Tíminn - 03.07.1960, Qupperneq 5

T f ■ I lf N, stmnadagfem 3. JfflK 1960.
Walter Lippman ritar um alþjóðamál:
5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Tómas Áxnason. Rit-
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés
Kristjánsson. Fréttastjóri: Tómas Karlsson.
Auglýsingastj.: Egill Bjarnason. Skrifstofur
í Edduhúsinu. — Símar: 18300—18305.
Auglýsingasími: 19523 AfgreiSslusími:
12323. — Prentsmiðjan Edda h.f.
_______________________________________________________________'
Greið svör
Morgunblaðið gerir um það fyrirspurn til Tímans.
hvort afstaða Framsóknarflokksins til Atlantshafsbanda-
lagsins sé hin sama og hún hefur verið. Þessari spurn-
ingu er Tímanum ljúft og auðvelt að svara, enda þótt
spurt sé af næsta ástæðulausu tilefni. Sú afstaða er ó-
breytt, en hún var á flokksþingi Framsóknarmanna í
marzmánuði 1959 mörkuð í eftirfarandi samþykkt:
„Stefna íslands í utanríkismálum verði hér eftir sem
hingað til við það miðuð að tryggja sjálfstæði landsins
og öryggi þess.
íslendingar vilja kappkosta að eiga góða sambúð við
aliar þjóðir. Þeir vilja eiga samstöðu um öryggismál
með nágrannaþjóðum sínum, m.a. með samstarfi í At-
lantshafsbandalaginu.
Með tilliti til endurtekinna viljayfirlýsinga um, að
her skuli ekki vera á íslandi á friðartímum, ber þjóðinni
að fylgjast vel með þróun alþjóðamála og láta varnar-
liðið fara strax og fært þykir af öryggisástæðum.
Framsóknarflokkurinn lýsir yfir sárum vonbrigðum
vegna þeirra óvæntu og hörmulegu breytinga, sem urðu
í alþjóðamáfum haustið 1956, og leiddu til þess. að ekki
var unnt að fylgja fram ályktun Alþingis frá 28. marz
1956.
Flokksþingið lýsir ánægju sinni yfir því, að fyrir for-
göngu Framsóknarflokksins hefur verið komið á nýjum
og heppilegri sambúðarháttum varnarliðsins og lands-
manna. Framsóknarflokkurinn leggur mikla áherzlu á,
að ekkert verði slakað á þeim reglum. sem settar hafa
verið í þessu efni.
Framsóknarflokkurinn telur rétt og nauðsynlegt, að
haldið sé áfram athugun og undirbúningi á þeirri fram-
tiðarskipan öryggismálanna, sem koma verður, þegar
varnarliðið hverfur úr landi."
Þessi yfirlýsing flokksþingsins þarfnast ekki skýr-
inga. Framsóknarflokkurinn telur aðild að Atlantshafs-
bandalaginu eðlilega, en að sjálfsögðu á þeim grund-
velli, sem var lagður við inngönguna í það 1949 að henni
fylgi engar skuldbindingar um að hafa hér her á friðar-
tímum. Því skilur hann ákveðið á milli Atlantshafsbanda-
iagssamningsins, er var gerður til 20 ára, og varnar-
samningsins við Bandaríkin, sem er uppsegjanlegur með
IV2 árs fyrirvara. Sá stutti uppsagnarfrestur var ákveð-
ínn með tilliti til þess, að íslendingar gætu látið herinn
fara strax og hans þætti ekki lengur þörf, vegna breytts
ástands í alþjóðamálum eða þróunar í hernaðartækni, er
gæti gert varnarstöðvar hér gagnslausar og yki jafnvel
fremur hættuna en drægi úr henni.
Það er af þessum ástæðum, sem Framsóknarflokkur-
inn vill stöðugt láta fylgjast vel með því, hvort varnar-
liðsins sé lengur þörf og láta halda uppi „athugun og
nndirbúningi á þeirri framtíðarskipan öryggismálanna,
sem koma verður, þegar varnarliðið hverfur úr landinu,
eins og segir í framangreindri samþykkt flokksþings
Framsóknarmanna í marz 1959.
Þessi hefur verið stefna Framsóknarflokksins á und-
anförnum árum, hvort heldur flokkurinn hefur verið í
stjórn eða stjórnarandstöðu Hún er óbreytt. Samstöðu
okkar með vestrænum stjórnarháttum mörkum við með
þátttöku í Atlantshafsbandalaginu, en því fylgir engin
skylda um hersetu í landinu á friðartímum og hana meg-
um við ekki þola lengur en ítrasta þörf krefur vegna
þeirra vandkvæða, er henm fylgja og Bjarni Benedikts-
son dró alveg sérstaklega glöggt fram í viðtali sínu við
sendiherra Bandaríkjanna í janúar 1949.
'?
t
?
t
>
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
t
?
?
