Tíminn - 25.08.1961, Qupperneq 7

TfjttlNN, föstudaginn 25. ágúst 1961.
MINNING:
var björt yfirlitum með gráblá glaðra æskudaga, er hún vann við
augu og glóbjart hár. Allt yfir- heyannir heima í góðum og glöð-
bragð hennar svo norræntsem bezt um hóp. Og þarna á brekikunum
mátti verða. Þau ummæli heyrðust fyrir ofan Sauðárkrók var útsýni
ósjaldan, að ekki sæist fríðari kona mikið og faguit yfir fjörðinn henn
Hofsstaðir í Skagafirði er fögur
jörð og kostarík. Fyrr á öldum
' voru þeir frægur kirkjustaður. Þar
var mikil Maríuhelgi. Um langan
aldur átti Hólastóll jörðina, en er
stólsjarðir voru seldar eftir 1800
varð jörðin bændaeign og hefur
verið það síðan. Oft hafa setið þar
merkir bændur og mikilsvirtir
sveitarhöfðingjar.
Á síðari áratugum 19. aldar, og
nokkuð fram yfir síðustu aldamót,
bjuggu bræður tveir á Hofsstöð-
um. Víða voru þeir komnir fyrir
skörungsbrag sinn um sveitar’-
stjórn, rausn og búmennsku. Um
margt voru þeir menn mikilhæfir.
Oft voru þeir kenndir við jörð sína
og nefndir Hofsstaðabræður. Bræð
ur þessir hétu Björn og Sigurður.
Þeir voru synir Péturs hreppstjóra
og bónda á Hofsstöðum, Jónsson-
ar bónda og smiðs á Lóni í Viðvík-
ursveit, Björnssonar prests í
Stærra-Árskógi Jónssonar. Þeir
voiu bræðrasynir Pétur faðir Hofs-
staðabræðra og Pétur faðir séra
Rögnvalds forseta Þjóðræknisfé-
lags íslendinga í Vesturheimi.
Móðir Hofsstaðabræðra var Sigríð-
ur Björnsdðttir Magnússonar
Bjömssonar prests að Hjaltabakka,
en móðir Sigríðar var Guðrún dótt
ir Kráks bónda og þjóðhagasmiðs
á Leifsstöðum í Svartárdal Sveins-
sonar prests í Goðdölum, en son-
arsonur séra Sveins var hinn nafn-
kunni merkismaður Sveinn læknir
Pálsson fi’á Steinsstöðum í Skaga-
firði.
Björn Pétursson bóndi á Hofs-
stöðum var tvíkvæntur. Fyrri kona
hans var Margrét Pálsdóttir hrepp-
stjóra og bónda á Syðri-Brekkum
í Skagafirði, Þórðarsonar bónda á
Hnjúkl í Skíðadal. Þessi voru börn
þeirra Björns og Margrétar, er til
aldurs komust: Sigurður bóndi í
Hofsstaðaseli, Pálína húsfreyja á
Syðri-Brekkum, Sigríður húsfreyja
á Ytri-Brekkum og Anna húsfreyja
á Lóni í Viðvíkursveit. Síðari kona
Björns var Una Jóhannesdóttir
bónda á Dýrfinnustöðum í Skaga-
firði, Þorkelssonar bónda á Svaða-
stöðum og konu hans, Kristínar
Jónsdóttur. Tvö voru börn þeirra
Björns og Unu, er náðu fullorðins
árum. Þau báru nöfn móðuifor-
eldra sinna, Jóhannes, fæddur 15.
4. 1887, og Kristín, fædd 17. 12.
1889 að Hofsstöðum. Öll voru börn
Björns fríð sýnum og um margt
mikilhæf, enda áttu þau til at-
gjörvismanna að telja. Niðjar
Björns eru nú margir orðnir. Með-
al þeiria eru þjóðkunnir stjórn-
.málamenn, kunnir lærdómsmenn
og merkir búhöldar.
Jóhannes varð bóndi á Hofsstöð-
um, er faðir hans brá búi 1912.
Hafði Björn þá búið á Hofsstöðum
í meira en hálfa öld og var um
langt skeið meðal helztu forráða-
manna sveitar sinnar og héraðs.
