Tíminn - 07.05.1958, Blaðsíða 7

TÍMINN, mi'ðvikudaginn 7. maí 1958.
Framfarir í sauSfjárbú-
skap íslendinga hafa crðið
miklar síðusfu aratugina og
afkoma sauðfjárræktarinnar
var befri árið 1957 er. ef fil
vill nokkru sinni áður, a.m.k.
siðan farið var að safna
skýrslum um vænieika dilka
og framleiddar sauðfjáraf-
urðir. Meðalþunai diíka var
yfir 15 kg yfir iandið í beild
s.l. hausf og hefir aldrei verið
svo mikill áður, svo vifað sé.
FénaSarhöld voru einnig
ágæf og munu hafa verið
framleiddir um 690 þúsund
dilkar árið 1957. Ekk: má
gleytna þv>, að árferði var ó-
venju gott á hinu nýiiðna
ári. Því má gera ráð fyrir
einhverjum afturkipp í væn-
leika sauðfjár á næstu árum,
ef árferði versnar.
Fémi fjölgar enn og munu vera
á fóðri í vetur um 760 þúsund
fjár. Þrátt fyrir öra fjölgún fjár
undanfarin ár, liefir vænleiki
dilka farið nokkurn veginn s'töð-
ugt vasandi, er bendir til þess, að
enn sé ekki öfsett í bithaga, þeg-
ar á landið er litið í heild, en
nokkurn veginn víst er, a'ð á stöku
stað er nú þegar ofsett í sumar-
haga.
Orsakir til örrar þróunar
f sauðfjárrækt á síðari árum
Margí hefir stuðlað að hinni öru
þróun sauðfjárræktarinnar. Má þar
fyrst og fremst telja aukna tún-
rækt og auffveldaða heyöflun,
vegna iiinnar auknu vélvæðingar
landbiínaðarins. Fjöldi bænda nær
nú árlega svo miklum heyfeng, að
þeir eiga au'ðvelt með að fóðra
allan sinn fénað vel og fá þeir þá
flestir ctíeiri áhuga á að fó'ðra féð
til fultra afurða eri að spara fóðrið.
Er það vef farið, því að fyrsta skil-
yrðið t-il' iþess að fá miklar og góð-
ar afurðir af fé, c-r að fóðra það
vel. Því 'fniður er túnrækt hjá all-
amörgum 'bændum enn svo skammt
á veg komin, að þeir nauðugir
viljugir verða að spara fóður við
fé si'tt, én nokkuð bæta þeir flestir
úr heyskortinum. með því að gefa
fénu nokkuð af kjarnfóðri, eink-
um síídarmjöli, en reynsla fjölda
bænda og trlraunaniðurstöður hafa
sýnt, að höfleg notkun síldar- eða
karfamjöts með beit og léttum
heyjum gerir undravert gagn. Oft
er ekki þörf að gefa nema 50—
60 grömm af síldárnijöli kindinni
á dag með góðri beit framan af
vetri, til þess að hún haldist vel
við, þótt thún hríðlcggi af á jörð-
inni einui.
Þá faefir liinn almenni og vax-
andi álxugi bænda fyrir kynbótum
sauöfjár og réttu fj'árvali, samfara
ættbókarihaldi og afurðaskýrslum
átt siuu mikla þátt í því, hve sauð-
fjámtofnirin hefir batnað og þar
með afurðir hans. Samt hefir til
þessa og er enn við mörg vanda-
mál að stríða í sauðfjárræktinni,
en vísindalegar rannsóknir og til-
raunir í þágu sauðfjárræktarinnar
hafa leyst og eru að levsa úr ýms-
um þessum vandamálum. Heil-
brigði sauðfjár cr nú víðast hi'ar
gott og má þakka það starfi þeirra
vísindamanna, sem unnið hafa að
rannsófcnitm búfjársjúkdóma og
framleiðslu varnarlyfja gegn þeim.
