Tíminn - 24.08.1961, Blaðsíða 7

T í MI N N, fimmtudaginn 24. ágúst 1961.
Lárus Jónsson:
„Kýrrassa tók ég trú”
Hinn 10. ágúst sl. ritar Bjarni
Þorsteinsson í TÍMANN athuga
semdir við greinarkorn eftir
mig um haughús og þvaggryfj-
ur. Svar við því gr’einarkorni
var mér hvorki óvænt né óvel-
komið. Ég þakka B.Þ. fyrir rit-
smíð hans, þótt ég hefði kosið,
að þar hefði meir verið rætt
um áþreifanlegar staðreyndir
en hindurvitni og fordóma.
Ég tel þó ástæðu til þess að
gera örlitlu nánari grein fyrir
afstöðu minni, ef vera mætti
að það kæmi í veg fyrir mis-
skilning eða leiðrétti þegar orð
inn.
Sú eina setning greinar minn
ar, sem B.Þ. telur þess verða
að haldið sé til. haga, hljóðar
þannig í útgáfu B.Þ.: „Mér dett
ur ekki í hug að halda því fram,
að þetta mál sé kannað niður
í kjölinn". Reyndar er þetta að-
eins hálf meining og ekki rétt
eftir höfð, en hvað um það.
Hér vil ég taka skýrt fram,
að þetta, sem kalla mætti fyrir-
vara, á ekki við það, að ég trúi
því, að „tilbúni áburðurinn gef
ur örari vaxtarskilyrði en ætla
má að heilbrigði jurtanna
henti“, svo notuð séu orð B.Þ.
Þvert á móti, enn þá liefur ekki
verið sýnt fram á neitt, er bendi
til þess, að ekki sé hægt að
framleiða jafn heilnæmt fóður
með tilbúnum áburði einum
eins og með búfjáráburði. Það
sem fyrirvara mínum var ætlað
að vekja athygli á, var, að ég
hafði ekki gert tilraun til þess
að meta í larónum þann auka-
kostnað, sem umræddar bygg-
ingar hafa í för með sér við
dreifingu nefnds búfjáráburð-
ar. Allur er sá liður neikvæður
fyrir byggingarnar og gerir
þær miður réttlætanlegar. Eins
kann einhverjum að þykja sem
vinnusparnaður sé nokkur dag-
legur að því að sleppa mykj-
unni niður um flórgólfið í stað
þess að koma henni í haug-
stæði, óg kann það að vega upp
aukavinnu við að ná mykjunni
úr haughúsi niiðað við haug-
stæði. Því er allt það, sem að
vinnukostnaðinum lýtur, marg
slungið og breytilegt eftir að-
stæðum. Þetta á einkum við
um haughúsið, þvaggryfjan
hygg ég að hljóti ekki skálka-
skjól á bak við vinnusparnað,
því að öll vinna við dreifingu
þvagsins er aukavinna og öll
tæki, sem til þess þarf, auka-
tæki.
Þá komum við að kúnum.
Víst væri stórfróðlegt áð kanna
úr hverju kýr hafa látið lífið.
ef það þá er mögulegt. En ein-
hvern veginn er það nú svo, að
kúm hefur tekizt að geispa goi-
unni, þótt minna hafi. verið um
tilbúna áburðinn. Sá mæti mað-
ur, Ólafur Jónsson á Akureyri,
hefur sýnt fram á, að meðalald
ur kúa í Eyjafirði sé í stórum
dráttum hinn sami hin síðustu
ár og árið 1939 Engum dettur
í hug að halda því fram. að Ey
firðingar noti minni tilbúinn
áburð en aðrir Eða bendir
aukning í nyt til þess. að kýr
séu verr fóðraðar nú en áður?
Það er sjaldnast eða aldrei
leiðin til sannleikans, að skella
allri sök á hitt eða þetta og
rembast síðan, á misjafnlega
viðkunnanlegan hátt, ' við að
sanna, að þannig sé málum hátt
að.
Því miður verð ég að viður-
kenna strax, að um leyniþráð
tilverunnar treysti ég mér ekki
að ræða, en víst furðar mig á
því, ef hann rignir burt úr
mykjunni, þótt bændur spari
sér kostnaðinn við dýrar bygg-
ingar yfir hana.
Trúmál eru einkamál hvers
og eins og hirði ég ekki urn að
deila um þau við einn eða
neinn, hvort sem um er að
ræða trú á kúamykju eða eitt-
hvað annað. Hins vegar vil ég
freista þess í sem stytztu máli,
að gera grein fyrir afstöðu
minni og annarra þeirra, sem
ekki vita betur eri að verðmæti
mykjunnar liggi í efnum þeim,
sem hún inniheldur.
