Tíminn - 27.08.1961, Blaðsíða 9

UÉMIN N, sunnudaginn 27. ágúst 1961. 9
Við bryggju í Tönsberg liggur
stórt skip vi5 festar, og enski fán-
inn bærist ekki í logninu. Og á
víð og dreif um höfnina liggja
lítil, sérkennileg skip með háar
yfirbyggingar og tunnu í for-
mastri. Það eru hvalveiðibátar.
Innan skamms leggja þeir af stað
til Suðurhafa, þar sem þeir dvelja
6—8 mánuði á ári hverju. Stóra
skipið er eign brezka útgerðar-
mannsins Salvesen, sem gerir út
mikla hvalveiðileiðangra á ári
hverju með norskum áhöfnum, og
þótt brezkur sé, má fremur telja
útgerð hans norska en brezka.
Suður-Georgía
f lok ágúst-mánaðar leggur stóra
skipið af stað í leiðangur, ásamt
fjölda veiðiskipa. Mörg hundruð
norskir hvalveiðimenn eru innan-
borðs.
Það er löng leið til Georgíu
frá Tönsberg, og hinn hraðskreiði
floti mun þurfa að sigla í 18 daga
til þess að komast á miðin. Hvergi
er þó komið við á leiðinni nema :
í Venezuela, þar sem skipin taka
brenosluolíu til vetrarins. Hin
risavöxnu móðurskip fylla geyma >
sína af eldsneyti og jafnóðum og
það iosnar við hana úr geymum
sínum, fyllast þeir af fínasta hval-1
iýsi, — eða eiga a.m.k. að gera
það. Ehi það eru einnig vinnslu-
stöðvar á landi í Georgíu, og
Salvesen þessi á m.a. tvær stöðvar
þar, Leith Harbour og aðra til,
ásamt tveim móðurskipum.
Suður-Georgía er sérkennilegt
land. Þar eru há fjöll og gróður-
lausar landræmur. Ef ekki væru
hinar arðbæru hvalveiðar, væri
sjálfsagt ekki mikið um ag vera
þar, en þarna hafa hvalveiðijöfr-
amir miklar viðgerðarstöðvar fyr-
ir flota sinn, flotkvíar og verk-
smiðjur, sem búa hvalabátana und
ir vertíðina, sem hefst í október-
mánuði ár hvert.
Sven Foyn
Af því, sem hér hefur verið sagt
að framan, gætu nú einhverjir
haldið ,að það væru einvörðungu
brezkir auðmenn, sem stunduðu
hvalveiðar frá Noregi. En svo er
ekki. Norðmenn eiga sína eigin
flota og hafa verið forystuþjóð í
hvalveiðum árum og öldum sam-
an. Það var Norðmaðurinn Sven
Foyn, sem fann upp nútíma hval-
veiðiaðferðir, að nota hraðskreið
vélskip. fallbyssur og véltækni við
hvalveiðar í stað árabáta, þar sem
áhöfnin var jafnvel í meiri hæt.tu
en bráðin. Skip Sven Foyns SPEC
ET FIDES — fyrsti hvalveiðibát-
urinn með nútímasniði var smíð-
aður árið 1876, og þar með voru
Norðmenn orðnir hvalveiðimenn
á heimsmælikvarða og eru enn
einn stærsti aðilinn, sem þær veið-
ar stunda.
Aðferð Foyns var í stuttu máli
þessi: Vélskip er notað við veið-
amar, og skutlinum er skotið með
fallbyssu, sem er fremst á skipinu.
