Tíminn - 14.09.1960, Side 8

8
T f MIN N, miðvikudaginn 14. september ,1960.
Upp úr 1930 hófst ungur
maður handa um að reisa ný-
býli á gömlu eyðibýli rétt við
Brúafossa í Laxá í S-Þingeyj-
arsýslu þar sem nú eru orku-
verin. Eyðibýlið hét Brúar og
var gömul jörð en hafði verið
í eyði rúma öld. Brúar er afar
fagurt bæjarstæði og sér það-
an yfir Laxá og Aðaldal norð-
ur til Skjálfanda. Nýbýlið
reisti Þorgeir Jakobsson frá
Haga ásamt konu sinni, Ólöfu
Indriðadóttir frá Ytra-Fjalli.
Þarna heíur Þorgeir búið þrjá
áratugi, ræktað allmikið og byggt
vel, en þó ekki haft stórbúskap,
því að landþröngt er á Biú-
um, og Þorgeir gerðist rafvirki
og hefur síðan stundað þá iðn öðru
fremur, og á flest handtök allra
manna í sveitum Þingeyjarsýslu
víð þá rafvæðingu heimilanna, sem
þar hefur átt sér stað. Þorgeir hef-
ur því manaa bezt fylgzt með hvers
konar framtörum í héraðinu þetta
árabil, og ekki sízt verið kunnugur
Laugaskóla, bæði verið fastur
starfsmaður við skólann fyrr á ár-
um og æ síðan unnið þar mikið og
haft af sfarfi hans náin kynni.
Lí'nur Irá Laxá
Blaðamaöur frá Tímanum hitti
Þorgeir hér í Reykjavík fyrir fáum
\ dögum og greip tækifærið til að
spyrja hann tíðinda.
— Hvað er rafvæðing sýslunn-
ar frá Laxárvirkjun nú á veg
komin, Þorgeir?
— Um þessar mundir mun aðeins
. v«ra unnið að einni raflínu á
nokkra bæi í miðhluta Fnjóska-
dals. Raflíuur frá Laxárvirkjun
hafa áður verið lagðar um Aðal-
dal og til Húsavíkur, svo og um
Reykjahverii. Lína hefur verið
lögð vestur i Kinn á svæðið milli
Þöroddsstaða og Hrappsstaða.
Einnig fram í Reykjadal í Lauga-
skóla. Þá hefur lína verið
lögð út Svaibarðsströnd og í Höfða-
hverfi. Sem næsta verkefni hefur
verið rætt um línu fram Reykja-
dal og í Mývatnssveit.
Stöívar Biarna
— Eru ekki margar heimilisraf-
stöðvar í sýslunni þrátt fyrir
þetta?
— Jú, þær eru allmargar, og
hafa yfirleiit reynzt vel. Það var
fyrir og um 1930 sem Bjarni frá
Hólmi gerði fyrstu rafstöðvarnar
þar og vann ég töluvert að því með
honum, og var það upphaf raf-
virkjastarfa minna. Þær stöðvar
eru flestar i notkun enn og hafa
dugað afbragðs vel. Nýjar smá-
siöðvar haia og verið reistar marg-
ar á síðari árum, og um skeið
komu vinarafstöðvar víða sem
annars staðiu-, en þær eru nú svo
að segja allar niður lagðar. Allvíða
eru nú dísilrafstöðvar, ekki sízt í
Mývatnssveit.
— Og þú hefur unnið að raflögn-
um alltaf síðan rafvæðingin hófst?
— Já, þegar það var unnt vegna
bústarfa, og hefur þar aðallega
verið um innanhússlagnir að ræða.
Ég hef komið allvíða við í sýslunni
í þeim eriadum.
SmíÖadeildin á Laugum
— Þú hefur fylgzt með starfi
Laugaskóla frá upphafi?
— Já, það má segja það. Ég var
þar nemandi hið fyrsta starfsár.
Arnór Sigurjónsson mun hafa átt
drýgstan þált í því, að hin mynd-
arlega smiðadeild var stofnsett við
skólann og skipað meðal aðalþátta
skólastarfsins þegar í upphafi.