Áður fyrr stóðu bændur ráðþrota
gagnvart bráðafárinu og iðraorma-
plágimai, en alliangt er síðan ör-
ugg vítrnarlyf fundust gegn þess-
um sjúMómum. Fyrir nokkrum ár-
um tókst Tilraunastöðinni á Keld-
um áð framieiða hóluefni gegn
garnaveiki í sauðfé, sent reynzt
hefir ágætlega og því nær stöðvað
vanliöld af völdum þessa ægilega,
seigdrepandi sjúkdóms. Þá hefir
Keklnastöðinni einnig tekizt að
finna vgrnarlyf gegn fjöruskjögri
í lömhum. Fyrir um 20 árum síð-
an tökst Rannsóknarstofu Háskól-
ans að framleiða varnarlyf gegn
lambablóðsóttinni og nú annast
Keldnastöðin frantleiðslu á þessu
Kállömbin í báðum tilraunun-
uni komust því nær öll i I. gæða-
flokk og flokkuðust því mun bet-
ur en þau, sem á útjörð gengu.
Þessar niðurstöður eru mjög at-
hyglisverðar og gefa til kynna, að
mögulegt sé að stórauka og bæta
dilkakjötsframleiðslu hér á iandi.
frá því sem nú er, með því einu,
að þeir bændur sem eiga við það
vandamál að átríða að fá fleira.
eða færra af lörnbum sínum svc
rýr að haustinu, að þau vega minna.
en 13—14 kg á blóðvelíi og lenda.
fl'eiri eða færri í II. eða III. gæða-
flokki, gera ræktun fóðurkáls til
haustbeitar fyrir lömb að föstum
lið í búskap sínum. Mieð núver-
andi verðlagi má auka verðgMi.
rýru Iambanna um*50 krónur á
lamb með fituri á káli, og er þá
I ekki tekið tillit til', hve kállömbin.
fulla grein fyrir því, hver fóður- fita rýr lömb fvrir slátrun nokkrar flokkast betur, en ræktunarkostri-
þörf lambáa er fyrst ef-tir burð- vikur á há. Sýndu þær tilraunir, aður á káli handa lambi í mián-
inn. Til þess að fá svar við þeirri að lömb, sem gengu á túni móður- aðartíma mun varla vera meiri
spurningu og þá jafnframt að at- laus eða með mæðrum gáfu um 1 en 20 krónur. Það þarf að gera
huga, hve mikið ær mjólka fyrsta kg þyngri föll og flokkuðust bet- fleiri tilraunir með ræktun og.beit
hálfa mánuðinn eftir burð, var ur en iömb, sem höfð voru til
gerð tilraun á Hesti s.l. vor á samanburðar með mæðrum sínum
nokkrum nýbornum ám, bæði ein- í úthaga. Haustið 1956 var gerð til
lembum og tvílembum. Var reynt raun á Hesti með að fita lömb á
Möguleikar á stóraukinni
dilkakjötsframleiðslu
Bændur þuría að gera rækhm íoð-
urkáls, til haustbeitar fyrir lömb, að
í báskapnum
á fóðurkáli, meðal annars til þess
að fá öruggari vissu en nú liggur
fyrir, um hvað kálheitin kostar
mikið. Samt lel ég sjálfsagt fyrir
að fóðra ærnar eins vel og kostur
var á og rannsaka, hvort lömbin
yxu þá ekki eins vel og þau myndu
gera ef rnæður þeirra gengju á
gróandi jörð. Mjólkurmagnið, sem
lömbin fengu úr mæðrum sínum
var mælt þannig, að lömbin voru
höfð í rimlahólfi í stíu móðurinn
fóðurkáli. Voru 20 lömb höfð 23 bændur, að reyna að hagnýta sér
daga, frá 16. sept. til 9. okt. móð- nú þegar þessar tilraunaniður-
urlaus á kálinu, jafnniörg og jafn- stöður, með því að rækta strax £
þung lömb voru höfð til saman-
burðar með mæðrum sínum í út-
haga sama tímabil, en þriðja hópi
jafnvænna lamba var slátrað, er
tilraunin hófst, til þess að finna
HALLDOR PALSSON
iyfi, sern hjargar fjölda unglamba
frá dauða árlega. Þá hafa sulfa-
lyfin reynzt nokkur vörn gegn
sumum sjúkdómum í lömbum og
fullorðnu fé, t.d. hinni svokölluðu
Hvanneyrarveiki eða súrheys-
eitrun.
