Tíminn - 07.11.1958, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, föstudaginn 7. nóvember IJ5&
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURIHM
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
Öhappamenn
Þegar núverandi ríkis-
stjórn var mynduð, lagði
hún á það höfuð áherzlu,
að hraða sem mest alhliða
uppbyggiijgu atvinnvi'ífsins
út um landið. Allt frá stríðs-
byrjun, hafði straumur fólks
ins legið utan af landsbyggð
inni, úr kauptúnum, sjó-
þorpum og sveitum og til
Reykjavíkur og nágrennis.
Var svo komið á ýmsum stöð
um, að við lá algjörri auðn.
Þróun þessi var þjóðhættu-
leg en ekki að ástæðulausu
til komin. Þar sem fjármagn
ið er þar er atvinnan og fólk
ið hlýtur eðlilega að leita
þangað, sem atvinnuna er
aö hafa.
Ríkisstjórninni var ljóst,
að ef svo fór enn fram sem
verið hafði í þessum sfnum
þá var þjóðarvoði fyrir dyr
um. Því hófst hún þegar
handa um ráðstafanir til
þess að stöðva þennan
straum. Og ráðið var auðvit
að aö rétta við atvinnulíf og
afkomu manna út um hiuar
dreyfðu byggðir, beina fjár-
magninu þangað í frekara
mæli en verið hafði um sinn.
Kaupin á hinum 12 togbát-
um, sem nú eru að koma til
landsins, er þýðingarmikill
liður í þessari viðnáms-
stefnu. Bygging frystihúsa
og fiskiðjuvera miðar einn-
ig í sömu átt. Rafvæðingu
sveitanna og auknuni rækt-
unarstyrkjum er ætlaö að
minnka muninn, sem er á
þægindum og afkomumögu-
leikum fólksins út á lands-
byggðinni annars vegar og
hins, sem býr i þéttbýliuu.
Ekki er annað vitað en að
ríkisstjórnin hafi staðið ein
huga að þessum ráðstöíun-
úm. Þess vegna vekar það
furðu að allt í eina skuli
heyrast raddir um það, að
hin umrædda stefna ríkis-
stjórnarinnar í þessum mál
um sé ekki aðeins röng, held
ur beinlínis hættuleg. Fjár-
festing í dreyfbýiinu sé allt
of mikil. Of mikið lagt í hafn
argerðir, í að bæta aðstöðu
til móttöku á sjávarafla, of
mikið í ræktun, byggjngar,
rafmagn, vegi, brýr, síma-
lagnir o. s. frv. í stuttu máli
sagt: allt of mikið fé lagt
1 það* að bæta lífskjör þess
hluta þjóðarinnar, sem enn
heldur tryggð við hinar
dreifðu byggðir. Nær sé að
leggja það fé, sem þannig er
sóað, í framkvæmdir í þétt-
býlinu. Og helzt er svo að
skilja, að þarna sé loks fund
in ein megin orsökin til dýr
tíðarinnar á íslandi. Ekki
þurfi annað til en hætta
þessu fikti, þá sé allt í lagi.
Athugum nú þessa nýstár
legu kenningu örlítið nánar.
Hvað mundi gerast, ef ríkis
valdið kippti ailt í einu að
sér höndum um aðstoö við
uppbyggingu atvinnulíxsins
út um land? Því er fljótsvár-
að. Sá straumur, sem nu hef
ir að mestu leyti tekizt að
stöðva, mundi hefjast á ný.
Fólkið tæki aftur að flykkj
ast í þéttbýlið við Faxaflóa.
Af þvi leiddi atvinnuleysi,
húsnæðisskort og hverskyns
vandræði. Áhrifaríkasti þátt
urinn í baráttu ríkisstjórnar
innar gegn dýrtíðinni hefir
einmitt verið fólginn í stuðn
ingi hennar við dreifbýlið.
Og það er ekki aðeins að
íbúum þess sé þetta ljóst,
heldur skilur og metur allúr
þorri fólksins í þéttbýlinu
það einnig. Þeir menn,
sem í skammsýni sinni eru
nú að ásaka ríkisstjórnina
fyrir stefnu hennar í þessum
málum, myndu reynast þjóð
inni miklir óhappakarlar ef
hún tæki þá alvarlega. En á
því er, sem betur fer, ekki
hætta.
Seinheppni Mbl
EINN er sá stjórnmála-
maður íslenzkur, sem íhaldið
óttast og hatar öðrum frem-
um. Það er Eysteinn Jónsson,
fjármálaráðherra. Segir það
sína sögu um að meira muni
i manninn spunnið en al-
mennt gerist. Hefir hann og
líka reynzt íhaldinu óþarfari
en þjóðinni, þá um leið þarf-
ari en flestir stjórnmála-
menn aðrir, þeir sem nú eru
uppi.
