Tíminn - 07.03.1959, Blaðsíða 7

T í MI N N, laugardaginn 7. marz 1959.
7
Guðmundur Jónsson, Kópsvatni:
Svar til Jéns í
Skollagróf
í Morgunblaðinu 20. febr. s.l.,
birtis-l grein eftir Jón Sigurðsson
bónda á Suðurlandi um kjördæma-
málið. Heimilsfang höfundar er
•ekki nánar tilgreint, en þar sem
mynd fylgir greininni af Jóni í
Skollagróf, verður hann að tsljast
höfunduT hennar.
Jón í Skoiiagróf þjáist ekki af
neinum •efasemdum u.m, hvað sé
rétt cða Tangt í stjórnmálunum.
Hann er jaf’nsannfærður um ágæti
þess að leggja niður kjördæmin og
aðventisti um eilífa útskúfun hinna
vanírúuðu. Bændaumhyggju Pram-
•sóknarflokksins telur hann lika
harla Iftils virði, en neínir þó ekki
afrek , Sjálfstæðisflokksins á því
sviði.
Annars er fiokksþjónkun margra
sjálfstæðisbænda aiveg fu ðuleg,
og er erfitt að sjá ástæðuna til
þess. V«ra má, að skilgreining gam-
als og glöggs bónda, sem eitt sinn
var í Bændaflokknum, sem allgóð
skýring á þessu fyr.irbragði. Hann
telur, að Sjálfstæðisflokkurinn
uoti þá aðferð til þess að ná fylgi
í sveitunum, að kaupa upp einn
eða tvo menn í hverjum hreppi
með því að hlaða undir þá völdum
og veg-tyllum, veita þeim fjárhags-
lega aðstoð eða önnur hiunnindi,
gegh því að þeir styðji Sjálfstæðis-
flok.kinn, hvað sem á dynur, en svo
fylgi þeim lieimskasta fólkið í
Iiverjum hreppi inn í Sjálfstæðis-
flokkinn.
Það er eins og Sjálfstæðisflokk
urinn geti bundið póliiísk gleraugu
fyrir augun á stuðningsmönnum
sínum eius og karlinn, sem varð
heylaus, en tók það þá til bragðs
að binda græn gleraugu um augun
á kúitum og reka þær síðan á beit.
Sáu kýrnar þá ekkert nenia grænt
og héldu, að komið væri sólskin og
sumar og nýsprottið grængresi, og
átu simma með beztu lyst.
Yfirlýsingin á
Jón I Skollagróf minnist á, að
fyrrveraiKli ríkisstjórn hafi svikið
loforð 'sin um endurskoðun stjórn-
arskrárirmar, og kennir Framsókn
um það eins og vænta mátti. Væri
í þessu sambandi rétt að minna
hann á, að haustið 1944 myndaði
Ólafur Thórs ríkisstjórn ásamt Al-
þýðuflokifcnum og kommúnistum
og las Ólafur boðskap hennar inn
á piötu, sem síðan var spiluð tvisv-
ar sirmum í útvarpið, svo að allir
mættu boðskapinn heyra. Lokaorð
stjórnarsáttmálans voru þessi:
..I.oks hefir ríkisstjó'nin ákveð
ið, að hafin verði nú þegar end-
urskoðun stjórnarskrárinnar mcð
það *h. a. fyrir augum, að sett
vcði ótvúæð ákvæði um rétt-
indi allra þegna þjóðfélagsins
til atvinnu, eða þess framfæris,
sem tryggingalöggjöfin ákveður,
félagsáegs öryggis, almennrar
nienntunar og jafns kosninga-
réttar.
Auk þess verði sett þar skýr
fyrinnæli um verndun og efl-
ingu lýðræðisins og um varnir
g<“gn þeim öflum, sem vilja
vinna gegn því. Endurskoðun
þessari verði lokið svo fljótt,
að frumvarpið verði lagt fyrir
Aiþingi áffur en kosningar fara
frani og eigi síðar en síðari hluta
næsta vetrar og leggur stjórnin
og fiokka' þeir, cr ,að henni
síanda, kapp á að frumvarp þettu
verði endu samþykkt á Alþingi
að afleknum kosningum.