Jóhannes hlaut og mjög að sinna
almennum málum, eins og faðir
hans hafði geit. Hann hafði um
skeið verið bæði hreppstjóri og
sýslunefndarmaður, er hann brá
búi og fluttist til Reykjavíkur, eft-
ir að hafa búið á Hofsstöðum í
meira en 20 ár. Lengi muna Skag-
firðingar og margir aðrir rausn
og valmennsku þeiria Hofsstaða-
hjóna, Jóhannesar Björnssonar og
frú Kristrúnar Jósefsdóttur.
Kristín Björnsdóttir ólst upp
með foreldrum sínum heima á
Hofsstöðum framundir tvítugsald-
ur. Mun hún hafa notið æsku sinn
ar og uppeldis, svo sem bezt mátti
verða um heimasætur á þeirri tíð.
Minntist hún oft æskuheimilis síns
með ánægju og hri'ningu. Henni
fór sem mörgum öðrum, er telja,
að ekkert orð leiki Ijúfar á tungu
né léttara í huga en orðið heimi
og heima. Bar og margt til þess, að
svo hlaut að vera. Ung dáði hún
föður sinn og naut mjög ástríkis
hans og glaðlyndis, sem hann var
en Kristín var, né glæsilegri að
öllu. Háttvísi og hófsemi var
henni í blóð borin, en sumir töldu
hana hlédræga um of. Glöð var
hún þó og reif í góðvinahóp og
alla tíð svo heimilisprúð, sem mest
mátti verða. Greind kona og gegn,
sem þekkti Kristínu síðustu
hennar heima á Hofsstöðum,
,, . lét - sannmæli,
alkunnur fyrir. Hún mun og:Svo ummælt: „Hún var stjarna á|„Eyjan dranga
B / BJ ______ en Kristín var, né glæsilegri að ar, fagran og víðfeðman. Þar sást
ÍV. 8^ I C T I R Sll I** 1 ||| öllu. Háttvísi og hófsemi var Mælifellshnjúkur, hinn fríði fjalla-
I I I I | B I § I 8 11 : henni í blóð borin, en sumir töldu jöfur í tign sinni og veldi. Og sízt
mátti gleyma hlíðum fjallanna,
sem hér voru geymd henni. Þar
átti hún sín bernskuspor. Hér
blöstu við eyjar og sund í sólar-
ár Ijóma norðursins, og 'hér varð það
sem forðum var kveðið:
unir sér undir
vanga stólsins11. Tindastóllinn, sem
þjóðtrúin vafði undraljóma og
gæddi töfrahöllum. Þar fundu
hugsanir og ævintýraþrá óska-
steina og aðra dýrgripi. Það þurfti
aðeins að ganga á fjallið um helga
Hún var góð húsfreyja, sem margt1 sjróia Jónsmessunótt og líta aldrei aftur,
hefur kennt dóttur sinni og öðrumj í •- þó að sækja þyrfti á biattann. Frú
»„g»m stiltan sem »I»5t írili Brim.l B™m “S1 *• »»»
með henm, en þær voru margar., synfpáls Briem amtmanns og fyrr- á fjallið og fundið þar dýrgripi og
I konu hans, Kristínar Guðmunds- he]Sa doma- Ein af Þeim perlum
dóttur frá Auðnum á Vatnsleysu-
snemma hafa kunnað að meta
stjórnsemi hans og skörungsbrag.
Móðir Kristínar var og hin merk-
asta kona. Talið var, að hún hefði
verið fríðleiks kona mikil. Hún
var og mild kona og umhyggjusöm
stóru heimili, sem öllum þótti gott
að kynnast og starfa með“.
Kristín fór til Reykjavíkur, er
hún var nær tvítugsaldri. Gekk
hún þar í hússtjórnarskóla tvo vet
ur og stundaði auk þess nám utan
var þrá hennar til þess, að maður
strönd. Guðmundur bóndi á Auðn- hennar og aðrir Þeir, sem hún
unni, mættu vinna mikil og þjóð-
nýt störf. Slík hefur verið þrá
allra göfugra kvenna á öllum öld-
um. Manni hennar hafa verið falin
lynd, svo sem bezt má verða. Svo
var þrek þeiirar konu mikið, hygg
indin örugg og greindin góð, að
vel mætti hún hafa verið kjörin til
forustustarfa félagsmála, en hjá
um var búhöldur mikill og hinn
mesti framkvæmda- og athafna-
maður. Briemsættin er svo þjóð-
kunn, að ekki þarf að kynna hana ..
hér, enda mundi það of langt mál, morg. trunaðarstorf,, bæði af ein-
ef slíkt skyldi gert að nokkru ráði. staklingum, bæjarfélagi Sauðár-
Skylt er þó að minnast þess, að kro,ks °«r fleiri íelagssamtökum.