íhaldið hefir um hríð hald
ið uppi árásum á fjármála-
stjórn landsins og þá einkum
veitzt að Eysteini Jónssyni.
Vegna þeirra þrálátu pré-
• dikana var að því ráði horfið
hér í blaöinu, að' rifja upp
afskipti ihaldsitis af efna-
hags- og fjármálalífi þjóð-
arinnar á undanförnum ár-
um. Kom þá það í ljós, sem
raunar var öllum vitanlegt
er með hafa fylgzt, að allur
þeirra ferill á því sviði er
varðaður þvílikum óhöppum
og lánleysi, að erfitt er að
trúa að einleikið sé. Það get-
ur ekki talizt sanngjörn
krafa og verður ekki heldur
gerð hér, að íhaldið reyni að
verja þessi óláns verk sín.
Til þess manndóms mætti
hins vegar ætlast, að þeir
létu vera að reyna að sverta
þá, sem borið hafa hitann og
þungann af því, að bæta fyr-
ir þeirra eigin misgerðir.
MORGUNBLAÐIÐ álpast
til þess i gær, að fara að
minna á fjármálastjórn Ey-
steins Jónssonar á árunum
1934—1939. Um það tímabil
var rækilega rætt hér í blað
inu fyrir nokkru og Mbl. hef-
ir ekki treyst sér til að and-
mæla svo mikið sem einni
einustu þeirra staðreynda,
sem þar voru dregnar frarn.
Á það skal samt minnt, aö
einmitt á þessum árum voru
afleiðingar heimskreppunn-
ar í algleymingi. Markaðir
lokuöust fyrir mikinn hluta
útflutningsframleiðslu okk-
ar. Sauðfjárpestir herjuðu
bústofn bænda. Aldrei hefir
'ERLENT YFIRLIT:
Atlantshafsbandalagið og Bretar
Bandalagiti má ekki kjóna nýlendustefnu Breta á neinn hátt
New York, 2. nóv. j
FRÁ ÞVÍ hefir nú verið skýrt
opinbcrlega, að hætt hafi verið að
[ sinni tilraunum á vegum Allants- j
hafsbandalagsins til þess að koma
á sættum í Kýpurdeilunni. Tilraun
ir þessar hafa staðið yfir undan-
farnar vikur, en þær voru hafnar
aií frumkvæði framkvæmdastjóra
bandalagsins, Henri Spaaks. Ætl-!
unin var að kveðja saman ráð- [
stefnu þeirra þriggja ríkja, sem
hér koma mest við sögu, þ. e.
Grikklands, Tyi’klands og Bret-
lands. Tilraunir þessar sirönduðu
fyrst og fremst vegna stirðbusa-
hé.ttar og þrákelkni Breta, sem
ekki vildu fallast á réttmæt skil-
yiði Grikkja fyrir viðræðunum.1
Grikkir höfnuðu þá frekari viðræð
um.
Ef Bretar hefðu haldið mann-
lega og réttlátlega á Kýpurmálinu,
væri það fyrir löngu leyst. í stað
þcss hafa þeir haldið þar fast við
nýlendusjónarmið sín frá 19. öld
og því hafnað eðlilegum sjálfs-
ákvörðunarrétti Kýpurbúa. Til að
viðhalda óréttmætum yfirráðum
sínum, hafa Bretar gripið til þess
raðs að æsa tyrkneska þjóðarbrot-
io á Kýpur gegn grjska meirihlut-
anum, en áður ríkti gott samkomu-
lag milli þessai-a aðila. Sú fram-
koma brezku stjórnarinnar að
, hafna viðræðugrundvelli Grikkja ,
benda til þess, að hún haf'i enn I
ekkert skilið í þessu máli og telji,
scr því fært að beita endalaust á
; Kýpur kúgunarstefnu frá 19. öld.
; Fyrr en seinna munu Bretar þó
j reka sig á, að þetta er þeim ókleift
og sjálfstæðisvakning Kýpurbúa
num þá fagna fullum sigri.
FYRIR Atlantshafsbandalagið
er það verulegt áfall, að þessar
tilraunir skyldu misheppnazt.