Stjórnin beitir sér fyrir að sett
verftl nefnd, skipuð fuiltrúum
frá ýmsum almennum samtökum,
sí jórnarskrárnefnd til ráðgjaf,a“.“
Lítið varð um efndir á þessu lof-
orði, og verf ur Fra.msókn ekki um
það keirnt, því að Nýsköpunar-
stjór.nin var við völd f am yfir al-
þingisko.sni.ngarnar 1945, og jók
hún þá fylgi sitt en „Framsókn
bei'ð mikið afhroð“ eins og ísafold
orðaði það. Af hverju var þetta
hentuga tæiiifæri tii þess a‘ð láta
,,réttlæti‘smálið‘' ná fram að ganga
ekki notað, þegar Framsókn var
utangarðs og áhrifalítil?
„Pólitísk fjáriesting“
Jón í Skollagróf segist. þekkja
dreifbýlisumhyggju Framsóknar-
forkólfanna í dálkum Tímans, en
hann þekkir hana iika úr sínum
búskap. í árslok 1957 voru skuldir
bænda við Ræktunar- og Byggingar
sjóð Búnaðarbankans samkvæmt
búnaðarskýrslum samtals um 230
milljónir króna, en i árslok
1958 vo.u þær 183,8 millj. kr., í
árslok 1955 156,8 millj. kr. og í
ársiok 1954 116 millj. kr. Þessar
töiur sýna, sem flestum bændum
niun revndar vera kunnugt um, að
undanfarin ár hafa þeir átt all-
greiðan aðgang að lánsfé til um-
bóta á jörðum sínum, og mun Jón
í Skollag.óf líka hafa notið góðs
af því.
Þessar mikiu lánveitingar til
Lindbúnaðarins eiga bændur Fram-
sóknarflokkum að þakka, og má
um leið minna á, að meðan Nýsköp-
unarstjórnin var við vöid, voru
sjóðir Búnaðarbankans févana. Á
máli þeirra, sem leggja vilja niður
k.jördætnin, heita nú lánveitingar
til dreifbýlisins pólitísk fjárfest-
ing, og er hún að þeirra dómi mjög
svo vafasöm. „Má vera, að þetta
lagist, þegar búið verður að breyta
kjördæmunum", sagði Einar 01-
geirsson í binginu í vctur.
Jón í Skollagróf býsnast yfir
bjargráðunum frá s.l. vori. Víst
rná ýmislegt að þeim finna, en
ek.ki treystust Sjálfstæðismenn þó
til að benda á önnur úrræði. Þeim
hefði t. d. verið vorkunnarlaust að
flytja breytingartiliögu um að felia
niður 5% kauphækkunina, sem
lögboðln var, og lækka yfirfærslu-
gjöldln til samræmis við það, en
það gerðu þeir ekki, heldur hvöttu
þeir,verkamenn til að heimta enn
meiri kauphækkanir, sem þeir nú
eru búnir að taka af þeim aftur
að mestu leyti.
Verðsveiflur
Verðsveiflur á rekstrarvörum
landbúnaðarins eru rnjög óþægi-
legar fyrir bændur, jafnvel þótt af-
urðaverðið breytist eitthvað til
samræmis. Fóðurbætiskaup eru
liður i útgjöldum flestra bænda,
og cr því rétt að athuga verðiag.
hans. Hér fer á eftir verð á kúa-
íóðurblondu hjá Kaupfélagi Árnes-
inga síðastliðin ár, og er nefnt
hæsta verð og lægsta verð á hverju
ári. Til samanburðar er svo verð
það, s-em bændur fengu útborgað
fyrir 4% feita mjólk hjá Mjólkur-
búi Fióamanna sömu ár.
Ar
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
Kúafóðurblanda
minnst mest
pr. kg pr. kg
kr.
1,35 kr.
2,49
2,53 —
2.27 —
2,21 —
2.27 —
2.28 —
2,37 —
2.49 kr,
2,54 —
2,69 —
2,53 —
2,44 -
2.36 —-
2.37 —
2.49 —
Mjólk
4% fita
pr. kg
1,80
2,10
2,31
2.41
2,47
2,57
2,91
3,06
Fyrri hluta síðasla árs kostaði
fóðurblandan kr. 2,39 pr. kg, en nú
kostar hún 3,46 pr. kg. Um' mjólk-
urverðið fyrir síðasla ár er enn
ekki vitað. Þessi tafla sýnir, að
verðhlutfall fóðurbætis og mjólkur
er svipað uú og það var árin eftir
gengislækkunina, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn átti f.umkvæði að árið
1950.