?
?
t
?
t
?
t
?
?
?
t
?
t
?
t
?
?
?
?
t
t
á
?
t
?
?
?
?
?
?
t
?
?
t
?
t
t
?
?
?
?
?
?
t
?
?
t
?
t
?
?
?
?
?
t
?
?
t
t
?
?
t
i
i
Vandi á höndum í Japan
Hin rá'ðger'ða heimsókn Eisenhowers braut gegn alhjóðlegum venjum
AFLÝSING heimsóknar
forsetans til Japans og hin
leiðu atviki í sambandi við
komu hans til Okinawa stafa
af því, að ráðamenn í Washing-
ton neita að líta raunsæjum
augum á U-2 málið og mikil-
vægi þess
Taka U-2 vélarinnar og fram-
koima ráðamanna í Washington
í því máli, stefndi í alvarlega
hættu allri hinni miklu keðju
bandarískra flugvalla frá Nor-
egi um Tyrkland og Pakistan
til Okinawa og Japan. Þegar við
játuðum ebki aðeins heldur og
hreyktum okkur af því, að síð-
ustu fjögur árin hefðum við
notað þessa fhigvelli til leyni-
legra og ólögmætra aðgerða
gegn Sovétríkjunum, voru
bandamenn okkar siðferðilega
og lagalega varnarlausir gegn
hótunum Savétríkjanna. Smáar
og varnarlausr þjóðir hljóta að
líta slíkar hótanir alvarlegum
augum. Þótt yfirlýsing forset-
ans, að ■slíkum njósnaferðum
yrði nú hætt, kunni að hafa
numið brott sárasta broddinn
úr hótunum Rússa, megnaði
hún engan veginn að gera þær
að engu. Á þann hátt urðu
áhrif flugvélarmálsins þau, að
grafa undan gjörvöllu því neti
flugvalla, sem við höfðum kom-
ið upp umhverfis okkur. Það
færði þá staðreynd í brenni-
punkt allra athugana, að við
höfðum notað þessa flugvelli
með leynd til starfsemi, sem
hafði í för með sér alvarlega
hættu fyrir þær þjóðir, er leyft
■höfðu bækistöðvarnar.
SÖMU DAGANA og U-2
hafði gefið Krustjoff tilefni til
aðgerða hans í París, var Kishi
stjórnin að freista þess að fá
þingið til að lögfesta samning-
inn milli Japana og Bandaríkja-
manna. Þessi samningur veitir
okkur rétt til bækistöðva í Jap-
an a.m.k. næstu 11 ár. Vart er
unnt að hugsa sér óhagstæðari
tíma til að hraða samningnum
gegnum þingið en dagana, eftir
að leiðtogafundurinn hafði far-
ið út um þúfur í Parfs. Kishi,
sem barðist ekki aðeins fyrir
samningnum, heldur einnig
pólitísku lífi sjálfs sín, þrælaði
samningnum gegnum þingið
þrátt fyrir megna almenna and
stöðu, sem engan veginn var
bundin við kommúnisma.
Þá var kallað á forsetann til
•þess að ákveða, að í stað þess
að koma til Tokio frá Moskvu,
eins og upphaflega hafði verið
ráð fyrir gert, skyldi hann nú
fara til Tokio, hvað sem taut-
aði, og koma þar á þeim degi,
sem barátta Kishis fyrir samn-
ingnum væri fullkomnuð. For-
setinn ákvað að fara til Tokio,
ákvað að f-ara þrátt fyrir þá
staðreynd, að U-2 málið og upp-
lausn leiðtogafundarins höfðu
vakið almennan ugg við banda
rískum flugstöðvum. Forsetinn
kaus að fara þrátt fyrir þá stað
reynd, að eftir deilu hans við
Krústjoff hafði förin misst frið
samlegt gildi sitt og hlaut að
orka ögrandi. Hann kaus að
fara, þrátt fyrir þá staðreynd,
að tíminn, sem valinn var, gaf
Kishi tækifæri til að beita for-
seta Bandaríkjanna fyrir sinn
eiginn pólitíska vagn.
Þetta var röng ákvörðun.
Frá mótmælafundi í Tokíó.
Þegar leðtogafundurinn fór út
um þúfur, var sú ákvörðun rök-
rétt að aflýsa öllum heimsókn-
um og sitja um kyrrt í Washing
ton af þeirri ástæðu, að heims-
ástandið væri með þeim hætti,
að forsetinn hlyti að einbeita
sér að því að styrkja aðstöðu
þjóðar sinnar. Slíkt hefði ver-
ið verðugt svar við ögrunum
Krústjoffs. Það hefði stuðlað
að endurvakningu á trausti
bandamanna okkar, og það
hefði sparað forsetanum þá nið-
urlægingu, sem hann og emb-
ætti hans urðu fyrir í Austur-
löndum fjær.