Þjóðhakslegá séð kann að
virðast réttmætt, að vanda sem
mest meðferð búfjáráburðarins
og hindra þannig efnatap, því
að það spari gjaldeyri. Bændur
hafa ekki efni á að hugsa þann
ig. Ekki nær nokikurri átt að
bændur einir stétta fórni hags-
munum sínum á þann hátt
Þeir eins og aðrir atvinnurek
endur og framleiðendur verða
að haga rekstrinum þannig, að
bú þeirra skili sem beztum
arði og ódýrastri framleiðslu.
Samkvæmt þessu „kaupa“
bændur áburðinn þar, sem
hann er ódýrastur kominn á
túnið.
Við sjáum á ótalmörgum svið
um, að til fellur úrgangur, sem
vissulega inniheldur verðmæti,
en nýting þeirra er svo dýr. að
hún svarar ekki kostnaði. Þetta
hygg ég, að gildi um þessi fáu
áburðarkíló, sem vinnast með
þvaggryfjunni og haughúsinu.
Menn skyldu gera sér Ijóst,
að ég hef ekki fordæmt mykj-
una sem slíka. Ég veit. vel, að í
henni eru verðmæti. Til
skamms tíma hefur mykjan
verið svo til eini áburðuiinn,
sem bændur þessa1 lands
þekktu. Við slíkar aðstæður
var sjálfsagt að hirða mykjuna
sem bezt. Nú eru límarnir
breyttir, Mykjan uppfyllir eng-
an veginn meira en brot af
þörfum manna fyrir áburð. Þeir
verða að kaupa og dreifa til-
búna áburðinum. Og það er auð
velt að fá tilbúna áburðinn.
Mykjan er orðin eins konar
baggi, sem þó er óumflýjanleg-
úr Þetta verða menn að skilja,
ef um framför á að verða að
ræða í islenzkum landbúnaði.
Ég hef talið þessá áréttingu
nauðsynlega, til þess að koma
í veg fyrir að afstaða mín yrði
tortryggð með hálfum tilvitn-
unum. É.g mun .ekki. hvorki nú
eða í framtiðinni, hirða um að
deila um yfirnáttúrulegt gildi
kúamykju og sízt af öllu. hvort
það rigni burt. =é haugurinn
látinn standa úti.
16. 8. 1961.
EViiiiningarorð:
iigurjðn Jóhannsson
Hinn 4. ágúst s. 1. andaðist á
Héraðshælinu á Blönduósi Sigur-
jón Jóhannsson, Blöndudalshólum.
Það hefur löngum þótt sannmæli,
að „falls er von að fornu tré“. Sig-
urjón hefur um langt skeið verið
svo þrotinn að 'kröftum, að sú
fregn kom fáum á óvart, þó að
hann hafi löngum haft nokkra
fótaferð. En hin langstæða bar-
áttá hans, sú hin síðasta, sýndi á
furðu Ijósan hátt það, sem ein-
kenndi liann alla ævi — hið gneist
andi fjör, sem sjálf ellin og orku-
þrotin viitust trauðla geta lamað
svo, að til þess sæist ekki.
Auglýsi
T - W
E i i /í
Sigurjóp var fæddur i Mjóadal
6 okt. 1873, og var því tæpra 88
ára að aldri,, er hann lézt. Faðir
hans var Jóhann hreppstjóri í
Mjóadal Sigvaldason bónda á Ás-
geirsá Jónssonar bónda á Vatns-
horni Egilssonar. Móðir Jóhanns
var Björg Björnsdóttir bónda á
Másstöðum Grímssonar. Kona Jó-
hanns Sigvaldasonar og móðir Sig-
urjóns var Guðrún Jónsdóttir
bónda í Sauðanesi Sveinssonar
bónda á Hnjúkum Jónssonar.
Þessir nánustu ættliðir Sigur-
jóns eiga allir traustar stoðir í
þekktum húnvetriskum bændaætt-
um, þó að ekki verði þær hér rakt
ar. Það, sem vitað er um þessa liði,
virðist ótvírætt benda til þess, að
þar hafi ekki verið um veifiskata
að ræða, og fylgdi sú ættarerfð
honum til leiðarloka.
Sigurjón ólst upp hjá foreldrúm
sínum í Mjóadal til tvítugsaldurs.