Skiptar skoíSanir
Skoðanir ,ma.nna um, hvað sé
rcltlát kjöi-dæmaskipun og kosn-
ingalög, eru nokkuð á reiki. Sumir
álíta hið eina sanna réttlæti í því
fólgið, að hver flokkur fái jafn-
marga þingmenn hlutfallslega og
kjörfylgi hans segir til um, flokkur,
sem fær fjórðung atkvæða, fái
fjórðung þingsæta o. s. frv. Næst
þessu má komast með því að hafa
allt landið eitt kjördæmi og við-
hafa hlutfallskosningu. Þá nytUj
smáflokkarnir fyllsta réttlætis. |
Ætlunin mun þó vera sú, ef ko$ið[
verður í nokkrum stórum kjördæm
um, að úthluta uppbótarsætum til
þeirra flokka einna, sem fá þing-
menn kosna í kjördæmum. „Rétt-
lætið“ má nefnilega ckki ganga of
langt. En njóti smáflokkarnir ckki i
sömu réttinda, vei'ður kosninga-
rétturinn heldur ekki jafn, og þar
með sniðgenginn eini kostur hlut-j
fallskosninganna.
Svo er til annað réttlæti en hlut-
fallsleg flokkaskipting á Alþingi.
Það er sú ríkisstjórn, sem fer með
völd á hverjum tíma, hafi á bak
við si.g stuðning meirihluta þjóðar-
innar. Fijótt á litið virðast hlut-
fallskosningar tryggja þetta, en svo
er þó ekki. Það er vegna þess, að
fremur er ólíklegt, að nokkur flokk
ur nái meirihluta á þingi með hlut-
fallskosningum, svo að oftast yrði
að mynda samste>-pustjórn tveggja
eða fleiri flokka, en uni leið missir
ríkisstjórnin fylgi, því aö allmargir
stuðningsmenn stuðningsflokka
hennar verða óánægðir með stefnu
hennar. Þetta varð t d. fyrrverandi
rikisstjórn að falli, þáð var stjórn-
arandstaðan innan frá, sem olli
fajli hennar.
Einmenningskjördæmin
fryggja bezt starfhæít
stjórnarfar
Eina ráðið til þess að mynda
stérka og stárfhæfa ríkisstjórn er
að kjósa í einmenningskjördæm-
um. Þá niyndu tveir flokkar eða
flokkasamsteypur verða sterkastar
og fara með völdin á vixl. Smá-
flokkar myndu þá fáa eða enga
þingmenn fá, en, bæta mætti að-
stöðu þeirra með því að kjósa sam-
kvæmt þeirri kosningaaðferð, sem
ég hef áður sett fram í hlaðagrein-
um. Þá myndu þeir lijótá jafnréttis
við kosningarnar og hafa veruleg
áhrif á styrkleikahlutföliin á Al-
þingi. Með þeirri kosningaaðferð
myndu áhrif kjósendanna vaxa
mjög , en völd floksstjórnanna
minnka að sama skapi.
Jón í Skollagróf kemur ekki
auga á nokkurn réttindamissi í
því að sameina fjórar sýslur í eitt
kjördæmi. Að vísu missa menn.
ekki kosningaréttinn, en áhrif kjós-
endanna á val frambjóðendanna
• myndu minnka mjög, því að flokks
| stjórnirnar þyrftu lítið tillit að
taka til vilja kjósendanna um val
á frambjóðendum, en það verða
þær að gera, þegar kosið er í ein-
menningskjördæmum.
Kópsvatni, 26. febrúar 1959.
Sigurbjörn Snjólfsson, Gilsárteigi:
ma
ki ske
Þaff mál sem nú er efst á baugi
meðal þjóðarinnar erti tillögur
Sjálfstæðis- og Alþýðuflokksins
um breytta kjördæmaskipun, þar
sem ráðgert er að leggja niður
öll núverandi kjördæmi utan
Iteykjavíkur, en setja í þess stað
fá kjördæmi og stór méð 5—7
þingmenn með hlutfaflskosningu.
Vitanlega dylst það enguin
manni að hér er á ferðinni ann-
að og meira en það sem talizt
geti kjördæmabreyting. Þarna er
um algera byltingu að ræða, sem
óumí'lýjanlega hlýtur að hai'a
mjög víðtæk og varanieg áhrif á
allt líf þjóðarinnar.
Me'ð núverandi kjördsemaskipan
er og hefir verið mjög vel fyrir
því séð, að möguleiki væri á því
fyrir þingmenn kjördæmanna áff
iiaí'a nokknrn veginn glögga yfir-
sýn yfir kjördæmið altt og nokku'ð
náin kynni af hög'um fólksins og
iiugðarefnum á svæðinu öllu. En
með hinni nýju kjördæmaskipan
yrði slíkt algerlega óhugsandi.
