Tíminn - 13.11.1959, Blaðsíða 10

Tíminn - 13.11.1959, Blaðsíða 10
 10 TfMINN, föstudaglnn 13. nóvember 195». ) 't I f ★ Ekki þekki ég þann Síðu- Hall, sem þarna birtist í Brandi ábóta. Ég leyfi mér að tilfæra úr Njálu viðbrögð Halls í hlið stæðri a&stöðu: „Hallur af Síðu mælti til Flosa: „Vill þú nú efna orð þín og veita mér bæn mína, er þú hézt að veita mér, þá er ég kom utan Þor- grími Digur-Ketilssyni, frænda þínum, er hann hafði vegið Hall hinn rauða?“ Flosi mælti: „Veita vil ég þér, mágur, því að þú munt þess eins biðia, að mín sæmd sé meiri en áður“. Hallur mælti: „Þá vil ég, að þú sættist skjótt og látir góða menn gera um, og kaupir þú þér svo vináttu hinna beztu manna“. í þessum samanburði á Brandi ábóta og Síðu-Halli, er sem sagt öllu snúið öfugt, til þess að fá út hliðstæðar mann gerðir, og því verður ekki trú að, að Barði hafi gert þetta óviljandi, hann hlýtur að hafa lesið allan kaflann um Brand ábóta. Enda er þetta ekki eina dæmið, sem hægt er ag taka, þannig er varið öllum saman burði á persónum úr Njálu og samtímamönnum Þorvarðar Þórarinissonar. Persónurnar þeytast úr einu gerfinu í ann- að, eftir því sem þurfa þykir: Ingjaldur á Keldum er Hálfdán á Keldum þegar það heutar bet ur. Stundum er Gunnar á Hlíð- arenda Oddur Þórarinsson, stundum er það Höskuldur Hvítanesgoði. Hliðstæða Þor- gils skarða fyrirfinnst engin, og hlyti þá Þorgils skarði að vera ein höfuðpersónan í riti, sem væri svarrit við Þorgils sögu skarða. Þorvarður Þórar insson er í gerfi Flosa á Svína- felli. Það kemur að visu illa heim á stundum, en all-t má tengja saman, þegar öllum meðölum má beita. Þorvarður fer að Eyjólfi og Hrafni um sláttinn, Flosi brennir Njál ekki inni fyrr en um haustið. Skýringin er einföld: Þorvarð- ur veit hverjum erfiðleikum það er bundið að. standa í slíku um hásláttinn, hann hafði reyr.isluna, svo að hann hlífir Flosa vig því. Það er að sjálf- sögðu góður greiði, en úr því Þorvarður átti svo auðvelt með að ' gera Flosa greiða, hefði hann fremur átt að hlífa hon um vig að vinna ódæðisverkið að brenna Njál inni. Eins er þegar rekja skal saraan ferða- lög þeirra Flosa og Þorvarðar kæmi heim við ferðalag Flosa, þurfti Þorvarður að fara tvær leiðir fyrsta áfangann. En þetta veldur engum erfiðleik- um, þag er einfaldlega ekki myndi eiga, en hann segir, að ætti 'Þórgils skarði. Ég þóttist sjá, að flugu gneistar margir af skipinu, og þóttu mér sumir fljúga og dreifast hingaðj JBæ, en isumir upp eftir Reykjadal og sVo norðu,. til fjalla sem menn máttu augu reka“. Fyrirburður að Reykjum á Skeiðum: Ag Reykjum á Skeið- um bjó Runólfur Þorsteinsson. Hildiglúmur hét sonur hans. Hann gekk út drottinsdagsnótt, þá er 'tólf vikur voru til vetrar. Hann heyrði brest mikinn, svo að honum þótti skjálfa bæði jörð og himinn. Síðan leit hann í vesturáttina. Hann þóttist sjá þangað hring og eldslit á og í hringnum mann á gráum hesti. Hann bar skjótt yfir, og fór hann hart. Hann hafði log andi brand i hendi. Hann reið Getur nú hver og einn sagt sér sjálfur, hvort þetta