Tíminn - 13.07.1961, Síða 13

T í MI N N, fimmtudaginn 13. júlí 1961.
13

Á yfirreið I
H'ramhHi' *> fi Ȓ
Friðriks, Þorbjörgu og Sigurð,
og Gísla föðurbróður sinn bafði
Friðrik falað til verksins.
BlótSnóttm mikla
Samkomulag var ekki sem
bezt á Illugastöðum, og nú
gerðist það, að Agnes hljópst á
brott. Um sama levti kom Fjár-
dráps-Pétur, illvirki úr Langa-
dal, að Illugastöðum og beidd-
ist, að Natan færi austur að
Geitaskarði til þess að freista
að lækna sjúkan bónda þar. Nú
var Daniel farinn brott, og átti
Pétur því að annast gegningar
á meðan Natan væri f.jarver-
andi.
Natan tókst förina á hendur.
og á meðan hann var í Langa-
dal, kom Agnes aftur. Segir nú
ekki af ferðum hans, fyrr en
hann kom aftur heim hinn 13.
marz. Tóku þeir Pétur á sig
náðir um kvöldið, og skyldi
Sigríður sofa hjá bónda um
nóttina. Þegar þeir Natan voru
sofnaðir, kom Friðrik í Katadal
og ræddi við stúlkurnar, og
varð það að ráði, að vegið
skyldi að Natani þessa nótt,
þótt þá yrði einnig að granda
Pétri. Fóru þau til baðstofu,
Sigríður tók Súsönnu litlu, én
Friðrík þreif hamar og laust
Pétur banahögg með honum.
Síðan greiddi hann Natani
högg, sem þó varð honum ekki
að bana. Baðst hann þá griða
og bauð fram fé sér til lífs, en
Friðrik greip til hnífs síns og
stakk Natan margar stungur.
Stóð Agnes hjá á meðan þessu
fór fram.
Þessu næst veltu þau líkun-
um fram úr rúmunum og leit-
uðu í þeim peninga. Nokkuð af
nímfötum og íverufötum báru
þau út, ásamt kofforti Natans,
og földu í eldiviðarhlaða úti
■ við. -Loks fleygðu þau líkunum
upp í rúm Natans, báru á þau
lýsi og kveiktu í. Að svo búnu
fór Friðrik heim, en Agnes
hljóp inn að Stöpum og sagði
þar þá sögu, að kviknað hefði í
bænum og Natan og Pétur
brunnið inni.
Vetrardlagar í Vatns-
díplslióluin
Á Stöpum bjó Jón hrepp-
stjóri Sigurðsson, óg fór hann
til með menn. Baðstofan var
fallin. en líkin voru aðeins
sviðin. og sást glöggt af áverk-
um, að mennirnir höfðu verið
ráðnir af dögum. Hina næstu ,
nótt flutti Friðrik það. sem þau |
höfðu náð fémætu, heim að j
Katadal með hjálp Gísla
frænda síns. Tók Katadalsfólk
allt þátt í hylmingunni, nema
ein hálfsystir Friðriks, og
vinnumaður frá Stöpum flækt-
ist líka í málið.
En það er af Jóni hrepp-
stjóra að segja, að hann sendi
þegar fram í Vatnsdal til
Björns sýslumanns Blöndals.
Þegar rannsókn var hafin,
gekkst Sigríðttr strax við verkn-
aðinum og Agnes og Friðrik
slíkt hið sama að fenginni játn-
ingu Sigríðar. Voru þau öll
dæmd til dauða af þrem dóm-
stólum, en konungur breytti
refsingu Sigríðar í ævilanga
hegningarvinnu í Kaupmanna-
höfn. Voru þau Friðrik og
Agnes síðan höggvin í Vatns-
dalshólum að viðstöddu fjöl-
menni, sem þangað var stefnt,
12. janúar 1830. Það verk vann
Guðmundur Ketilssori, bróðir
Natans, og bauðst enda til þess,
hvaða hvatir sem þar hafa
ráðið.