Páll Briem var ekki einungis með-í Eefur hann feyst öll sín störf af
al æðstu embættismanna þjóðar I,icndi af mikilli vandvirkni og
sinnar. Sagan geymir líka nafn sæmd.FuUyrðama, að hugur og
hans meðal fremstu stjórnmála-íhond fru Knstmar Bnem hefur
manna og þjóðskörunga. Kristinn mf0g stuft að því að svo mætti
Briem kaupmaður á Sauðárkróki takast' Æ.tla ma °g> að groðiirlöncl
er gáfaður maður og fjölfróður. j fru Erlstinar Eriem hafi orði®
Ungur var hann settur til mennta, “enni k'serust fyrir það, að þau
en hugur hans snerist til verzlun- voru brautryðjandastarf manns
arstarfa og var hann 3 ár við verzl bennar, er vel hafði tekizt. Jón Þ.
unarnám í Edinborg í Skotlandi. Bí°rnsson skólastjóri á Sauðár-
Fáir íslendingar höfðu stundað krokl og Kristinn Briem hofðu fer-
verzlunarnám erlendis í byrjun gongu um Það að Sræða töðuvelli
þessarar aldar. Kristinn Briem á Sauðárkróksmóum, svo að veru-
1 mun því hafa verið meðal fróðustu legu gagni kæmi- Var ræktun Þessi
Oft var um þrjátíu manns í heim- 0g færustu veizlunarmanna hér- ómetanlega mikils verð fyrir ná-
ili hjá þeim Hofsstaðabræðrum og lendis, er hann kom heim frá-grgnna: ÞeirrÚ ,og bæjarfélagi?,, Að
stundum fleira. Á slíkmm heimil- námi. Briemshjón stofnuðu heim- lienni var °S hin mesta prýði.
um voru störfin fjölbreytt og ili sitt og settust að á Sauðárkróki! Frú Kriatín Briem var þreklynd
margt ag læra, enda var Kristín 1912. Þau settu þar verzlun á kona, hlý og bar með sér mikinn
ung að árum, er hún ger’ðist starfs- j stofn, sem Kristinn Briem hefur manndómsbrag. Hún var mikill
kona mikil og stjórnsöm. Lagði rekið æ síðan eða nú í nær hálfa vinur vina sinna, hollráð og trygg-
hún mikla stund á sauma og tó- öld, Briemshjónin reistu bygging-
vinnu. Margir voru þeir fleiri en ar miklar á víðlendri lóð, er þau
foreldrar Kristínar og fólk þeirra, höfðu keypt í kauptúninu. íbúðar-
sem hún lærði af, meðan hún var og verzlunarhús þeirra er mikil
heima á Hofsstöðum. Á heimili bygging og vönduð. Mun það hafa
hennar var bókakostur góður, og verið veglegasta íbúðarhús kaup- þeim sneiddi hún um of. Ekkert
báðir voru þeir bræður bókamenn. túnsins, er það reis af grunni, og sbal hér um það sagt, til hverra
Sá var og siður þeirra bræðra, að enn er það með myndariegustu mennta hugur frú Kristínar Briem
lesa hátt á kvöldvökum, eða láta byggingum bæjarins. Margt færð- hefur mest staðið. Til þess skortir
aðra gera það. Máttu þá allir á ist í betra og nýtízkulegra horf um bæði glöggskyggni og kunnugleik.
hlýða. Var það og hægt, því að kaupmannaverzlun á Sauðárkróki Almælt var það, að hún ætti ríka
sambyggður var bær þeirra eftir að Briem stofnaði þar verzl- listagáfu. Það var og alkunnugt,
bræðra, svo að aðeins einn þilvegg Un sína, enda hefur hann alltaf að hún var hagleikskona mikil.
ur skildi. Sigurður, föðurbróðir kunnað góð skil á öUu því, er að Naut þessi gáfa hennar sín vel við
Kristínar var fróðleiksmaður mik- viðskiptum lýtur. Verðlag varð hannyrðir og heimilisiðnað alls
ill og djúphygginn. Mun hann og hagstæðara við Briemsverzlun en;konar. Mjög kom og gáfa þessi að
hafa mátt teljast hinn vitrasti mað oft hafði áður þekkzt við Skaga-1 góðu liði við húsbúnað og heimilis
ur. Hann var og hagleiksmaður fjörð og víðar. Allir nutu sömu j prýði, en um þau efni var smekk-
mikill og hinn mesti búhöldur. kjara við verzlun þessa. Og al-,vísi frú Kristínar Briem frábær.