muni vera tilviljun einber.'Nú vitum vér meg óyggjandi visisu,' hvar hugur höfundar dvaldi, er hann skráði frásögn sína af Hildiglúmi. Vers undrariddar- ans sýnir það einnig“. Við þetía er það að athuga, að Þorleif dreymdi ekki draum sinn „sunnudaginn 12 vikum fyrir vetur“ heldui- mánudag- inn 13 vikum fyrir vetur. Og Barði heldu,. áfram: „Þeg ar höfundur lætur riddarann kveða 12 vikuni fyrir vetur Njálsbrennuárið: „Svo er urn Flosa rág sein fari kefli“ er hann óvenjulega óheppinn. Það er öðru nær en ráð Flosa væri reikult eða á hverfandi hveli um þessar mundir. Hann keppt ist nú við sláttinn á Svína- Orðið er frjálst Árni Be .iediktsson frá Hofteigi: yrir barnatrú minnzt á ferð Þorvarðar fyrr en kemur i Valþjófsstaði. Flosi þarf að flýta sér, þegar hann fer til brennunnar, af því að hann þarf að vera kominn á Þrihyrningshálsa á mánudag, af því að Þorvarður var við Rau&sgil á mánudag. Við þetta er það að athuga að Þorvarður var vig Rauðsgil á þriðjudag, svo að Flosa lá ekkert á, ef einhver tengsl voru þar á milli. Barði ber saman draum Þor leifs Þórðarsonar í Þorgils isögu skarða og fyrirburðinn í Reykjum á Skeiðum í Njálu. Draumur Þorleifs: Ég þött- ist vera staddur hér í Bæ, og þóttist ég sjá út á Borgarfjörð. Mér þótti skip mikið sigla utan eftir firðinum og leggja upp í Hvítá. Ég þóttist spyrja mann, er istóð hjá mér, hver skip það svo nær honum, að hann mátti gerla sjá hann. Hann var svart ur sem bik. Hann kvag vísu þessa með mikilli raust: Ég rið hesti/ hélugbarða/ úrigtoppa/ ills valdanda/Eldur er í end- um/eitur í miðju/Svo er of Flosa ráð/sem fari kefli/Svo er of Flosa ráð/sem fari kefli. Þá þólti honum hann skjóta brandinum austur til fjallanna, og þótti homim hlaupa upp eld ur mikUl í móti, svo að hann þóttist ekki sjá til fjallanna fyrir“. Út af þessu leggur Barði m.a.: „í þessu sambandi er þó lang merkilegast, að Njáluhöf- undur skuli láta Hildiglúm sjá sýnina sunnudagsnóttina, er 12 vikur voru til vetrar. Þorleif dreymdi draum sinn sunnudag inn 12 vikum fyrir vetur felli, fastákveðinn í því að taka Njálssonu af lífi að af- loknum töðugjöldum. — En sunnudaginn 12 vikum fyrir vetur 1255 reið Þorvarður Þór- arinsson norður vun Biáskóga- heiði. Um hans ráð var svo, sem færi kefli. Vonin um lið- sinni frá mágafólkinu á Keld- um og öðrum Sunnlendingum, hafði brugðízt. Brandur ábóti var nú að austan kominn og stefndi líka tU móts við Þor- gils skarða. Um afstöðu föður bróður síns 'til stórræöanna vissi Þorvarður meira en vel. Nú var liðveizlu Þorgils skarða síður að treysta. Undir þess- um aðstæðum var allt á huldu um framgang mála Þorvarðs. Minningin um kvalræði óvlss- unnar á þessum degi og hið erfiða hlutskipti þeirra stunda knýr fram hendinguna í huga höfundarins: „Svo er um Flosa ráð sem fari kefli“. minningarnar frá ferðalagina . um Bláskógaheiði.. Hugur höf- undarins - reikar ‘vissulega lí þeim slóðum, er vísan verður 'til í huga hans. — Og nú er það svo, að á Lundi í Reykja- dal syðri gistir Brandur ábóti nóttina næstu. Þegar ekki ræð ir