Friðrik Sigurðsson varð svo
við dauða sínum, að hann flutti
iðrunarræðu við höggstokkinn,
kyssti á öxina og kallaði hana
„blessaðan hirtingarvöndinn
sinn“. En ein heimild segir, að
farið hafi verið með Agnesi
eftir því heilræði, að þeim, sem
á að deyja, skuli gefinn sterkur
drykkur. Árið 1934 voru lík
amsleifar Friðrik' og Agne'ur
g’rafnar upp og beinin jörðiið
með yfirsöng í kirkjugarðinum
á Tjörn En margir ferðamenn
nema enn staðar við Vatnsdals-
hóla og ganga yfir mýrina
bangað, sem aftakan fór fram,
og meðal þeirra gripa í þjóð-
"ríniasafninu er þorra gesta
verður starsýnast á. er höag-
'tokkurínn. sr þar var. og öxin.
sem gekk á milli bols oa höf-
uðs á Agnesi og Friðriki.
ííf’
Það er ekki ólíklegt, að nokk-
ur hrollur hafi verið i þeim 140
bændum. sem skipað var í þrjá
hringi umhverfis aftökustaðinn
við Ranhóla hinn eftirminni-
lega vetrardag 1830. Og ímynda
mætti sér. að fátt hafi verið
með nágrönnunum á Vatnsnesi,
nýja bóndanum á Illugastöðum,
sem látið hafði bróður sinn, og
Katadaisfólki — eða hvaða aug-
um skyldu foreldrar og systkini
líta mann. sem höggvið hefur
son peirra og bróður. þótt
dæmdur væri fyrir morð?
En árin liðu. og niðjar beggja
staðfestusl á ábýlisjörðum
feðra sinna. Eftir Sigurð bjó í
Katadal Bjarni, sonur hans.
Sonui1 Natans, Hans. gerði aft-
ur á móti bú á Þóreyjarnúpi í
Línakradai. Báðir höfðu erft
gáfur ætta sinna. Báðir voru
hagyrðingar í bezta lagi. Bjarni
í Katadal gerði sér tvær konur
jafnkærar og hélt hjákonu við
hlið eiginkonunnar á heimili
sínu. Þetta var raunar ekki
mjög fátitt, en eigi að síður var
það í verkahring presta og yfir-
valda að vaka yfir því. að slíkt
ætti sér ekki stað. Klerkurinn
á Tjörn kom að máli við Bjarna
og veitti honum átölur fyrir
fjöllyndið og taldi þetta guð-
laust athæfi. En Bjarni bóndi
svaraði með vísu þeirri. sem á
skammri stundu varð land-
fleyg:
Hver viil sanna, að hilmir hæða
hafi bannað konur tvær,
sem að manni gleði glæða?
Gegni hann, sem til er fær. í
Auðbjörgu Jónsdóttur. dóttur-
dóttur Guðmundar Ketilssonar
Hafi verið falinn viðsjárverður
neisti í glæðum í sambúð þess-
ara ætta fram að þeim degi, þá
hafa þær tengdir mýkt sárind-
>n. Hinn sári broddur var num-
inn brott, skarðið var fullt í
vör Skíða. Atburðirnir líka
komnir i fjarlægð og orðnir
saga, sem nýjum kynslóðum
var ekki jafnviðkvæm og hin-
um fyrri.
Auðbjörg Jónsdóttir var að
sögn þeirra, sem til þekkja, hin
mikilhæfasta kona. Dóttir henn-
ar með fyrri manni sínum,
Jakobi frá Katadal, var móðir
Jónínu húsfreyju á Illugastöð-
að í ólaunuðu ræðismannsstörfin
veljast oft áhuga- og athafnamenn,
sem eru miklir þátttakendur og
þaulkunnugir í sínu þjóðfélagi. En
allmargt af okkar fólki, sem við
erum að launa úti í heimi, eru
helzt snoti'ar skrifstofubrúður, en
samt margt af því ágætt fólk.
Ræðismenn okkar í Harstad og
Tromsö höfðu verið sérstaklega
hrifnir af Bjarna Ásgeirssyni
sendiherra og frú hans. Og báðu
þeir mig báðir fyrir innilega góð-
ar kveðjur til Ástu Jónsdóttur,
konu Bjarna.