Nemendur gátu tekið smíðar sem
aöalnámsgrein og helgað þeim
namsstarfið að verulegu leyti.
Þetta mun iiafa verið nýlunda, en
tókst afarvel. og hefur smíðadeild-
in æ síðan átt ríkum árangri að
fagna og haft alveg ómetanleg
áhrif til framfará í héraðinu.

-

Hér sést niður yfir upplstöSuna í Laxá við eldri virkjunina op síSari virkjunin sést nokkru neSar, en þar fyrir
neðan breiSir Laxá úr sér undan landi GrenjaSarstaSar.Nýbýli Þorgeirs Jakobssonar, Brúar, sést til vinstri á
myndinnl.
Arangur smíðadeildarmnar á
Laugum er ómetanlegur
og starf Þórhalls Biörnssonar vertJur seint full-
þakkað, segir Þorgeir Jakobsson bóndi og raf-
virki á Brúum í stuttu spjalli vi<S bla<$s<S
kaupa samtímis til þeirra ný hús-
gógn. Æði oft hefur það orðið
fangaráð, að sonurinn færi til
smíðanáms að Laugum og flytti
heim með sér eitthvað af húsgögn
um og kunnáttu til að bæta við og
leysa aðrar helztu þarfir bús og
heimilis í sm.'ðum.
Þetta hefur haft þau áhrif, að
um allar sveitir í nágrenni Lauga-
siióla er nú margt mjög búhagra
manna, óvenjulega margir menn,
sem færir cra um að leysa ýmsar
smíðar og byggingavinnu vel af
hendi.
Ég hef veitt athygli ummælum
ýmissra kunnugra og vel dóm-
bærra manna um þetta efni. Til
dæmis sagði Kristján Halldórsson
á Stórutjö.-num við mig eitt sinn,
að merki smíðakennslunnar á
Laugum sæjust á mjög mörgum
bæjum allt vestan úr Skagafirði
austur á Fljótsdalshérað.
Þórir Baldvinsson, arkitekt, lét
þess líka sinu sinni getið, að í
Þingeyjarsýslu væri það svo, að
ætíð reyndist auðvelt að fá menn,
sem væru vel til þess færir að
s.anda fyrir byggýngum, t. d. úti-
húsabyggingum. í hverri sveit
væru a.m.k. 4—5 menn fullfærir
um þetta eins og kröfur heimta, og
væri þetta miklu betra en víðast
annars staðar á landinu. Halldór
Páisson, ráðunautur, hefur og lát-
ið þess geiið, að fjárhús t.d. væra
óvíða eins vel gerð og í Eyjafjarð-
ar- og þingeyjarsýlu, og mundi það
ekki sízt íyrir áhrif smíðakennsl-
ur.nar á Laugum. Mestan svip
smíðakennslu Þórhalls bera þó
heimilin sjálf innanstokks.
Ég vil i d. geta þess tii marks
um það, að smíðadeildin er enn í
fuilu gildi, að s.L vetur var þar
piltur mér nákominn, og hann
kom heim að vori með 20—25
smíðisgripi, allt nýt húsgögn frá
útvarpsborði upp í skrifborð, stofu-
skáp og hefilbekk.
Starf Þórhalls er líka óvenju-
legt af því, hve makla alúð hann
hefur lagt við það og hvergi spar-
að sig. Hann hefur jafnan búið hið
næsta smíðasainum í skólanum og
ætíð verið reiðubúinn að veita til-
sögn, hvort sem var í reglulegum
kennslustundum eða í frístundum
duglegra pilta. Mun starfsdagur
hans því oft hafa orðið ærið lang-
ur. Þetta mikla og góða starf meta
Þingeyingar mikils, þó að það
verði seint metið að verðleikum.
Smíðadeildin átti við þröngan
húsakost að búa lengi vel, en fyrir
allmörgum árum var reist ágætt
smíðahús, þar sem jafnframt eru
nemenda- og kennaraíbúðir.
