Tíminn - 29.09.1961, Blaðsíða 12

(12
TÍMINN, föstudaginn 29. september 1961.
I. '
Síðan um aldamót hefur fslend-
ingumi fjölgað mjög ört. Það er
því augljóst, að veruleg átök hefur
þurft til þess að landsnytjarnar
væru í beinu hlutfalli við þessa
mannfjölgun. Þegar svo á það er
litið, að lífskjör manna voru þröng
og landsnytjunum hafði ekki verið
sómi sýndur í þúsund ár, vekur
það enga furðu, þótt tuttugasta
öldin beri í skauti sínu ýmis
skakkaföll, sem valda umróti og
átökum. En þegar litið er til baka
og athugað, hvernig þessu umróti
er háttað, er augljóst, að ástandið
hverju sinni mótast verulega af
stjómarfarinu á hverjum tíma.
Tvær stórstyrjaldir hafa geisað í
heiminum á öldinni. Báðar hafa
þær fært þjóðinni verulegan fjár-
hagslegan vinning í bili, sem aftur
hefur orðið til þess að hatrömm
barátta hefur orðið um þann gróða,
sem þjóðinni hlotnaðist. Afleið-
ingin hefur orðið sú, að ýmsir
hagsmunahópar hafa skapazt og
reyna þeir á ýmsan hátt að hafa
hver af öðrum svo sem. frekast er
unnt. Sú giíma hefur svo leitt til
þess, að fjármálaástandið í dag er
orðið hrein skrípamynd af eðliíegri
efnahagsþróun. Gott sýnishorn af
þessu ástandi er einmitt nú í dag.
Enn einu sinni hefur setzt að völd-
um stjórn undir forsæti Sjálfstæð-
isflokksjns, arftaka hins andvana
fædda íhaldsflokks.
II.
Við minnumst svokallaðrar ný-
sköpunarstjórnar undir forsæti nú-
verandi forsætisráðherra. Þeirri
stjórn tókst að „kollsteypa" öllum
venjulegum stjórnarháttum borg-
aralegs þjóðfélags og færa okkur
á yztu nöí reglulegrar byltingar.
Nú var okkur sagt af sama forsætis
ráðherra, að ætti að breyta til og
þeir „góðu, gömlu dagar“ væru í
vændum.
Nýtt fjárliagskerfi átti að leysa
alla hnúta. Enn þá bólar þó ekki á
Sigurður ViBhjálmsson:
Myndin, sem við blas-
ir, er ekki glæsileg
neinu nýju fjárhagskerfi. Káðin,
sem gripið var til, voru gamal-
kunn. Krónutetrið var minnkað og
búnir til þúsundkrónu seðlar, fjár-
lögin hækkuð um nokkur hundruð
milljónir króna o. s. frv. Gengis-
fellingin átti að vega upp á móti
útflutningsuppbótunum, sem áður
voru komnar í ganginn. Niður-
greiðslur á innlendum markaði
voru auknar og Tiyggingastofnun
ríkisins var látin auka bótagreiðsl-
ur. Tekjuskattar voru lækkaðir. í
stað tekjuskatta voru svo stóraukn
ir söluskattar og vegna gengislækk-
unarinnar verðtollar og önnur inn
flutningsgjöld, sem miðuðust við
tollverð. Þá voru ýmis önnur gjöld
til ríkissjóðs svo sem aukatekjur
stórhækkaðar. Sem sagt fjárhags-
kerfið er hið sama og var, aðeins
tilfærslur og álögurnar á atvinnu-
rekstri og almenningi hækkaðar
verulega. Líklega er það þá vaxta-
hækkunin, sem hefur átt að breyta
fjárhagskerfinu. En vaxtahækkun-
in verkar alveg á sama hátt og
auknir skattar og kemur harðast
niður á framleiðslu þjóðarinnar.
Kaupgjald allt skyldi vera óbreytt.