urn leiðarlok, er bær þessi eini gistingarstaðurinn, sem Njáluhöfundur getur um á Vesturlandi. Þangað riðu þeir eitt sinn frá Þingvöllum, bræð urnir Höskuldur og Hrútur, til gistingar. „Regn hafði verið mikið um daginn, og höfðu menn orðið votir“, segir Njálu höfundur. Þegar þessa er alls gætt, segir mér hugur um það — að sunnudaginn þann 12. júlí 1255 — hafi sem oft endra •nær — verið regn á Bláskóga- heiði“. Þegar Höskuldur og Hrútur fara Bláskógaheiði rignir. Og það er líka auðvelt að láta rigna, þegar Þorvarður Þórar- insson fer þar um. Til þess þarf ekki annað en að sleppa pínu litlu úr heimOdunum, einli orði, hélugbarða. Á þennan hátt er hægt að sanna ýmis- legt. Ef Höskuldur og Hrútur hefðu verið á ferð í frosti, þá hefði t.d. mátt nota orðið hélugbarða, og sanna að það hefði verig frost á Bláskóga- heiði sunnudaginn þann 12. júlí 1255. í viðbót við allt annað vanG ar gjörsamlega að gefa viðhlit andi skýringu á því, að Njála og aðrar sögur væru skrifaðar sem dulbúnar samtímasögur; einhvem tilgang hlaut það að hafa. En Hermann Pálsson bæt •ir úr því í áðurnefndri grein. Hann segir: „En <séu þessar- sögur að verulegu leyti „híðrit“. er sennilegt, að höfundar hafi látið sér annt um, að sögurn- — Síðari grein — • Þaraa þarf beinlínis að neyta aflsmunar til þass að koma hlut unum saman. Það sér hver sá). er vill Sjá, að sétningin ,JSvo er um Flosa ráð sem fari kefli“ merkir ekki reikult ráð eða á hverfandi hveli, heldur þver- öfugt. Keflið, sem <skotið er austur til fjallanna merkir ein faldlega, eins og allir hafa vit- að allt til þessa dags, að ákvörð un Flosa varð ekki haggað. Og enn heldur Barði áfram: „Það er nógu atliyglisvert, að hestur undrariddarans er lát- inn vera úðadrifinn eða votur. Kannske er fyrirmyndin sótt til Hrímfaxa goðsagnanna. Eðli legust er samt sú ætlun, að hug myndin um vothærða hestinn sé einnig bundin við endur- ar bærust sem fyrst til eyrna þeim, sem níðið átti að bíta, ekki isízt þar sem svo var um hnútana • búið, að málsóknir gátu ekki hafizt af níðinu". En- þetta nægir engan veginn. Það voru til fleiri aðferðir til að jafna um gúlana á rógsmönn-. um en málsóknir. Ekki var níð ið um Guðmund dýra í gerfi kollóttrar rollu heil bók, hefndi Guðmundur þess þó með Ön- undarbrennu. Og grunur minn er sá, að einhvers staðar hefði. verið að því vikig í fornum bókum, ef mannvíg hefði hlot- izt af níðriti, og það er alveg öruggt, að mannvíg hefði hlot- izt af hverju einasta níðriti, sem skrifag hefði verið. GERMANIA GERMANIA Félagið Germania minnist 200 ára afmæli Schillers 1 Lídó, f'östudaginn 13. nóv. kl. 20,30. Til skemmtunar verður m. a.: Ræða: Sendiherra Sambandslýðveldisins Þýzka- land. Einsöngur: Gunnar Kristinsson. Uppiestur: Elanore Siheldeörup og Oskar Weitz- mann, rithöfundur. Dansað. Stjórnin. ii óx- í 1 s-aé ön no i í.iu fai.'í 'ö»4a ift fc'i-41 í í>i vA ,';gí i i aaíi ift v.in; i g<- hsiútsG iba -möi i no: ií-i i I$J : . .fci t í ANW.VAW/AV.VAWéAWAW.V.'.WAV.VSWAW

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.