Björg kona Sigurðar var dóttir mælt var það, að svo væri orð- Heimili sínu helgaði hún flest sín
Jóns Hallssonar prófasts. Hún var heldni þeirra Briemshjóna örugg,1 störf og bjó það öllu ‘sem bezt.
og höfðingleg kona og hinn mesti að vart gæti hún brugðizt. Allaj Var hún ástsæl af fólki sínu, þjón
kvenskörungur. Kristín hefur ef- tíð hefur Kristinn Briem lagt mik ustustúlkum og mörgum öðrum.
laust lært margt af hjónum þess- inn hug á það, að bændur og aðr-' Hún var og gestrisin kona, og yfir
um. Sambýli og samvinna öll ir viðskiptamenn hans lentu ekki j móttökum hennar öllum hvíldi
þeirra Hofsstaðabræðra var svo í skuldakröggum við verzlunina. hefðbundinn höfðingsbragur, sem
fi’ábær að kostum, að frægt varð Mun honum hafa tekizt þetta. Með 1 margir munu lengi minnast. Þess
um Skagafjörð allan og raunar víð þessu hefur hann unnið að mikils mun og minnzt, að frú Briem var
ar.'.ffeimiliskennara teku H°fsstaða verðu hagsmuna- og menningar- gjöful kona.Gaf hún oft stórgjafir.
hjón til þess að kenna börnum sín- máli. Telja má fullvíst, að frú Hún kunni og vel að meta, hvar
um og fósturbörnum bæði bókleg Kristín Briem hafi stutt mann gjafa hennar var mest þörf. Svo
og verkleg fræði. Uppeldissystur sinn vel að störfum við þetta hug- j sagði öldruð kona, er var lasburða
frú Kristínar voru þær frú Lovísa sjónamál. Kunnugt er, að hún lét orðin: „Ekki skortir mig, meðan
dottir Sigurðar Péturssonar, síðar eitt sinn svo um mælt: „Ég vil, að ég er í grennd við Briemshjón“. \
læknisfrú á Húsavík, gift Bimi viðskipti séu örugg i-g hrein. Ég En fátt vildi frú Briem að rætt
lækni Jósefssyni, og frú Sigrún veit, að fáir vaxa af þvi. að vera
Pálmadóttir, gift Jóni Sigurðssyni háðir verzlunarskuldum, og mig
alþingismanni og bónda á Reyni-^ hryllir við sögunum um mismun-
stað- inn, sem verzlanir gerðu oft áður
Ætt og uppeldi ræður mestu á fátækum og ríkum“.
um það, hverjar vöggugjafir þær Kristín var alin upp við búnað-
verða, sem menn hljóta, og líka armenningu og sveitastörf. Unni
hversu þær reynast. Slíkar gjafir' hún gróðri alla tíð. Hún mun hafa ___________________________
hlaut Kristín bæði margar og stór- fagnað því, er maður hennar fór dvaldi nokkur síðustu ár hjá dótt
ar og kunni vel með þær að fara. að vinna að búnaðarmálum og rak ur sinni og tengdasyni. Naut hún
Reð þetta miklu um það, að mjög mikinn og fjölþættan búskap um sérstakrar umönnunar og hlýju af
naut hún hylli fólks, þegar í æsku margra ára skeið. Ræktun þeirra hálfu beggja þeirra hjóna.
og var óskabarn flestra, sem kynnt Briemshjóna á móunum fyrir ofan Briemshjón áttu átta börn. Þrjú
ust henni. Hún var kona svo fríð Sauðárkrók var frú Briem mikið þeirra dóu við fæðingu 0“ það
sýnum, að fágætt þótti. Hún var ánægjuefni. Þar var hennar sól- fjórða nokkurra mánaða. Var mik-
væri um gjafir hennar, og mun
svo hafa verið um fleiri í hennarj
ætt. Það mun og hafa verið trúar-l
atriði Svaðastaðamanna langt í(
ættir fram, að ekki mætti vinstri
höndin vita, hvað sú hægri gerði,
er gjafir væru látnar af hendi.