Við sjáum svo í dag, hvílík enda-
leysa hér hefur átt sér stað. Kaup-
gjald hefur hækkað af eðlilegum
ástæðum og um leið skýtur ríkis-
stjórnin sér á bak við Seðlabank-
ann, sem fellir gengið. Allt þetta
minnir á „Björn að baki Kára“, því
að samhliða koma þeir fram í út-
varpi og segja, að allt sé í þessu
fína lagi og Seðlabankanum fer
eins og Kára; hann segir, að ríkis-
stjórnin hafi staðið sig ágætlega.
Formaður stjórnar Seðlabankans
kemur þarna fram í litklæðum með
gylltan hjálm á höfði eins og Kári
er kynntur okkur í Njálu. „Með
lögum skal land byggja, en með ó-
lögum eyða“. Þetta er góð áminn-
ing, þótt gömul sé. Bráðabirgðalög
þurfa að vera góð, ef þau eiga
ekki að vera ólög.
III.
Taprekstur sjávarútvegsins er
sú vofa, sem alltaf er verið að
glíma við og „viðreisnin" átti að
kveða niður. En svo hlálega vildi
þá til, að aldrei hefur orðið jafn-
stórfelldur halli á þeim atvinnu-
vegi og 1960, árið, sem „viðreisn-
in“ hófst. Það ætti nú að liggja
nokkurn veginn ljóst fyrir, að
gengisfelling er ekki sú hjálpar-
hella fyrir útgerðina, sem menn
hafa haldið. Ástæðan til þess er
sú, að þarfir togaraflotans og hinna
stóru vélbáta fyrir erlendan gjald-
eyri er alltof stór hluti af (útfiutn-
ingsverðmætum þeim, er þessi
skip afla. Það er því fyrst og
fremst rekstur þessa hluta fiski-
skipastólsins, sem þarf endurskoð-
unar. Það er sífellt hamrað á því,
að gjaldeyrisöflun sjávarútvegsins
nemi yfir 90 hundraðshlutum út-
flutningsins. Þá er eins og enginn
annar kostnaður falli á aflann en
kostnaðurinn við að draga hann úr
sjónum. Reksturskostnaður verk-
smiðja og annarra iðjuvera er þó
veiulegur hluti af útflutningsverð-
mætunum. En þessi hugsánagang-
ur er mjög' villandi. Vegna .þess,
að ekki er til markaður fyrir afl-
ann upp úr sjónum erlendis, þarf
að kosta mjög miklu til hans til
þess að koma honum í verð. Afla-
brestur er fyrirbæri, sem er þekkt
og það er þýðingarlaust fyrir ríkis
stjórnina að skella skuldinni af
misheppnaðri „viðreisn" á duttl-
unga náttúrufarsins. Þjóðarbúskap
inn verður að byggja þannig upp,
að hann þoli mismunandi árferði,
án þess að þjóðin lendi í ógöngum,
þótt einhver hluti atvinnuveganna
verði fyrir áföllum, annaðhvort
vegna afla- og uppskerubrests eða
truflana á erlendum mörkuðum.
Auðæfi hafsins eigum við að
hagnýta eins og önnur gæði þessa
Iands, en við verðum að gera það
Betra að kunna að stíga ölduna
eins og siðuðum mönnum sæmir,
en ekki eins og ræningjar og
skemmdarvargar. Og við eigum að
vernda þessi auðæfi af fremsta
megni og bægja aðvífandi ræn-
ingjum frá eftir beztu getu. Eg er
sannfærður um, að engin „við-
reisn“ getur lagfært gjaldeyiisá-
stand þjóðarinnar, nema allur tap-
rekstur verði með einhverjum
ráðum kveðinn niður. Meinsemdin
ér viðloðandi taprekstur. Þess
vegna er meiri þörf á athugun á
ástæðunum fyrir taprekstrinum en
ótímabær röskun á skráðu gengi
gjaldmiðilsins.
Ríkisstjórn, sem lætur heimsku-
leg geðhrif hafa áhrif á ákvarðanir
sínar, er sannarlega ekki fær um
að koma á neinni viðreisn.