Mikið þótti mér skemmtilegt að
koma til Spitsbergen og ferðast
þar — ekki sízt innan um hafís-
inn. Hafði ég ekki búizt við hon-
hjarðimar sínar. Fjöldi þeirra held
ur enn tryggð við hjarðmennsk-
una. Nú að sumrinu hafa þeir
hjarðir sínar mest úti við strend-
urnar, en þegar haustar, fara þeir
með þær langt inn til heiða. Og
þar voru þeir með þær, þegar
Þjóðverjar brenndu öll hús á allri
Finnmörk, þar á meðal Hammei"-
fest, sem hafði um 5 þús. íbúa.
Skildu en.gin hús eflir á allri Finn-
mörk, nema kapellu í kirkjugörð-
unum og kirkjur, þar sem grafir
dáinna manna voru í gólfinu.
Fannst mönnum útlit fyrir, að
Þjóðverjar hefðu óttazt þá dauðu,
— Nú er langt komið að byggja
allt upp aftur. Og fólkið orðið
fleira en áður, t. d. um sex þús.
um. en með síðari manni sín-
um átti hún Guðmund, eigin-
mann Jónínu. Hann var með
öðrum orðum hálfbróðir móður
hennar.
—0—
Já — Illugastaðir hafa verið
vettvangur mikilla örlaga. Þar
hafa bæði gerzt hin voveifleg-
ustu tíðindi og hin ánægjuleg-
ustu. Stundum hefur Húnaflói
líka verið harður í heimtum,
þegar hann krafðist landskuld-
ar. Jakob bóndi Bjarnason
drukknaði 1887, og tuttugu og
þremur árum síðar varð Auð-
björg að sjá á bak syni sínum,
miklum afreksmanni, á svipað-
an hátt En ekkert hefur getað
rofið tryggð þessa fólks við
staðinn. Sú tryggð er enn bjarg
föst. Þegar einn gestanna færir
það í ta) við Jónínu húsfreyju.
hvort ekki myndi áhyggjuminna
að setjast að í Reykjavík
og býðst jafnvel til þess að
leigja henni þar íbúð, er svarið
nærtækt og kemur beint frá
hjartanu:
— Ég hef ekki hugsað mér
að fara héðan. Ysinn í Reykja-
vík á ekki við mig.
Og svo fylgir hún okkur út í
hlaðvarpann, hún Jónína Gunn
þegar hún hefur
sýnt ökkur ailar sínar dýrmætu
minj'ar bikar og skjöld. kút og,
kistu, og veitt okkur léiðsögn j
um völl og fjöru, þar sem allt!
iðar af lífi og moldirnar geyma j
svo mörg spor feðra hennar og!
formæðra. Það er heiðríkja i
yfir henni, hlýja jafnt í auga'
sem handtaki. Það hefur verið
gott að hlusta á hana — og
Illugastaðasteina. J. H.
um svo skemmtilegum. Og þetta
sífellda logn, heiður himinn og
glaða sólskin allan sólarhringinn
gerði tímann þar nyrðra heillandi
og sérstaklega bjartan í endur-
minningunni.
En siðan kom suður í Tromsö
og í Finnmörkina hefur oftast ver-
ið súld eða þoka — og ferðafólkið
mjög leitt yfir sólarleysi, en þar
var fjöldi fólks — og að því er
virtist flest til þess að njóta mið-
nætursólarinnar, sem oftast var
skýjum eða þoku hulin.
Það væri ekkert að því að segja
dálítið frá lífinu á Finnmörk, hve
einkennilegt fyrirbrigði gömlu
íbúar hennar eru með hreindýra-
i Hammerfest, hinum algerlega
nýbyggða bæ.
Tómstundin er á enda í þetta
sinn.
Verð því að hætta við að segja
frá Finnmörku og Löppunum.
Fallegur er sparibúningur þeirra,
einkum kvennanna. En þær eru
margar æði gildvaxnar. Það fann
ég vel áðan, þegar við sátum sam-
an (ein í góðu meðallagi) í tveggja
sæta bílbekk alllanga leið. Hún í
sínum marglita, skæra hátíðar-
skrúða. Bekkurinn mátti sannar-
íega ekki minni vera.
Beztu kveðjur heim.
Vigfús Guðmundsson.
Glæsilegur
DODGE WEAPON BÍLL
til sölu-
vandlega yfirfarinn með „Free Wheel Drive“.
Upplýsingar í Sjávarafurðadeild SÍS, Sambands-
húsinu, sími 17080.