, Meðal Grikkja hafði skapazt nokk
ur trú á það, að málið yrði Ieyst
íyrir forgöngu Atlantshafsbanda-
lagsins'. Þær vonir hafa nú brugð-
izt. Til viðbótar virðist það svo
hafa komið tfram, að ýmis aðildar-
ríki bandalagsins hafa fremur
stutt Breta en Grikki meðan á
tilraununum stóð eða a. m. k. ekki
viljað taka hreina afslöðu gegn
hinni ranglátu stefnu Breta. Af-
leiðingin hefir orðið sú, að meðal
Grikkja hefir risið upp vaxandi
andúð gegn Atlantshafsbandalag-
inu. Andúð þessi er svo sterk, að
nokkur hætta er talin á þvj, að
Grikkir gangi úr bandalaginu eða
takmarki þátttöku sina í því. Þó
er það ihaldssamur flokkur, hlynnt
ur vestrænni samvinnu, er nú fer
með völd í Grikklandi.
Vafalítið hefði það verið lang-
samlega bezt fyrir Atlantshafs-
bandalagið, að Kýpurmálinu hefði
aldrei verið hreyft á vegum þess.
SSLWYN LLOYD
bandalag um náið pór.tískt sam-
starf og eifhahagsramvinmi?
Á fyrstu starfsárum bandalags-
ins var bað hreiní varnarbandalag
og sinnti yf:rleitf ekki öðrum mál-
um en þelm, sem voru heynaðar-
legs eðlis. Óneitaulega hefir Ail-
antshafsbandalngið borið góðan
árangur sem varnarbandalag. Síð-
an bandalagið var stofnað hefir
ekkert Evróþurjki orðið kommún-
icmanum að bráð og varnir Vestur
Evrópu eru nú mun traustari en
þá' og yfirvofandi stríðshætta því
minni. Að þessu levti hefir Atl-
antshafsbandalagið unnið ómetan-
legt gagn og getur haldið áfram
að gera það meðan þörf cr á sam-
eiginlegum varnarráðstöfunum í
Evrópu.
Á síðari árum hefir nokkuð bor
ið á þvj, að reynt væri að færa
starfssvið bandalagsins út og gera
það bæði að pólitísku og efnahags-
legu bandalagi. Einkum hefir bor-
ið á þessu síðan Spaak varð fram-
kvæmdastjóri þess. Spaak er stór-
liuga hugsjónamaður og fyrir hon
um vakir nánara samstarf hinna I
vestrænu lýðræðisríkja á öllum
sviðum. Takmark hans er að gera
Atlantshafsbandalagið að tæki til
að hrinda þessari hugmynd í
fxamkvæmd.
AÐ SJÁLFSÖGÐU bcr vel að
meta þessa hugsjón Spaaks, en
reynslan virðist óneitanlega benda
til þess, að Atlantshafsbandalagið
sé ekki hinn rétti vettvangur til
að framkvæma hana, heldur geti
það jafnvel veikt það sem varnar-
bandalag, ef oflangt sé gengið á
þessari braut. Ef farið er með
pólitísk deilumál, eins og Kýpur-
málið, inn á vettvang Atlantshafs-
bandalagsins. og ekkert samkomu-
lag næst þar, getur það jafnvel
gert illt verra. Sarna gildir um
ýmis efnahagsleg ágreiningsmál.
lleynslan virðist á ýmsan hátl
benda til þess að finna þurfi ann-
an vettvang til að vinna að lausn
þessara mála en Atlantshafsbanda-
lagið, enda hefir það raunar verið
gert, hvað efnahagssamvinnuna
snertir, þar sem er Efnahagssam-
vinnustofnun Evrópu. Ef vel á að
fara, þarf vestræn samvinna að
byggjas't á fleiri stofnunöm en
Atlantshafsbandalaginu einu, enda
er með þeim hætti hægt að ná
fleiri ríkjum í samvinnuna en
þeim, sem eru í Atlantshafsbanda-
k-ginu, t. d. óháðu ríkjunum í
Vestur-Evrópu, , eins og írlandi,
Svíþjóð, Finnlandi, Austurríki,
Sviss og Spán.
ÞAÐ SEM m. a. mun valda'því,
að góða stund enn vcrður érfitt
að gera Atlantshafsbandalagið að
nánu pólitísku bandalagi, er inis-
munandi viðhorf þátttökurikjanna
til nýlendumálá. Bretland, Frakk-
1,.nd, Belgía, HoIIand og Porfúgal
eru enn meira og minna fylgjand:
gömlu nýlendústéfnunni, þóit
steína Frakklands vh-ðist mjög
hafa færzt í réíta átt I þes'sum
efnum síðan de Gaulle kom til
valda. Grikkland, ísland, Noregur
og Ðanmörk hafa hins vegar allt
önnur og frjálslegri sjónarmið í
þessum efnum. Það skilyrði. má
ekki fylgja þátttöku í Atlantshafs
bandalaginu, að þessi lönd geti
ekki haldið uppi fullri andstöðu
gegn nýlendustefnunni.