IV.
Þegar núverandi ríkisstjórn sett-
ist að völdum eftir mikið brölt og
bægslagang, tilkynnti fjármálaráð-
herrann, að það ætti að lækka
kostnaðinn við ríkisreksturinn. Það
hefur ekki borið á því enn, að sá
kostnaður hafi verið lækkaður, aft-
ur á móti hefur ríkisstjórnin haft
ýmsa tilburði til að lækka kostn-
að við ýmsar framkvæmdir til al-
mannaþarfa. Veizlur og ferðalög
eru í hávegum hafðar og allt er
það frægt að endemum utan lands
og innan. Allt umhverfis landið er
náttúran gjöful, og þeir tónar heyr
ast frá herbúðum stjórnarinnar, að
ekki megi nytja þessi gæði nema
að takmörkuðu leyti. Á Fljótsdals-
héraði eru menn, sem af miklum
sóknarhug eru að koma á nýjum
atvinnuvegi, þar sem er kornrækt-
in, undir forystu Sveins á Egils-
stöðum og sona hans. Þessi starf-
semi hefur ekki hlotið náð fyrir
augum valdhafanna. Þetta má ekki
styrkja af opinberu fé. Líklega er
þessi framleiðsla svo arðsöm, að
hún bjargar sér sjálf, en viðbrögð
stjómarinnar sýna samt þá fá-
dæma þröngsýni og kæruleysi að
undrum sætir. Samsetning þessar-
ar ríkisstjórnar er þá og slík, að
varla er við því að búast, að hún
sjái mikið út fyrir lögsagnarum-
dæmi Reykjavíkúr og Hafnarfjarð-
ar. En líklega á kaupfélagsstjórinn
frá Hellu að vera til þess að sjá
lengra, en hvers er hann megnugur
í samfélagi við félaga sína?
V.
Til þess að fullnægja þörfum
þjóðarinnar, sem fjölgar um rúm
þrjú þúsund á ári og fer vaxandi,
þarf uppbyggingu, sem svarar til
fjölgunarinnar. Kyrrstaða má ekki
eiga sér stað, þá eru næstu kynslóð
um búin svipuð kjör og tiðkuðust
fyrir aldamót. Uppbyggingin þarf
að vera alhliða. Landbúnaðurinn
verður að vera sú atvinnugrein
sem mestrar alúðar nýtur, því að
á honum byggist menning þjóðar-
innar og þroski kynslóðanna. Það
an fást þau matvæli, sem gefa bezt
an þroska og á honum byggist and
legt og líkamlegt atgervi fólksins
Hvert hérað, hver sveit og jafnve
hver bær hefur sína kosti til land
búnaðar. Þess vegna óar manni
við þeirri landauðn, sem blasir við
íbúar höfuðstaðarins verða að gera
sér ljóst, hvaða þýðingu blómlegur
og vel rekinn landbúnaður hefur
fyrir þá sjálfa, sama máli gégnir
um aðra bæi og sjávarþorp. Hvergi
er meiri nauðsyn til uppbyggingar
en í sveitum landsins. Hinn sterlci
straumur frá landbúnaðinum verð-
ur ekki bættur upp með eintómri
tækni. Það þarf menn og það góða
menn til að hagnýta tæknifram-
farirnar.
Sig. Vilhjálmsson
9E3
Hér sjáum vi3, hvílik vinnuskilyrði eru á togurum okkar. Lífsháski, slysahætta og vosbú'ð. Myndin birtist i
sjómannablaðinu Víkingur, 8. tbl., ágúst 1961, og er tekln um borð í togaranum Hallveigu Fróðadóttur. Nú er
útllt fyrir, að þessi glæfralegi atvlnnuvegur — togarasjómennskan — verði eins og hver önnur sjómennska,
með tilkomu skuttogaranna.
Kveikræsirinn
öruggt og einfalt gangsetn-
ingartæki fyrir dieselvélar.
Magnús Jensson h/f
I