum
fyr'sta ‘mánuðimim. Myndu því
flestir halda að hún hefði ekki
meiri verkefni en svo að eklci tæki
því að vinna á nóttinni, en þrátt
fyrir þetta hefir hún ekki sést hér
í Snæfjállahreppi nema nokkra
daga í vegagerð, (þótt allar þessar
upplýsingar séu af afspurn, skeik-
ar. áreiðanlega ekki miklu). Mér
er þó kunnugt um að brýn þörf
hefir verið á að fá jarðýtu hingað,
bæði til þess að vinna að jarðrækt.
og öðru, ;cnda margoft beðið um
það, en engin svör fengizt. Þá held
ég' að upp sé talið það, sem bænd-
ur vita uin starfsemi þessa nauð-
synjatækis, ef sleppt er ýmsunx
furðusögum,- sem mér og öðrum
hafa borizt til eyrna um stjórn og
daglegan rekstur þessa fyrirtækis,
En maður freistast nú til að halda
að jafnvel það ótrúlcgasta hafi við
| rök að styðjast, ef bei’a á það sam
• an við starfsemi ræktunarsam-
bandsins.
1 -í Árbók Inndbúnaðarins 3. hefti
1957 gefur Árni G. Eylands yfirlit
yíir ræktunarsamböndin, þar er
getið um að samþykkt þess hafi
ekki enn lilotið staðfestingu þar
1 sem Búnaðarfélag íslands hafi
Fiugeldatréð í Tívolí teygir úr svörtum greinum sinum, en þegar bömii>
styðja á hnapp, gefur það frá sér eidglæringar í öiium regnbogans Íitiísn.
1. mai -
f jöibreyítara en
nokkru sinni fyrr
Kaupmannahöfn, 3. maí. Tívolí
var opnað 1. max í dásamlegu
veðri, sólskini og 18 stiga hita í
skugganum. Fjöldi gesta á opnun-
ardagir.n var mikill þegar bess er
gætt að hann var í miðri viku. —
Alls komu urn 70 þúsund manns í
Tívolígarðinn þennan dag. Meðal
nýjunga í ár má nefna barnaleik-
vöiljnn. Flokkur ágætra lista-
manna hefir skapað stórkostleg-

■ckki fengizt til þess að samþykkja
hána.
Nú þætti mér, og áreiðanlega
fleirunx hér við Djúp, æskilegt að
fá.að vita hvers vegna staðið hefir
á samþykki Búnaðarfélags íslands,
hver framtíðaráform stjórnar rækt
unarsanxbandsins eru og að fram-
kyæmdastjóri gefi greiðnargóða
skýrslu um starfsemi og fjárhag
sambandsins á iiðnum árum. Ef
ekki er. talið fært að koma á fundi
eins og ég held þó að lög mæli fyr-
ir-um, teldi ég æskilegt að franx-
kvæmdastjóri léti fjölrita í-eikn-
inga og skýrslur stjórnarinnar.
Ætti betta ekki að vefjast fyrir
Bjarna í Vigur, jafnpennafær og
hann virðist vera, þegar hann rit-
ar um rækjuveiði í botnvörpu. Eg
tel þetta ekki nema sanngjarna
kröfu meðlima í lýðræðislegum fé-
'lagssaintckum og bið ég þessa
heiðursmenn að >taka þetta til vin-
samlegrar athugunar hið bráðasta.
Búnaðarfélag Snæfjallahrepps
og einnig Búnaðarfélag Nauteyrar
hrepps hafa farið þess á leit að
skurðgraí'a ynni hér að framræslu
en ekki hcfir það neinn árangur
borið enn. Þetta er þó orðið mjög
aðkállandi víða, ef hægt verður að
koma einhverri rækfun í fram-
kvæmd á næstunni. Ekki tel ég
það langt frá starfssviði Ræktun-
arsambands Djúpnianna að fylgj-
ast með því máli og greiða fyrir
því að þuxrkun geti farið fram
se'm fyrst á félagssvæðinu. . .
Eg trúi nú 'samt ekki öðru en
að Búnaðarsamband Vestfjarða
sjái um að jafnt gangi yfir alla
hreppa á féiagssvæði þess og fer
þá röðin áreiðanlega að koma að
bændum hér við norðanvert ísa-
fjárðardjúp og ætti því ekki að
þurfa að tala um þetta mál frekar.
JÞegar Páll Pálsson borðaði hinn
logtæta súnnat lijá frúnni á Horn-
ströndum, eins og hann talar um
í fyrrnefndu Morgunblaðsviðtali,
voru íbúar Sléttuhrepps um 400
eftir hans sögn og eíast ég ekki
um að það sé rétt. Um þetta leyti
(Framliald á 55 síðu)
asta leikvöll borgarinnar, sem er
staðsettur í horninu við Ráðiifús-
torgið. Sérstaka athygli vekur fag-
ur gosbrunnur, sem einnig er æíl-
aður fyrir börnin til að fá sér
vatnssopa að drekka, er þau haía
ekið í hinum frumlega „rúsibaiíá1'
eða klifrað hið litauðuga „kliíttr-
tré“. En skemmtilegasta tæki leife-
vallarins er þó flugeldatréð. Nú
þurfa börnin ekki að bíða estír
f 1 ugeldasýningunni, sem fer fram
í aðalgarðinum á kvöldin, hei'iiur
geta þau með því að leggja 25
aura í sjálfsala fengið að sj'á þeita
merkilega tré gefa frá sér hinar
furðulegustu eldglæringar, sem út-
búnar eru rneð rafmagni.
50 þúsund túlípanar.
Leikvöllurinn er þó ekki aðeins
fyrir börnin. Á afviknum stað er
þeim fullorðnu, sem eru í fy-gd
með börnurmm, ætlaður staður, og>
á kvöldin á völlurinn að vera áþp
ljómaður punktur í hinum gamk'
garði. Annars er Tívoli sjálfu sér
líkt, eitt blómahaf að vanda. T. d,
hefir verið plantað um 50 þúsand
túlípanalaukum, fyrir utan aliar
páskaliljurnar. Brúðuleikhúsið fir
gyllt og gljáandi og enduxnar hafa
fengið ný hús, allt nýmálað í öll-
um regnbogans litum.
Lífvörðurinn 300 ára.
Að undanskildum hinum föitu
skemmtiatríðum í gai’ðinum muö'U
í sumar koina þar fram ýmiss' Isœa
ar listamenn, innlendir og erleiul-
ir. Meðal annarra má nefna týróló
hljómsveit, danska lifvörðinn, eem
í surnar heldur upp á 300 ái*a af-
mæli si'tt, en á afmælisdagiara
rnunu allir gamlir lífvex-ðir aisð
hljómsveitina í fararbroddi, ganga
fylktu liði inn í garðinn, þar sem.
80 manna hljómsveit skipuð mönn-
urn úr ýmsum liðsveitum, mcav
taka á móti þeim, og verður þettty
í fyrsta sinn, sem slíkt samspil
mun ciga sér stað í Höfn. Hinn 8.
júlí syngur Jussi Björling í garö'in
um undir beru lot'ti og á afmælis-
dag Tivolís mun konunglegi baH-
efctinn dansa á sama stað. Stjórn
Tívolis hefir með oðrum orðám
gert allt mögulegÞ til' að hafa
skemmtan sem bezta í garðinum í
suinar, fjölbreyttari en nokkru
sinni áður. Geir Aðils.