Htigsum okkur t. d. Austfjarða
kjördæmið, sem á að ná frá Skeið-
arársandi að sunnan og norffur á
langanes. Itettur nokkrum lifandi
manni það í hug, að þingmenn
kjördæmisins liafi möguleika á
því að hafa svipuð kynni og nú er
af fólkinu og högum þess á öllu
þessu svæði.
Ég cr ákaflega hræddur um, aö
einhverjir þingmenn yrffu orðnir
fótsárir, þegar sú yfirferð væri á
enda.
i Eitt af því, og raunar það eina,
! sem takandi er ti! greina af rökum
þeirra er telja að breytinga nú-
verandi kjördæmaskipan sé þörf,
er það hvað fólkiff hafi ffutzt til á
landinu og hlutföllin því allt önn-
ur nú en þau voru, þegar núver-
andi kjördæmaskipun var sett.
Þetta er að vísu alveg rétt, svo
langt sem það nær.
En það réttlætir hins vegar ekki
á nokkurn hátt, að svona róttækra
breytinga sé þörf, þau met má
jafna meff öðm móti.
Nú er það eins og allir vita, að
á undanförnum árum liefir fólks-
slraumurinn legið til Reykjavíkur
og Suffurnesja, svo að fólksfjölgun-
in hefir eingöngu kómiff þar niffur.
En hver er kominn til með að
segja, að svo verði um alla fram-
tíð? Það geta komið upp aðrir
staðir á Iandinu, og það fyrr en
varir, sem draga að sér fólk og
engum nianni getur blandazt hug-
ur um, a'ð ekki er heppilegt að
vera sí og æ að breyta kjördæma-
skipun landsins eingöngu vegna
þess að fóik flyzl meira til eins
staðar en annars á hiinun ýmsu
tímum. Slíkum breytingum verður
að stilla í hóf.
'Þá vaknar spurningin um þáð
livernig koma eigi til móts viff
kröfur manna í hinu aukna þétt-
býli um meiri áhrif á löggjafar-
þingi þjóðarinnar.
Því er þar til að svara, áð það
á að gera með fjölgun þingmanna
þar, að vissu marki þó, því það
mun óvíða og sennilega hvergi við
líkar aðstæður þeim er við búum
við á okkar landi, vera viffurkennt
að liöfffatalan ein eigi aff ráða.
Þegar þess er gætt hverjir þaff
eru, sem fastast sækja á í þessu
máli — (Sjálfstæðismenn) kemur
ýmislegt fram í hugann.
Eitt af mörgu er það, að á síð-
astliðnu suinri átti einn af framá-
mönnum Sjálfstæðisflokksins nierk
isafmæli. Að tilefni þess var hann
vitanlega nokkuð hátt uppi drjúg'-
an tíma baíði á undan og eftir. Þá
vildi það s\o til nokkrum dögum
fyrir afmælið, að hann hitti kunn-
ingja sinn úr öðriun landshluta,
og kunninginn spurði Jiann m. a.
að því livort það væri satt, að nú
væru þeir (Sjálfstæðismenn)
komnir vel á veg með það að inn-
hyrða „Kommana)), eins og hann
orðaði það. Hinu svaraffi: „Þetta
er nú ekki að öllu leyti rétt, en
liins vegar þurfum við að nota þá
dálítið. Viff þurfum fyrst að fá þá
tíl að h.jálpa okkur að drepa stjórn
ina o" breyta kjördæmaskipuninni,
en svo þuríuni viff ekki meira á
þeim að halda.
Er þetta nú ekki það, sem í
rauninni hefir gerzt að suniu leyti
mi þegar, þar scm vinstra sam-
starfinu var sundrað?
Spurningin er svo, hvort Koimn
únistar ætla líka að hjálpa til að
Ieggja niffur kjördæmin utan
Keykjavíkur.
En hvað sem gerist, þá er eitt
víst: Fólkið í sveitum og sjávar-
byggðum verður að standa saman
gegn því að leggja kjördæmin niff-
ur. Það má enginn flokkarígur
draga úr samstöðu manna, þegar
svo augljóslega á að svipta menn
þýðingannestu réttindum, og það
er hægt að bæta hlut þéttbýlis-
manna, án þess að svipta héruðin
réttinduni til þess að liafa sína
eigin fulltrúa á löggjafarþingi
þjóffarinnar. Þaff má aldrei ske.
Sigurbjörn Snjólfsson.