Tilkynning
um áburðarafgreiðslu í Gufunesi
Hans Natansson á Þóreyjar-
núpi lét þetta ekki fram hjá
sér fara. Hann svaraði vísu
Bjarna:
Ein var meyjan Adam' gefin.
oss það segir ritning skær.
Minn því hneigist að því efinn,
að aðrir megi hafa tvær.
En það hafa svo sem fleiri
lagt orð í belg með skírskotun
til bibhunnar, þó raunar sé út-
úrdúr að víkja að því hér. Á
Torfagarði í Skagafirði bjó
maður að nafni Siguijón Gísla-1
son, sem svo kvað:
Jakob tvær oft konur kætti,
kyssti þær og með þeim bjó.
Þernum kærum böl hann bætti,
búinn æru var hann þó.
Kóngur Davíð, kempa mesta,
kunni að skrafa baugs við nó.
Yfir hafinn hölda flesta,
hann var afangóður þó.
Lofðungssonur listahraður.
lukkan honum veitti nóg
Salómon var sómamaður,
sand af konum átti þó.
Tengdir og sættir
En víkjum aftur að Illuga-
s-taðafólki og Katadalsmönn-
um. Þegar sem næst hálf öld
var liðin frá hinum geigvæn-
legu atburðum á Illugastöðum
og í Vatnsdalshólum gekk bróð-
ursonur Friðriks frá Katadal,
Jakob Bjarnason, að eiga
heimasætu á Illugastöðum, I
su Sólskin og logn
Framhald af 8. siðu
En enga trú hef ég á því, að ég
geti fundið íslending á Svalbarða,
hvernig sem leitað væri meðal
m, þeirra hátt á 4. þús. íbúa, sem það
land byggja, hina köldu og nyrztu
vetur. Meiri hluti þeirra eru Rúss-
iri ar. Þeir eiu þar í þremur bæjum.
m En Norðmenn eru í tveimur. Og
h- telja margir, að annar þeirra (Ny
Á Álesund) sé nyrzta byggð heims-
jó ins. Sá bær hefur 250 íbúa. Auk
la- þessa eru veiðimenn á einstaka
stöðum, oftast einn eða tveir á
hverjum stað.
En þó að ég treysti mér ekki að
finna íslending á Svalbarða, þá
*' frétti ég af einni íslenzkri konu á
einum allra nyrzta útskaga Nor-
egs (Magurey), rétt hjá Nordkap,
þegar ég var þar. Og á hún þar
mun fleiri hálfblóðs-íslendinga en
nokkur þessara fimm, sem áður er
getið. Hún heitir Elín og er úr
Rangárþingi. Stundum fer kven-
fólkið engu síður en karlmennirnir,
út á yztu horn heimsins — og eyð
ir þar sínum ævidögum.
Konsúlar íslands í Noregi, sem
ég heimsótti, tóku mér ágætlega
vel. Finnst mér víðast, þar sem
a- ég hef komið til útlendinga úti í
n- löndum, sem annast ræðismanns-
ld störf fyrir íslendinga, betra að
n- leita til þeirra en flestra íslend
m inga, er gegna' launuðum störfum
ð- í sendiráðunum íslenzku. Mín skoð
tl, un er eindregin sú, að ísland ætti
ja að fækka þeim síðarnefndu, en
n, I fjölga þeim fyrrtöldu. M. a. af því
Afgreiðsla áburðar verður eftirleiðis sem hér
segir:
Alla virka daga kl. 8.00 f. h. — 5.00 e. h.
Laugardaga engin afgreiðsla.
Áburðarverksmiðjan h.f.
i
LOKAD
vegna sumarleyfa 15. júlí til 8. ágúst.
Fataverksmiðjan GEFJUH
Snorrabraut 56.
Málflutningsskrifstofa
Málflutningsstörf, innheimta,
fasteignasala. skipasala.
*ón Sknftason hrl.
lón Grétar Sigurðsson tögfr
Laugavegi 105 (2. hæð).
Sími 11380. :
Land óskast
Óska eftir að festa kaup á
ca. 5—7 hektara landi í
nágrenni Revkjavíkur. má
vera sunnan Hafnarfjarðar.
Tilboð sendist í pósthólf
1032 fyrir 23. þ. m. —
v*v»v*v*v*v*x* v*x*v»v«V