Þarf í engar grafgötur að fara um
skólagöngur og 'annað í því sam-
bandi, sem nútíminn leggur að fót-
um hins 'vaxandi hluta þjóðarinn-
ar. í fang hans var færð önn hvers
dagslífsins, harðbýl og óvægin,
eins og hún var hverju íslenzku
barni á þeim árum.’Jóhann faðir
hans var enginn fjáraflamaður, en
stórhuga framkvæmdamaður. Er
það til marks um stórhug hans, að
litlu eftir 1880 réðst hánn í það ■
stórræði að kaupa tilhöggvið timb-1
urhús frá Noregi og reisa það í;
Mjóadal. Stendur það enn í dag
og heldur reisn sinni af ótrúlegri
sæmd í hópi þeirra bygginga, er
á síðustu árum hafa risið af
grunni. Hefur það þó átt margvís-
legri vanhirðu að mæta á ýmsum
skeiðum. Þetta sérstæða afrek
var innt af höndum á hinum ill-
ræmdasta harðindakafla, sem
gengið hefur yfir Húnavatnsþing
á síðustu mannsöldrum, enda mun
það hafa orðið Jóhanni slík raun,
að jaðraði við 'ijnldþrot Sigurjón
flutti því fátækt eina úr föður-
garði.
I-Iann kvæntist í september 1893
tæplega tvítugur að aldri. Kona
1 hans vár Ingibjörg Jónsdóttir
bónda í Hvammi Guðmundssonar
bónda á Móbergi. Móðir Ingibjarg-
ar var Anna Pétursdóttir bónda á
Refsstöðum Jónssonpr, bónda á
Snæringsstöðum Jónssonar. Var
Pétur albróðir hins þekikta atorku
manns Kristjáns hins ríka í Stóra-
dal. Ingibjörg var ’alin upp í fá-,
tækt, elzt 9 systkina, sem misstu
föður sinn, þegar hið yngsta var
1 á fimmta ári. Má nærii geta, að
ekki hafi verið um fjárstyrk að
ræða úr þeirri átt. Þeir, sem svo
var ástatt um, áttu sjaldnast góðra
kosta völ úm jarðnæði. Þau hjón
náðu því ekki í annað til ábýlis
en hin rýrari kotin fyrstu árin, og
þó svo mjög á hrakhólum, að þau
áttu heimili á fjórum býlum frá
1894 til 1901. Eftir það fækkaði
mjög búferlum þeirra. Þó eignuð-
ust þau ekki staðfestu, fyrr en þau
náðu eignarhaldi á Austurhlíð vor
ið 1917. Að Blöndudalshólum flutt-
ust þau vorið 1923, er þau festu
kaup á þeirri jörð í félagi við
tengdason sinn, Bjarna Jónasson
kennara og Önnu dóttur sína.
Þar dvöldu þau svo til æviloka, og
var bú þeirra mága rekið saman
meðan Sigurjóni entist orka til að
standa straum af sínum hluta.
Ingibjörg andaðist 1944. Varð
hún Sigurjóni mjög harmdauði,
því að hann unni henni hugástum.
Þeim varð fjögurra barna auðið.
Dóú tvö í æsku. Hin eru Jón S.
Taldurs fyrrv. kaupfélagsstjóri á
llönduósi og Anna, sem áður er
,iefnd.
Sigurjón dvaldi alla ævi í Ból-
staðarhlíðarhreppi og unni sveit
sinni fölskvalaust. Hann var einn
þeirra manna, er lítt hafði sig í
írammi urn félagsmál, enda kvaddi
hann sér ógjarnan hljóðs, þegar
þing var stefnt. í því efni var
hann hljóðlátur. Þó var hann flest
um betri félagi. Og einni tegund
félagsmála sinnti hann af kosl-
gæfni, þótt ekki þekktust dæmi
þéss, að hann keppti þar til met-
orða. Þegar hann var kominn að
fjallskilamálum í einhverri mynd,
var enginn í vafa um, að hann var
með í för, enda löngum hrókur
alls fagnaðar og flestum gildari til
áræðis og afreka, og svo snarráð-
ur, að fæstum var fært að etja við
hann kappi í því efni. En fáa hef
ég þekkt, er svo annt sem hann
gerðu sér um lítilsiglda unglinga,
þegar um slíkar ferðir var að ræða,
og ' þeim var umönnunar
þörf.
Og þær ferðir geta oft orðið vos-
samar, þegar inn á öræfi er komið.
En hitt var líka alkunna, að'hon-
um kom það mun betur, að þeir
gætu „s-núið sér við oftar en einu
sinni á dægri“, svo að notuð séu
hans eigin orð. Hann hefði mjög
vel getað gert að sínum orðum
þessa yfirlýsingu Stephans G.
Stephanssonar:
Það er að ílestu lítið lið,
sem lifir til að hika.
Mér er yndi að ýta við
öllu, — og sjá það kvika.