Úr skutlinum er hvallínan þrædd
gegnum ótal blakkir, sem tengdar
eru gormaverki, sem staðsett er
í lest hvalveiðibátanna og þegar
kröftugur hvalur brýzt um með
skutulinn í holdi sínu, starfa gorm
amir eins og veiðistöng og koma
í veg fyrir að línan slitni. Þegar
dauðastríði hvalsins er lokið, þá
er hann dreginn að skipinu með
sterku spili. Þessi veiðiaðferð hef-
ur nú algjörlega útrýmt fmm-
stæðum aðferðum, eins. og að læð-
ast á árabátum og kasta með hand-
afli skutli í þessi stóru dýr, þar
sem þau mara í sjóskorpunni Hún
er ekki aðeins öruggari, heldur
einnig af skiljanlegum ástæðum,
mikiu fljótvirkari og arðbærari.
Þó mun á einum stað í heim-
Það var mikið verk að sjóbúa HVAL VII, því að skipið var að koma úr 16 ára flokkunarVíóge/.:. Maðurlnn á
landgöngubrúnni er Agnar skipstjóri. Hinir eru, taiið frá vinstri: Jón, Erlingur, Hans, Gylfi og Krlstján.
Jónas Guðmundsson, sjóliðsforingi:
i
Með hvalveiðimönnum í Noregi
inum vera við lýði, að skutla að skipshliðinni og skorinn við eftirsótt var þessi vara af tízku-
hval með berum höndum úr ára- síðuna. Aðeins spikið og skíðip drósum, að Hollendingar hættu
skipum, en það er á Madagaskar, voru hirt. Spikið var brætt í frum- ekki fyrr en þeir höfðu útrýmt
stæðum ofnum á þilfarinu, og þessu tignarlega dýri í hafinu um-
! kynt undir með hvalspiki. Þetta hverfis ísland og Grænland, og
var seinvirkt pg þreytandi Venju- þar með vhf þessi fagra kventízka
fullfermi og á þessum tima urðu Skipting veiða
' * wfí L Mb áhafnirnar að þola hörð kjör, mat- Eins og áður var sagt, eru hval-
Wí arskort’ sjúkdóma og harðræði. Veiðar í Suðurhöfum arðbærar. En
M En veiðarnar gafu vel i aðra hond, hætt er viðj að á sama hátt og
s og enn hann dag * daS ma sia hvalastofni Atlantshafsins var nær
: Wk 5 m flnar «n,ur’ sem skipstjórar a útrýmt> sé hætta á> að hvalastofn-
m hvalveiðiskipum reistu fyrir 100 ar Suðurhafa gangi til þurrðar.
kS" „ mm árum 1 Salem og víðar,í Banda- Til þess að girða fyrir það, hafa
\ ^ M 'tundaðar í KyrrahafínÍðar V°rU ÞjÓðÍr heimsins komið sér saman
EM Kringum 1600 voru Hollending- Norðmenn hafa þannig um 3.800
t ^^|^HN|MÉj|PF JÉfl ar aðalhvalveiðimenn í Norður- bláhvalaeiningar af um 15.000,
Bm Þeir veiddu sléttbak sem leyfðar eru á hverju ári. —
Hl ]||L einvörðungu. Einkum sóttust IIol- Árlega er haldin ráðstefna hval-
Wmjm lendingar efir hinum löngu skíð- veiðiþjóðanna um tilhögun og
um sléttbaksins, sem voru allt að skiptingu veiðanna, og er komið
t metrar á lengd. Skíðin voru not- saman í London. Helztu veiðiþjóð-
mSfyuSjS&SfiSm ’-'ð í krínólín (kvenpils), og svo irnar eru Norðmenn, Japanir,
Englendingar, Hollendingar og
Rússar. Ekki hefur þó tekizt þarna
fremur en annars staðar að koma'
sér saman, og munu Rússar og
Hollendingar ekki hafa samið un
takmarkanir, en þó fara þeir eftir
þeim að einhverju leyti.
Ein bláhvalseinmg er sem jafn-
gildi 75 feta bláhval (Steypireyð-
ur). Jafngildi bláhvalseiningar af
búrhval eru 110 fet og langreyð-
ur sama og 200 fet af sandreyði.
En hvalir eru reiknaðir í fetum.