SEGJA MÁ, að þessi ranga
ákvörðun hafi verið tekin án
mikilla mótmæla eða gagnrýni
af hálfu þings eða blaða. Það
er rétt. Stjórnarandstaðan
þagði þunnu hljóði, þegar re-
publikanar og Johnson öld-
ungadeildarmaður hrópuðu að
það væri óþjóðrækni að krefj-
ast alvarlegrar könnunar á or-
sökum þeirra vandræða, er U-2
olli.
Af þeim sökum höfðu for.set-
inn og ráðgjafar hans frjálsar
hendur um ákvörðun sína varð-
andi Austurlönd fjær. Sjálfum
þeim og þjóðinni allri til
hneisu, sýndu þeir enn sömu,
sljóu dómgreindina og þegar
þeir klúðruðu Ú-2 málinu. f
báðum þessum málum höfðu
þeir að engu viðurkenndar regl
ur og gömul sannindi í milli-
ríkjaviðskiptum. f báðum þess-
um málum voru ákvarðanir
þeirra markaðar óskhyggju, en
ekki hlutlægni.
ÞANNIG FÓRST þeim i
U-2 málinu, að þeir höfðu að
engu þá ævafornu venju að
stjórnarvöld taki aldrei á .sig
ábyrgð af njósnum, hvað þá að
þau freisti þess að réttlæta
þær. f sambandi við Tokioheim
sóknina létust þeir ekki sjá eða
heyra þær venjur, sem ætíð
hafa gi-lt um opin-berar heim-
sóknir. Ei-n sú hefð, sem ríkt
hefur í þessum efnum, er að
líta á slíkar heimsóknir, sem
heimsókn til þjóðar, sem er
ekki til þess pólitíska oddvita.
sem tilviljun getur ráðið, að
sitji á valdastóli hv-erju sinni.
Því skyldi aldrei gerð opinber
hemsókn til þjóðar, sem er
klofin innbyrðis um mál, er
gesturinn á póliitískra hags-'
muna að gæta um. Þær ástæður
fyrir 'heimsókninni, eru óræk
rök gegn henni — sem sé að
samningurinn yrði felldur, ef
forsetinn ákvæði að fara ekki,
og Kishi myndi falla. Þetta
var misnotkun opinberrar heim
sóknar, og við stæðum ólíkt
betur að vígi nú, ef forsetinn
eða ráðgjafa hans hefðu þekkt
eða munað þessar gömlu ská-k-
re-glur í milliríikjaviðskiptum.
Er þeir gerðu sér grein
fyrir ástandinu í Austurlöndum
fjær, og Japan sérstaklega, þá
vanmátu þeir stórlega áhrif U-2
flugsins og endurnýjun deiln-
anna við Moskvumennina á
skoðanir almennings í Asíu.
Okfcur er vonlaust að ætla að
blekkja sjálfa okkur, eins og
Hagerty blaðafulltrúi gerir,
með því, að andstaðan gegn
samningnum og heimsókn for-
setans sé bundin við lítinn
minnihluta kommúnista, sem
æstir séu up og kostaðir frá
Mos-kvu og Pekin-g. Hlutleysi er
ríkjandi skoðun flestra Asíu-
þjóoa, er búa in-nan seilingar-
víddar rússn-esku og kínversku
herjanna. Þegar við hvetjum
þær gegn hlutleysi. verður svar
þeirra: Gegn Bandaríkjunum.
Það er því háskaleg villa að
hegða sér eins og stefnan gegn
hlutleysi geti unnið sér almenn
ingshylli. Það hefur sáralítið
heyrzt nýlega í Tokio frá þeim
meirihluta, sem sé fylgjandi
s-amningnum.
ENGU AÐ síður hefur
samningurinn verið lögfestur.
En við hljótum að gera okkur
Ijóst, að við erum ekki enn bún
ir að bíta úr nálinni. Það er
mikið vatamál.hvort hugsanlegt
sé að fram-kvæma samninginn
í andstöðu við vaxandi áróður.
Sannlei-kurinn er sá, að va-fa-
samt er, hvort við komum í veg
fyrir stórau-kin vandræði í mál-
£-.um okkar í Austurlöndum
fjær, án þess að hefja samn-
inga gjörsamlega frá rótum að
nýju og breyta um leið um
stjórnarstefnu í þessum uei-ms-
hluta, eins og áhrifamikið jap-
anskt blað hefur þegar sett
fram kröfu um.
?
t
t
?
?
?
?
t
?
?
?
?
?
?
t
?
?
?
?
?
?
t
?
t
t
?
?
t
?
?
?
?
?
?
?
?
/
?
?
t
i
t
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
i
?
?
?
?
t
t
?
?
t
?
?
?
?
?
?
r
?
?
?
/
?
t
?
i
?
?
?
?
t
?
?
?
?
t
?
t
t
?
?
?
t
t
?
t
t
?
?
?
?