Tíminn - 04.02.1960, Blaðsíða 9

TÍMINN, fimmtudagmn 4. febrúar 1960.
ð
Brezkur verkalýðsforingi og
samvinmiþingmaður með við-
burðaríka sögu að baki
Robert Edwards þingmaður
1 Billston i Staffordshire, er
enginn venjulegur stjórnmála-
garpur. Segja má með sanni,
að hann hafi eytt ævi sinni á
„kóngavegum ævintýranna“,
sem umbrotasamur verkalýðs-
sinni, áður en hann settist á
þingbekki fyrir sex árum.
Hann lítur þó svo á, að enda
þótt hann sé búinn að fá sæti
um sinn á bekkjum neðri mál-
stofunnar brezku, sé hann
ekki setztur í helgan stein og
kýs helzt að komast í persónu
lega snertmgu við atburðarás-
ina, þar sem eitthvað er að
gerast.
Vísað úr iandi í Kanada
— Já, ég er alveg óhræddur við
að láta skoðanir mínar í ljós, enda
þótt einhverjum kunni að mislíka-
Þannig hafði það, þegar á kreppu-
árunum, eftir 1930, nærri orðið
mér dýrt spaug. Þá var ég í Kan-
ada í fyrirlestraferð á vegum al-
þýðusamtakanna. Atvinnuleysi og
bágindi meðal verkalýðs voru þá
mikil og milljónir atvinnulausra í
landinu. Ég var ómyrkur í máli í
ræðum mínum. Kanadastjórn brá
skjótt við. Ég hafði gert það, sem
verra var, en að tala af léttúð um
samveldið eða kónginn. Ég var
talinn hafa með æsingum rask-
að ró fólks og var vísað úr landi í
brezku samveldislandi, enda þótt
brezkur borgari sé, og varð að fara
suður yfir landamærin til Banda-
ríkjanna.
Brezku þingmennlrnlr er hér voru í heimsókn. Frá vlnstrl til hægri: Robert Edwards, þingmaður f Blllston,
James Owens, þingmaður í Mortpheth I Norðlmbralandi.
Stjórnaði herdeild í borgarastyrjöld
á hásléttum Spánar og ætlaði að sjá
hér brezka togara í herskipavernd
— Þess vegna þáði ég þakksam-
lega boð íslenzkra samvinnumanna
um að koma til íslands, einmitt nú,
þegar brezk herskip ösla um ís-
lenzkan sjó til verndar togurum,
sem brjóta íslenzk lög, sagði Ed-
wards, um daginn, nýkominn úr
langflugi með flugvél íslenzku
landhelgisgæzlunnar. Ég missti af
mikilvægri sönnun, að sjá aðeins
einmana herskip í landhelginni,
en engan togara. Það hefði sannar-
lega átt við mig að standa þá að
verki, og geta síðan lagt þá sýn
fram sem sönnun fyrir gangi mála.
VerkalýSsleiStogi efna-
iðnaðarmanna
íslenzka landhelgisstríðið er þó
engan veginn fyrsta styrjöldin,
sem Edwards hefur tekið þátt í.
Enda þótt Edwards sé þingmaður
fyrir brezka samvinnuflokkinn, en
hann hefur nú 16 þingmenn
kjörna í samvinnu við verkamanna
flobkinn, — þá er hann fyrst og
fremst verkalýðsforingi, enda for-
maður stéttarfélags þeirra, sem í
efnaiðnaðinum vinna. Samvinnu-
menn í Bretlandi reka fyrst og
fremst smávöruverzlanir, en hafa
einnig á sínum vegum margs konar
framleiðslu neyzluvara, meðal ann-
ar.s í efnaiðnaðinum. Sagði Ed-
wards að sér væri ánægja að segja
frá því, sem verkalýðsforingi, að
samvinnufélögin greiða að jafnaði
starfsfólki sínu hærri laun, en ein
staklingsreksturinn.
— Mér er sagt að þú hafir verið
mjög virkur verkalýðssinni á fyrri
árum, og ért það kannske enn?
Var málkunnugur Trotsky
— Fyrr á árum fylgdist Ed-
wards vel með því er gerðist í
Rússlandi og hefur þrisvar farið
þangað. Um það leyti er Trotsky
varð að lúta í lægra haldi fyrir
Stalin og félögum, var hann ein-
mitt staddur þar eystra og þekkti
Trotsky þá vel. Hann var góður og
duglegur herforingi og skipuleggj-
ari, en stundum latur og værukær.