Á víðavangi
„Það hefir einhver
óviðkynning'*
Þaff hefur nieð réttu veriW
fundið til foráttu þeirri hugmynd
stjórnarflokkanna, að stækkc
kjördæmin verulega frá því seh’-
nú er, aff kynni kjósenda ai’
frambjóffenduin og igagnkværnt:
torvelduffust. Alþýðubl. hefur nú
fundið ráð við þessum anu-
marka. Þar segir svo í grein,
seni birtist nú í vikunni:
„Til þess að kjósendur vissu
yfirleitt urn, livað frambjóðenJ
ur hafa fram aff bera, sem er
auðvitað aðalatriðiff, kemur mér
í hug aðferff, sem bæffi gæti ver-
iff áhrifarík og nýstárleg og hún
er sú: Að frambjóffendur komx
til samræðna í fundarfoinii n
einhverjum góffunx staff í kjör-
dænxinu ,og töluffu inn á stál-
þráff og væri ræffum þessuin síff
an útvarpaff frá útvarpsstöðinni
og hefði þá hvert kjördænii sitt.
útvarpskvöld cg gætu kjósend-
ur þá setiff heima hjá sér í staff
þess aff fara langt effa. ska.mmt,
effa geta engan kost átt þess, aff
heyra neitt, oft sökum kostnaff-
ar við ferffalag og ýmissa anna
heimafyrir."
„Hvíldu þig, hvíld er góð'1
Þaff er ekki ofsögiun af því
sagt, aff þessi Alþýffublaffshug-
mynd er bæffi „áhrifarík og ný-
stárleg“. Hingað til hefur. þaff
nú tíðkazt, að frambjóðendur
hafi mannað sig upp í að niæta
á nokkrum franiboðsfundum í
kjördæmum sínum og spjaíla þar
saman í áheyrn kjósendanna. —
Yfirleitt munu slíkir fundir vel
sóttir ef ekki liamla einhyer
sérstök og óviðráðanleg atvik.
Ýrnsa fýsír að sjá þá menn, sem
þeir eru beðnir að kjósa og jafn
vel ná af þeim tali. Má segja,
að ekki megi nú kynnin vera öllu ■
minni en það.
Nú á að létta þessu funda-
amstri af frambjóðenduin og er
ekki ofniælt, að mörg er hún
framförin, senx hin nýja, kjör-
dæmabreyting getur af sér leitt
Nú eiga þeir bara að koma 'saman
á einum stað í kjördæminu o@
tala þar inn á stálþráð. Ekki ex
auðvelt að átta sig á hvers vegna
sú „upptaka“ þarf endilega aff
fara fram innan viðkomndi kjöi
dæmis, nema ef vera skyldi til
þess, að rifja upp fyrir þing-
mannsefnunum í livaða kjördæmi
þeir séu nú í framboði. G'ætu
þeir ekki alveg eins setið yfii
þræðinum „suður í Reykjavik"
eða talað bara beint í útvarpiff
án nokkurs milliliffs? Eða ei
kannski meiningin með þessu aff
losa hina fáu frambjóðendur,
sem heima eiga í kjördæniununi,
við að ómaka sig í þessúm er
indum til liöfuðstaffarins? Það
er út af fyrir sig fallega hugsaff.
Burf með fundina
Annars er þaff auðvitað rétt
hjá greinarhöfundi, að meff hinni
nýju „siffabót“ verffa öll fram-
boðsfundahöld útilokuð í líku
formi og þau liafa veriff. Þótt
ekki sé nú reiknað meff néma
fjórum flokkuni, sem auffvitað;
geta eins veriff orffnir átta aff
nokkrum árum liffnum, — og
5—7 frambjóðendum fyrir livern
flokk, þá cru það 20—28 menn
og þó aðeins taldir affalinenn.
Erfitt mun sjálfsagt reynast aff
rúma slíkan ræðuniannahóp á
einuin fundi. Niðurstaðan yrði
eflaust sú, að 1—2 menn af íiverj
um lista mættu á funduin í ein
um liluta kjördæmisins en affrir
þá annars staðac.1 SépniIegaJt
yrffi það þó ofan í, aff funda-
höld væru lireinlega lög'ft niður
eins og Alþýðublaðsmaðurinn
talar um og bara farið í útvarpið.
Það væri lang fyrirhafnarminnst
og í fullu samræmi við þann
anda kjördæmabreytinigarinnar,
að eyða sem mest öllum ‘ tengsl-
um milli frambjóðenda og kjós-
enda.
Tilfinningur.ni veitti betur
„Hlutskipti Sjálfstæðisnokks-
(Fi’amLaid a 8. siðuj