Una, móðir frú Kristínar Briem
hávaxin og bar sig virðulega. Hún vangur. Þar var gott að minnasti
(Framhald á 13. siðu).
7
A víðavangi
Samvinnufélögin komu í
veg fyrir löng verkföll
í ágætri grein Einars Ágústs-
sonar, sparisjóðsstjóra, í blaðinu
s. 1. þriðjudag sagði m. a.:
„Þegar ríkisstjórnin sá, að ekki
yrði lijá því komizt að koma eitt-
hvað til móts við kröfur verk-
lýðsfélaganna, voru þeir sérfræð-
ingar, sem fyrir nokkrum dög-
um höfðu lýst því yfir, að hag-
kerfið þyldi enga launahækkun,
látnir setjast við að endurreikna
og komust brátt að þeirri niður-
stöðu, að Iíklega mundi hægt að
greiða 6% launauppbót, en alls
ekki meira að sinni a. m. k., og
allt útlit fyrir að frekari samn-
ingaumleitanir mundu þýðingar-
lausar, þar sem verkalýðsfélögin
töldu þessa hækkun allsendis ó-
fullnægjandi til að bæta upp
þær kjaraskerðingar, sem orðið
hafa að undanförnu.
Framundan sýndist því vera
Iangvinnt verkfall með öllu því
stórkostlega þjóðfélagstjóni, sem
því er óhjákvæmilega samfara.
Þannig var málum komið, þeg-
ar Vinnumálasamband samvinnu-
manna gekk fram fyrir skjöldu
og samdi við verkalýðsfélögin um
nýjan iaunagrundvöll, sem gat
tryggt Iaunastéttunum mann-
sæmandi lífskjör og tryggt vinnu-
frið í landinu um langan aldur,
ef ekki yrði unnið gegn því eftir
öðrum leiðum.“
Stjérnin mun reka sig á
Grein sína endaði Einar Ágústs
son á þessum orðum:
„Þá eru nokkur framkvæmda-
atriði, sem greinilega sýna hug
þann, sem að baki býr. Afurðir,
sem framleiddar voru í Iandinu
fyrir 1. ágúst, eiga ekki að reikn
ast á nýja verðinu til framleið-
enda, þótt þær verði ekki seldar
og fluttar út fyrr en eftir gengis
breytinguna. Hagsmunir ríkis-
sjóðs eru þarna settir ofar hags-
munum framleiðenda, sem auð-
vitað torveldar þeim launagreiðsl
ur. — Engar ívilnanir virðist
eiga að veita í formi lækkunar
tolla, skatta, álagningar eða
neinna þeirra liða, sem bein á-
hrif hafa á verðlagið, gengislækk
un er ákveðin hærri að hundraðs
hluta en almennasta hækkun
launa og kemur vitanlega með
margföldum þunga við fjárhag
almennings, þegar öll aðflutnings
gjöld og álagning er reiknuð á
hærri grunn án nokkurrar til-
slökunar.
Þannig mætti lengi telja, þótt
ekki verði gert hér að sinni.
Allt virðist þetta benda til
þess, að hér hafi stjórnin notað
tækifærið til að koma þeim á-
hugamálum sínum í framkvæmd
að rétta við lélegan fjárhag rík-
issjóðs og sýna almenningi klærn
ar, hverjir það séu sem völdin
hafi, vafalaust í þeim tilgangi
að hræða launastéttirnar frá því
að leita réttar síns.
Enginn vafi er á því, að ríkis-
stjórn fslands mun reka sig á
það fyrr eða síðar, að á þennan
hátt er ekki hægt að stjórna,
alveg cins og allir þeir. sem það
hafa reynt á undan lienni.
Því fyrr sem fólk áttar sig á
því, hvað gerzt hefur í launamál-
um hér að undanförnu, því meiri
vonir standa til þess, að samtök
fólksins í landinu beri gæfu til
þess að finna sameiginlega Iausn
á vandamálum sínum á svipaðan
hátt og gert var i kjarasamning-
um i sumar af samvinnusamlök-
unurn *>g verkalýðshreyfingunni
og því skemmri verður b’ð uú-
verandi ríkisstfórnar eftir þ-íirri
Iausn, sem henni er fyrir beztu,
cn bióðinni nauðsvn.“