Það tekur þó úí vfir ailt, þegar
nýlsnduveldin i bandalaginu fteita
nýlendustefnunni gegn aðildarríkj
um þess, eins og Bretar hafa gert
gagnvart Grikkjum í Kýpurdeil-
unni og íslendingunx, í fiskveiði-
deilunni. Atlanrshafsbandalaginu
er stefnt í hreina upplausn' og
voða, ef reyna á að nota það á
einhvern hátt til að knýja franx
viðræður og samninga, þar sem
meira eða minna tillit sé tefeið til
umrædds yfirgangs Breta: •Þetla
hefir því miður átt sér stað í báo-
um þessum tilfellujn.
EINS OG ÁÐUH segir, Uefir
A.tlantshafsbanda!agið náð mikil-
vægurn árangri sem hernaðarlegt
varnarbandalag. Það er enn sem
komið er nauðsynlegt, að það
gegni þessu hlutverki áfram. Rlik-
ii hætta vofir þó yfir því, þar senx
er nýlendustefna Breta, er nú
beinist hatrammlega gegn tveimur
aðildarrjkjum þess, íslandi og
Grikklandi, eins og að framan seg-
ir. Vegna framtíðar bandalagsins
tr mikilvægt að þessum yfirgangi
verði hætt. En það dregur ekki
úr þessari hættu, heldur eykur
hana, ef nota á bandalagið til
samningaviðræðna, sem miði að
því, að Bretar komist upp með
yfirgang sinn að'meira eða mjnna
leyti. Atlantshaísbandalagið er
komið út á meira en hálan ís, ef
j nota á það á þann hátt. Þess
j vegna er áreiðanlega hyggilegast,
j að það leiði hjá sér slík deilumál,
ncma þá að því leyti, sem unnið
| cr að því í k.yrrþev að fá aðilann,
sem ofbeldinu beitir, til að falla
frá því skilyrðislaust. í». Þ.
4 til 5 nýjar máJverkaprentanir
hjá HelgafeSIi á Jjessu hausfi
Eftirprentanir á málverkum Muggs, Jóns Stef-
ánssonar, Kjarvals, Ásgríms og Kristjáns
Davííssonar
ÞESSI ENDALOK á afskiptum
Atlantshafsbandalagsins' af Kýpur
málinu rifja óneitanlega upp þá
spurningu, hve víðtækt starfssvið
bandalagsins á að vera. Á það
fyrst og fremst að vera hreint
varnarbandalag eða á það að vera
eitthvað annað og meira, t. d.
nokkur rikisstjórn á íslandi
átt við aðra eins erfiðleika
að etja sem stjórn Hernianns
Jónassonar á þessunx árunx..
Sarnt var þá lagður sá grund
völlur, sem atvinnulif okkar
byggist að ýmsu leyti á enn
í dag. Mennirnir, sem fóru
með fjármálastjórn rikisins
á rnesta góðæristíma er yfir
þjóðina ixefir gengið, og
skildu við allt í klessu, ættu
ekki, vegna eigin skinns, aö
liætta sér út í samanburö við
Eystein Jóixsson. Þeir veröa
bai'a gliðsa á því svelli.
Nú fyrir jólin koma fjórar til
j fimm nýjar málverkaprent-
1 anir hjá Helgafelli. Að þessu
sinni verða þær eftir Guð-
j mund Thorsteinsson (Mugg),
Jón Stefánsson, Kjarval, Ás-
! grím og Kristján Davíðsson.
Ein þessara inálverkaprent-
ana er komin til landsins. Er
það „Sjöundi dugur í Paradís"
I eftir Mugg og hefst. sala á
henni í dag.
1 Mynd þessi er ein þeirra, sem
Rieseby prófesscr í Kaupmanna-
toöfn' gaf ríkimi i sumar, og er
hún jafnframt taiin bezta mynd
listamannsins asamt altaristöfl-
unni í Bessastaðakirkju. Rieseby
prófessor léði Heigafelli myndina
í vor til as prenía eftir henni, áð-
ur en hann sendi hana hingað til
íslands.
Allmikill hluíi þeirra eftirprent
ana, sem Helgafell hefur látið
gera, hafa verið seldar úr landi
og hafa þær vakið mikia athygli
og þótt fyllilega samíbærilegar við
það bezta, sem gert er í Evrópu.