Þá hefir að rnestu tekizt að út-
rýma mæðiveikinni með fjárskipt-
unum, þótt enn sé eftir að stríða
við hana á takmörkuðu svæði, en
vonandi tekst að útrýma
plágu fyrir fullt og allt.
Þrátt fyrir þessa mörgu og
miklu sigra, eru enn sjúkdómar og
kvillar, sem miklum usla geta
valdið við og við og hér og þar,
ar og þeim aðeins sleppt til móð- hvað lömbin legðu sig þá. Niður
ur sinnar á fjögurra klukkustunda ! stöður þessarar tilraunar sýndu,
fresti allan sólarhringinn og látin
sjúga. Þau voru vegin upp á gramm
fyrir og eftir hverja sugu. Misrnun-
urinn á þunganum sýndi, hve
mikla mjólk þau fengu í hvert
sinn. Tilraun þessi gaf athyglis-
verðar niðurstöður.
Tvær tvílembur, ,sem mjólk var
mæld úr, mjólkuðu að meðaltali
á dag 2,9 kg og fór nytin aðeins
hækkandi út tilraunaskeiðið, 14
daga, og lömbin þurrsugu þær í
hvert sinn. Lömbin þyngdust um
288 grömm á dag að meðaltali,
sem er prýðileg ícamför tvilemb-
inga og jafnast á við það, sem
tvflembingar vaxa undir mæðrum
isínum í gróanda á kjarnaiandi.
þeirri Ærnar héltíust nokkurn veginn við,
meðan á tilrauninni stóð. Fóður-
cyðsla í þær var að meðaltali á
dag 2,7 kg taða og 614 gr fóður-
blanda.
Tvær einlembur, sem mjólkin,
svo sem smitandi riða, súrheys- var mæld úr, mj.ólkuöu lömbunum
eitrun, smitandi lambalát og fleh’i 1,9 kg 'á dag, en Iambið þurrsaug
sjúkdómar. ekki aðra ána fyrstu dagana eftir
Búnaðardeild Atvinnudeildar Há- burð. Lömbin , bæði gimbrar, um eða 1,9 kg meira en lömbin,
skólans hefir á siðustu árum unnið þyngdust um 376 gr á dag, sem er sem gengu í út'haga bættu við sig
vor dálítið af fóðurkáli til haust-
beitar handa lömhum. Þess ber að
gæta, að kálið er einnig ágæti
fyrir mjólkurkýr og er hægt að
hagnýta það handa kúnum, sem
afgangs kynni að verða, frá þeim.
lömbum, sem fita á.
Afleiðing hormónanna: Fjórar aisystur, veturgamlar 1956.