Hann eyddi flestum stundum í ein-
rúmi með bókum og uggði ekki
að sér fyrir undirróðursstarfsemi
hinna. Hann hlaut mikið lófaklapp
á stórfundum flokksins, en fór þá
ánægður heim til bóka sinna.
Nokkrum árum seinna fór Ed-
wards suður á Rrímskaga í heim-
sókn og flutti þar erindi fyrir einni
herdeild rauða hersins. Þarna suð-
urfrá eru fjöll og óbyggðir á köfl-
um. Þurfti hann að komast nokkuð
langan veg tjl þorps eins og kaus
að fara fótgangandi þriggja dag-
leiða veg yfir fjöllin, einn síns
liðs. Á leiðinni fór hann að veita
því athygli, að tveir villtir hundar
veittu honum eftirför og reyndu að
komast í farangur hans og nesti.
Tókst honum að halda þeim frá
sér með grjótkasti, en sagði
byggðamönnum frá eftirför hund-
anna, er til þorpsins kom. Brugðu
menn þó skjótt við með byssur og
önnur vopn, því að þetta voru úlf-
ar en. ekki hundar. Brezki verka-
lýðsforinginn fór ekki gangandi
yfir fjöllin til baka. — En hann
hlaut heiðurstitil hjá rauða hern-
um.
StjórnaSi 700 manna her-
deild í Spánarstríðinu
Þegar Spánarstyrjöldin brauzt
út, gat Robert Edwards ekki setið
hjá aðgerðarlaus. Hann hélt til
Spánar ásamt verkalýðssinnum frá
öðrum löndum og tók sér vopn í
hönd til varnar lýðveldisstjórn-
inni.
Áður en lauk, stjórnaði hann
herdeild 700 manna, er háði marga
blóðuga og afgerandi orrustu við
uppreisnarmenn á sléttum og
fjöllum hálendisins sunnan Pyr-
enneafjalla.
Þar börðust í herdeild hans
margir nafnkunnir menn, er síðar
urðu. Nokkrir féllu, aðir særðust
eða féllu í hendur uppreisnar-
manna. Sjálfum tókst Robert að
komast undan með það sem eftir
var af liðinu yfir Pyrenneafjöll til
Frakklands. Hann vissi það ekki
fyrr en mörgum árum síðar, eða
skömmu fyrir síðustu jól, hvað
Francomenn höfðu álitið hann
skæðan óvin og skeinuhættan upp-
reisnarmönnum.
í varðhaldi í Madrid
Þá hélt hann enn á ný til Spán-
ar og leigði sér stórt herbergi á
gistihúsi einu í Madrid. Stóð fyrir
dyrum, að dæma í máli manns,
sem var pólitískur andstæðingur
Francostjórnarinnar. Þarna á hót-|
elinu hélt Robert fundi með
vinstrisinnuðum mönnum, og varð
þessi samkunda og koma Roberts
til Spánar þegar illa séð af stjórn-
arvöldum. Leynilögreglumenn
fylgdust með hverju hans spori, og
þegar hann ætlaði að fara til rétt-
arhaldsins, tóku lögreglumenn
hann höndum og hnepptu í varð-
hald. Var hann ákærður fyrir að
blanda sér í innanlandsmálefni
Spánar. Meginástæðan mun þó
hafa verið sú, að yfirvöldin óttuð-
ust að réttarhöldin yrðu ekki
lengur leynileg, ef hann fengi að
vera viðstaddur.
En vegna þess að Edwards var
brezkur þingmaður, fékk hann nú
milda meðferð í höndum lögregl-
unnar. Var hann hafður í haldi í
ellefu klukkustundir í aðalskrif-
stofu rannsóknarlögreglunnar, og
notuðu lögregluforingjarnir tím-
ann til þess að stæla við hann um
stjórnmál. Bentu þeir honum á
það, að hann hefði verið þeim
óþarfur í Spánarstyrjöldinni og
ætti skilið aðra og verri meðferð
er hann kæmi nú aftur til Spánar.
En allt þetta gamla væri nú
gleymt og fyrirgefið, aðeins ef
hann væri ekki að rifja sjálfur upp
það liðna.