Er þá átt við samanlagða lengd
þeirra hvala, er veiðast.
Suðurhafaveiðarnar hefjast, eins
og áður er sagt, með búchvals-
veiðum 1. desember. Frá 1. jan.
má veiða s.kíðishvali, þ.e.a.s. blá-
hvali, langreyði og sandreyði, sem
eru verðmætastir og stærstir.
Vestfold
Hvalveiðar eru stundaðar frá
Noregi einvörðungu af íbúum
Vestfold-héraðs. Helztu hvalveiði-
bæir eru Sannefjörður og Töns-
berg. Hvalfangararnir eru flestir
bændur, sem snemma á haustin
fara með hvalveiðiflotanum til
Suðurhafa og koma ekki aftur
heim fyrr en í apríl, eftir 6—8
mánaða fjarveru. Konan verður
eftir og gætir búsins, meðan mað-
urinn veiðir hval, og þykja þessar
löngu fjarvistir sjálfsagðar, því
að hvalveiðin er undirstaða mik-
illar velmegunar í þessu héraði.
Frá Tönsberg er til dæmis útgerð-
armaðurinn Vilhelmsen, sem á
næst stærsta skipafélag í heimi,
Vilhelmsen-línuna, sem telur um
70 skip, sem öll eru yfir 10.000
smálestir að stærð og sigla um
öll heimsins höf. Er á þetta minnzt
til að sýna, að það er ekki ein-
vörðungu hvalur, sem þetta dug-
lega fólk í Vestfold fæst við. —
Skipasmfðastöðvar eru miklar og
í Tönsberg voru m.a. tvö 28.000
smáles.ta skip í smíðum.
Stóra nafnið í hvalveiðum Norð
manna er THOR DHAL. Hann á
nokkur stór hvalveiðimóðurskip
og til marks um stærðina, er móð
urskipið Thorhavet, stærsta skip,
sem B.W.-skipasmíðastöðin í Kaup
mannahöfn hefur smíðað, en sú
skipasmíðastöð hefut smíðað mik-
ið af skipum fyrir íslendinga m.a.
flest Eimskipafélagsskipin.
Hvalveiði við ísland
Það má skipta hvalveiðunum við
fsland í þrjú tímabil. Hið fyrsta
hefst með hvalstöð eða hvalasta-
sjón Norðmanna, sem reist er á
Hesteyri við ísafjarðardjúp árið
1883. Ellefsen, sem frægastur er
Jónas Guðmundsson
Hvalur h f. hefur á þessu ári fengið
t.'a nýja hvalveiðibáfa. Jónas Guð-
mundsson var í hópi þeirra, er sóttu
annan þessara báta og fór hann
þessa ferð í sumarleyfi sínu. Hann
var 1. stýrimaður á bátnum. Með-
fylgjandi grein um hvalveiðar skrif-
aði hann fyrir TÍMANN.
þar sem nokkrar hvalveiðar eru
stundaðar enn þann dag í dag með
gömlu aðferðinni.
Tízkan og hvalurinn
Það mun engum blöðum um
það að fletta, að vart hefur karl-
mannlegra starf verið stundað,
en hvalveiðar upp á gamla mát-
ann. Veiðarnar voru stundaðar á
litlum seglskipum, 200—500 lest-
ir að stærð og jafnvel minni. Þessi
skip þvældust um íshöfin, þar
sem óveður voru tíg og þegar hval
ur sást í nánd, voru settir út ára-
bátar og róið að þessum stór
kostlegu dýrum, þar sem þau mör-
uðu í kafi. Ef það heppnaðist að
koma skutlinum í hvalinn og
Gylfi Guðmundsson, hagfræðingur, var háseti á heimsiglingunni. Hér er hann á tali vlð grænmetlssölukonu.
devða hann. bá var hann dreninn en margir fengu sér ávexti f nestið. Gylfi er skrifstofumaður hjá Hval hjf.