Sjálfur var hann flestum vask-i
ari, hestamaður góður og þv.í löng-
um á góðhestum. enda sjálfkjörinn
þangað, sem snarræði og viðbragðs
hraða var mest börf. Hann var á
yngri árum íþróttamaður ágætur,
— einkum um hlaup og stökk,
enda lék hann að hlaupa yfir
Ströngukvísl á hömrum, skammt
fyrir neðan'Hofsjökul. Veit ég eitt
dæmi þess^ að það hafi verið áður
gert, en ekkert síðan. Er það
hlaup óbrotgjarn minnisvarði um
frækni hans. Hann var gæddur
geislandi gleði, sem fylgdi honum
til leiðarloka, enda undi hann vel
í hópi glaðra vina, og kunni manna
bezt að meta, ef slíkt var goldið.
lí’ramöaJa s ls siöai i
Á víðavangi
Emil tvísaga í kkreiíJar-
málinu
Eins og lesendum blaðsins er
kunnugt, birti Tíminn á laugar-
daginn fregn um þungar sakir,
er sjávarútvegsmálaráðh. var
borinn í síðasta tölublaði Frjálsr
ar þjóðar. Tíminn hrinigdi til
Einils Jónssonar, sjávarútvegs-
málaráðh., og spurði hann um
sannleiksgildi þessarar fregnar.
Hann sagðist' ekkert við málið
kannast og vildi ekkert láta hafa
eftir sér um málið.
Á sunnudaginn segir Eniil svo
í Alþýðublað'inu, að þessar fregn
ir séu „hrein ósannindi og upp-
spuni frá upphafi til enda“. —
Hann hefði ekki fyrirskipað
neina breytingu á fiskmatinu.
í þessari grein Alþýðublaðsins,
þar sem breytingin á fiskmatinu
er sögð „hrein ósannindi og upp
spuni frá upphafi til enda“, gef-
ur Emil eftirfarandi upplýsingar
(orðrétt úr Alþ.bl.):
„Mati á Afríkuskreið hefur
ekki verið breytt. f júnímánuði
s.l. fór Skreiðarsamlagið hins
vegar fram á, að merki á cinum
flokhi skreiðar yrði breytt. Um
þetta munu hafa farið fram við-
ræður milli samlagsins og fisk-
mats ríkisins og féllst fiskmatið
á, að merkinu yrði breytt, án
þess að nokkur breytinig færi
fram á matinu sjálfu (sic!). Um
þetta mun sjávarútvegsmálaráðu
neytið liafa fengið að vita, en
ráðherra var aldrei um það
spurður og gaf því engar skip-
anir um þetta mái. Leyfið til
breytingar á nafni viðkomandi
flokks skreiðar var veitt til
bráðabirgða, en ákveðið að taka
málið til endurskoðunar, ef erfið
leikum eða misskilningi ylli.
Fyrir nokkrum vikum bárust
kvartanir um skreið, ekki með
hinu nýja merki, Iieldur skreið
með gamla merkinu óbreyttu.
Vildi þá fiskmatið endurskoða
merkisbreytimguna strax, en
RÁÐHERRA ÁKVAÐ (Ieturbr.
Tímans) að bíða, unz fréttir bær
ust af því, hvernig hinu nýj.a
merki ýrði tekið, en sá fiskur
cr nú fyrst að koma á markað.“
Svo mörg eru þau orð sjávar-
útvegsmálaráðherrans, og þau
eru býsna merkileg á margan
hátt. Ráðherrann, sem ekkert
vissi um málið ,hafði aldrei
heyrt getið um heinar breyting-
ar á merkingu skreiðar, hafði
aldrei verið um það spurður og
ekkert fengið um það að vita,
ákveður samt, að því er hann
sjálfur segir, að „bíða, unz frétt
ir bærust af því hvernig HINU
NÝ-.TA MERKI yrði tekið.“ —
Ráðherrann virtist því þegar
flæktur í málið.
Én Emil segir líka aðra sögu.
Það hafa borizt kvartanir um þá
skreið, sem merkt var „OffalI“,
þ.e. svört úrgangsskreið. Jafn-
vel þó þessi skreið sé tryggilega
merkt sem úrgangsskreið og seld
sem slík, berast kvartanir yfir
því, að hún sé svo léleg, að ekki
sé einu sinni hægt að selja hana
sem úvgangsskreið, Iivað þá
meira. Ráðherrann segir, að fisk-
matið hafi viljað endurskoða
merkisbreytinguna, þegar þess-
ar fregnir bárust, en það var
sams konar skreið („OffalI“ —
dökk úrgangsskreið), sem merk
ið hafði verið tekið af, þ.c. hún
var ekki anðkennd sem úrgangs
skreið. Ráðherrann segir sjálfur,
að þá hafi hann. sjávarútvegs-
málaráðherrann (sem að eigin
sögn vissi ekkert um þetta mál.
hafði aldrei fengið neitt uni það
að vita o>g aldrei gefið neinar
skipanir í sambandi við það og
kannaðist ekkert við það s. 1.
föstudagskvöld), ákveðið að bíða
unz fréttir bærust af því, hvern-
(Framhalo s lo áiðn'