Heima í Englandi er Edwards
mikilsmetinn stjórnmálamaður,
réttsýnn og óragur við að leggja
til móts við óréttlæti, hvort heldur
það á sér stað í einvaldsríkjum
eða nýlendum brezka samveldisins.
Enda þótt hann hafi ekki séð
með eigin augum brezka togara
undir herskipavcrnd í íslenzkri
landhelgi, veit hann fullvel að
sú staðreynd er deginum ljósari.
Þess vegna hafa fslendingar eign
azt góðan vin og skilningsríkan,
því Robert Edwards berst fyrir
réttlætinu hvar sem á þarf að
halda og hver sem í hlut á.
—gþ.
ekki verið endurminninga
sýniT. Og sé ennfremur
gætt að því, hve mjög það
er annað að horfa á hlut
og rifja upp endurminn-
ingar um hann, þá ber þar
einnig að hinu sama. Við
allar venjulegar aðstæður
mun hverjum manni vera
það ókleift að láta sig sjá
einar saman endurminn-
ingar sínar og hugsanir á
sama hátt og þegar horft
er á hluti eða staði. Og
hvers vegna ætti sofandi
manni að vera það kleift
fremur?
En hvernig eru þá draum
sýnirnar til orðnar?
Maður nokkur hélt því
fram við annan mann, að
hann hlyti að hafa lifað
áður, því að einhverntíma
þegar hann hafði ásamt
nokkrum félögum sínum
verið á gangi í einhverri
borg utanlands, þá hafði
honum fundi'st hann kann
ast við eða þekkja það, sem
fyrir augu hans bar þótt
hann aldrei hefði komið
þar áður. Spurði þá viðtal
andi manns þessa að því,
hvort félagar hans hefðu
ekki verið kunnugir þarna,
og var þá eins og ljós
rynni upp fyrir honum:
„Heldurðu að þetta hafi
verið svona“, sagði maður-
inn, og átti hann við, að
hann hefði þarna orðið
samvista við félaga sína
Og vissulega er það einmit'
hér, sem leiðin opnast t;i
skilnings.
Það var að vísu eðlilegt,
að mönnum yrði fyrst fyrir
að ætla drauma sína vera
eftirskynjanir, og verður
því þó, eins og ég sagði,
ekki haldið fram nema
því aðeins að hafa ekki
gert sér fulfa grein fyrir
veruleikanum. En hér ligg
ur það fyrir, sem í raun-
inni er miklu eðlilegra að
ætla. Eftir að vitað er að
heyra má tal og tóna frá
fjarlægum löndum og jafn
vel sjá það sem þar er að
gerast, eftir að vitað er að
hugsanaflutningur á sér
stað manna á milll, þá
blasir það í rauninni alveg
við að það, sem einhver
sér, getur samtimis verð
séð af öðrum og það þó að
þessi annar sé staddur ein
hvers staðar órafjarri. Og
þegar frá þessu sjónarmiði
er horft ,þá verður ljóst,
ekki einungis það, að
draumar skuli vera sýnir
og atburðir, heldur verður
þá líka auðskilið og eðli-
legt að þessar sýnir skuli
vera ósamkvæmar þvi sem
dreymandinn ætlar þær
vera, eða hafa verið. Sé
svo, sem mjög er eðlilegt
að ætla, að draumur eins
sé æfinlega að undirrót
vökulíf annars, þá verður
þetta um ósamkvæmnina
alveg eins og við er að taú-
ast. Sé hinn vakandi mað-
ur, draumgjafinn, stadd-
ur heima hjá sér, þá finnst
dreymandanum einnig hið
sama. Hann þykist einnig
vera staddur heima hjá
sér, þó að eðlilega hljóti
þar allt að vera að meira
og minna leyti frábrugðið
hans eigin heimili. Og þeg-
ar frá þessu sjónarmiði er
horft, sjónarmiði' hugsam-
bands og lífsambands, þá
verður ljóst, ekki einungis
þetta um draumana, held-
ur einnig svo ótalmargt
annað, og kjmni það að
vera vegna hins mikla út-
sýnis, að menn þora yfir-
leitt ekki að fallast á
þenna skilning. Því stór-
feldari sem einhver ný
sannindi eru, því hræddari
eru menn við að veita þeim
lið, og getur sumum jafn-
vel þótt öruggara að ti'l-
kynna beinlínis ómætur
sínar á þeim.
Þorsteinn Jónsson.
á Úlfsstöðum