að kállömbin bættu við faliþunga
sinn 2,7 kg að meðaltali á 23 dög-
að ýmsum tilraunum og rannsókn
um á sauðfé á fjárræktarbúi sínu
á Hesti og einnig hefir verið unnið
að slíkum tilraunum á fleiri stöð- j
um, svo sem á búi Tilraunastöðv-)
arinnar á Skriðuklaustri, á skóla-1
búinu að Hólum í Hjaltadal og á j
nokkrum búum einstakra bænda.,
Tilraunai’áð búfjárræktar hefir
skipulagt þessar tilraunir og rann-,
sóknir og starfslið Búnaðardeild-
arinnar séð um framkvæmd þeirra
með aðstoð bústjóra og bænda á
þeim stöðum, þar sem tilraunirn-
ar hafa verið gerðar. Eitt aðal-
vandamál margra sauðfjárbænda
hefir verið og er enn að fá dilk-
ana sómasamlega væna og svo
holdgóða, að þeir flokkist vel á
blóðvelli. í þessu efni hafa bænd-
ur verið mjög háðir árferði og
landkostum og lítið sem elckert
gert til þess að tryggja miklar af-
urðir af fénu annað en fóðra það
yfir sjálfan veturinn — sumir vel,
en aðrir því miður oft of illa. j
'Vcrfóörun lambómia víöa
ábótavanf — Fóðrunar-
tilraunír. með nýbornar ær
Mikið hefir víða skort á, að féð
1 væri nógu vel fóðrað á vorin, þótt
það væri vel fóðrað yfir veturinn
og tún hafa óvíða verið svo stór,
að hægt hafi verið að beita fé á
þau að vorinu, fyrr en nú síðústu
árin, og það þó aðeins, þar sem
túnrækt er orðin mikil. Þeir, sem
láta bera svo snemma, að sauð-
burður byrji fyrir miðjan maí, eru
oft mjög illa settir á köldum vor-
um með lambærnar, og oft hefir
farið svo, að lömb þeirra hafa
orðið rýr í slíkum árum, þótt þeir
hafi reynt að fóðra lambærnar
vel. Hygg ég, að mikið vanti á,
að bændur yfirleitt hafi gert sér
Tíminn hefir fengið til birt-
ingar lijá dr. Halldóri Pálssyni,
sauðfjárræktarráðunaut, eftir-
faranili grein, sem flutt var
sem erindi í Ríkisútvarpið á
vegum BI. ísl. s.l. vetur. Grein-
in fjallar um hina öru þróun í
á sama tímabili. Vegna þess, hve
kálbeitin reyndist vel í fyrra, var
ákveðið að endurtaka tilraun með
að fita lömb á káli. Voru gerðar
tvær slíkar tilraunir haustið 1957,
önnur á Hesti, en hin á Dýrfinnu-
stöðum í Skagafirði. Tilraunin á
Hesti var fjölþættari. í henni voru
100 lömb, 50 hrútar og 50 gimbrar,
þau rýrustu, sem til voru á bú-
Eitt mikilvægasta atriðið í sam-
bandi við fitun lamba á káli eða
öðru ræktuðu landi er, að langja
má sláturtíðina frá því, sem nú
'er, um nokkra daga fram. eftir.
októbermánuði, vegna þess að lömfo
á káli munu halda áfram að bæta
við sig eftir að lömfo á útjör'Ci
fara að leggja af, en það er rnikið
vandamál, hvernig hægt er aö
slátra og frysta kjötið af öllum
'þeim lamhafjölda, sem nú er fram.-
'leiddur i landinu, á þeim stutta
tíma, að haustinu, sem venjuleg
inu. Þeim var skipt í 5 jafna sláturtíð stendur yfir. Þetta vanda-
sauðfjárræktinni síðustu árin og er tilraunin hófst 2. sept- mál vex stöðugt með aukinni fram
orsakir hennar. Ennfrenuir er
skýrt frá niðurstöðum nokkurra
tilrauna í sauðfjárrækt, sem
unnið var við s.l. ár á vegurn
Búnaðardeildar Atvinnudeildar
Háskólans og Tilraunaráðs bú-
fjárræktar.
ember. Þá var einum flokknum leiðslu, ef ekki er hægt að lengja
slátrað og lögðu þau lömb sig með sláturtíðina, og útheimtir stöðugt
13,5 kg meðalfalli. Einum flokkn- meiri fj'árfestingu í stækkuðum
um var sleppt með mæðrum sín- slátur- og frystihúsum. Ég vil jsétfi
um á úthaga, en hinir þrír flokk- staklega benda hændum á Suður-
arnir voru teknir frá ímæðrum til og SuðausturMuta landsins á þansi
fitunar, einn var settur á fóður- möguleika að fita rýru lömbin á,
____________a kál, annar á 'hafra og vetrarrúg káli langt fram. eftir hausti, vegriá
w og sá þriðji á lítt sprottna nýrækt- þess að þar er engin hætta á, að
arspildu. AHir þessir hópar höfðu 'káliS ónýtist 'snemma vegna snjóá.