Þegar Þórhallur lét af starfi s.L
vetur tók Snæbjöm Kristjánsson,
einn nemenda Þórhalls við, og
leysti starfið vel af hendi. Hann
mun þó ekki halda því áfram, þar
legt af því, hve mikla alúð hann
(Framhald á 13. síðuj.
ÞORGEIR JAKOBSSN
Vafalaust hefur miklu um það
raðið, að þar fékkst til starfa af-
bragðsmaður. sem leyst hefur af
hendi þrekvirki. Það er Þórhallur
Björnsson, bóndi og smíðakennari
á Ljósavatni. Hann réðst að skól-
anum á fyrsia starfsári hans og lét
aí starfínu fyrir aldurs sakir og
vanhellsu á s.l. vetri.
Þar sem ég var í smíðadeildinni
hjá Þórhaili fyrsta veturinn og
hef síðan íylgzt vel með starfi
hans, finnst mér sérstök ástæða til
aö minnast pess nú.
Ómetaniegt staif
Þórhallur er listfengur maður og
afbragðssmiður. Hann hefur jafn-
au kennt smíðar og teikningu við
skólann.
Ég tel, að þetta 35 ára starf Þór-
halls fyrir skólann og héraðið sé
aJveg ómetanlegt. Hann hefur t.d.
leiðbeint rnórgum, er síðar hafa
snúið sér sð fullkomnu iðnnámi
og orðið ágætir smiðir víðs vegar
um land. í öðru lagi hafa nemend-
ur hans iljtt með sér fiá Lauga-
ssóla ágæt húsgögn, einföld, sterk
og falleg, og hafa þau bætt úr
brýnni þörf á heimilunum, einmitt
á þeim tíma, er þess var mest þörf,
þegar verið var að byggja þau upp
og bæta að húsakostí og þægind-
urn. Oftast hefur endurbygging
íbúðarhúsa verið svo mikið átak,
að erfitt hefði annars verið að
Gunnar Dal, rithöfundur:
Samskipti aust-
urs og vesturs
Fyrir skömmu var stofnaS
hér í Reykjavík félag Ind-
landsvina 1 þeim tilgangi,
að efla; menningarleg sam-
skipti íslands og Indlands.
Mörgum kann að virðast
þessi fjarlæga þjóð okkar ó-
viðkomaindi og að vestrið
hafi ekkert að sækja til
hinna fjarlægu Austurlanda.
„Austur er austur, og vestur
er vestur og það tvennt get
ur aldrei mætzt,“ orti brezka
skáldið Rudyard Kipling.
Þessum fulltrúa brezkrar
heimsvaldastefnu virtist ó-
hugsandi að brezka heims-
veldið gæti hrunið, og að
undirokaðar og vannærðar
þjóðir gætu risið upp úr nið
urlægingu sinni. Blekktur
af þeirri villu að skoða hið
yfirborðslega og stundlega
sem hið varanlega, fannst
honum sem hjörtu mann-
anna mundu slá á annan
hátt við Öxnafurðu en á
bökkum Indus. Ein tím-
inn, þessi hljóðláti bylting-
arseggur, sem aldrei þreyt-
ist í dularfullri neðanjarðar
starfsemi sinni í mold við-
burðanna, hefur þegar byrj-
að að afhjúpa þessa villu
Kiplings. — í vissum skiln-
ingi má þó þessa frægu setn
ingu til sanns vegar færa. —
Austur og vestur geta aldrei
mætzt vegna þess að þau
hafa aldrei skilið! Mann-
eðlið er jafnan sjálfu sér
likt, þó að þaö kunni að
birtast í mörgum myndum
— og þessar ólíku myndir
þess eru ekki staðbundnar
við „austur eða vestur“. —
Hve mörg eru þau lönd í hin
um gamla heimi, sem hafa
enihvern tíma veriö stór-
veldi og staðið í fremstu röð?
Og hvar er sú þj óð sem aldr-
ei þekkti skort og niðurlæg-
ingu? Hver var menning