ágætur vaxtarhraði. Ærnar bættu jafnframt aðgang að óræktuðu en. slikt getur komið fyrir í voncL
aðeins við þunga sinn á tilrauna- landi, er girt var inni með rækt- um árum á Norðurlandi. Einnig
skeiðinu. Þær fengu að meðaltali aða landinu. Tilraunin stóð í 32 ætti uppskeran. að vera árvissar.i.
daga. Á því tímabiii bættu lömb- sunnanlands.
in á kálinu við fallþunga sinn 3,9
kg að meðaltali, en lömbin, sem
gengu með mæðrum á úthaga
bættu við fállþunga sinn aðeins
á dag 2,5 kg töðu og 393 gr fóð-
urblöndu. Þessar tilraunaær báru
um viku af maí. Lömbin undan
þeim voru væn í haust. Einlemb-
ingarnir, gimbrar, vógu að meðal-
lali 49 kg, en tvílembingarnir, 3
gimbrar og 1 hrútur, vógu á fæti
47 kg til jafnaðar, aðeins hrútn-
um var slátrað og lagði hann sig
Það þarf að athuga í sambandi
viS notkun fóðurkál's handa löml>-
um, að þau þurfa að hafa aðgang
að óræktuðu landi með kálinis,
sinn
1,64 lcg á sama tíma. Lögðu kál- þ\ú að séu þau tekin beint af út-
lömbin sig því með 2,26 kg þyngra jörð og fái ekki annað én ein-
meðalfalli en þau, sem á úthaga tómt fóðurkál, þá er hætt við, aö
gengu. Eftir því að dæma, nemur viðbrigðin verði of mikil og þau
íneð 22 kg falli, sem er gott af framleiðsluaukningin um pundi af verði fyrir meltingartruflunum,
tvíiembing. Þessi litla tilraun, ;sem kjöti á viku á lamb. Lömbin sem sem dragi úr vexti þeirra.
þarf að endurtaka á fleiri kindum gengu á höfrum og rúgi bættu við Það er ekki tími hér til a'ð
nokkrum sinnum, beiidir á, hve sig næstum eins miklu og kál- leiðbeina um ræktun fóðurkáls-
fóðurþörf Iambáa er mikil og sýnir lönibin, en þau, sem gengu á ný- ins, en ég geri ráð fyrir, að jarð-
jafnframt, að snenunbornu lömb-
in verða ágætlega væn ef ærnar
eru fóðraðar ncgu vel frá burði
fram í nægan gróður.
Haustfifun siáturiamba á
ræktuðu landi eða káii
Á undanförnum árum hafa nokkr
rækt, bættu við sig um 400 grömm- ræktarráðunautar Búnaðarfélagí>
um minna af kjöti en þau, sem á
káli gengu.
í tilrauninni á Dýrfinnustöðuan
var aðeins gerður samanburður á
þvi að beita lömbum móðurlaus-
um á kál og með mæðrum á út-
haga, og voru niðurstöðurnar hlið-
ar tilraunir verið gerðar með að stæðar og á kállömbunum á Hesti.
ins eða tilraunastjórar tilrauna-
stöðvnnna í jarðrækt skrifi um
þetta efni í Frey eða önnur blöff,
en miðað við reynsluna á Hesti
mun láta nærri, að' einn hektari
af fóðiirkáli nægi handa 100 lömb-
um í mánaðartíma, ef þau hafa
(Framhald á 8. síðu)