Tíminn - 19.11.1961, Blaðsíða 8

Tíminn - 19.11.1961, Blaðsíða 8
W&MRtÚHgg., smmndaglniii. 19., nferemhcr Greifingi er að líkindum það dýr, sem mönnum svip- ar mest til í þessum skot- grafahernaði; þetta móleita kvikindi ljósaskiptanna og næturinnar, grafandi og hlustandi, meðan það reynir að halda sér hreinu í óhent- ugum kringumstæðum og stundum í blóðugum bar- daga um nokkra faðma af holóttum jarðvegi. Hvaða álit greifinginn hefur á lífinu, munum við því miður aldrei fá að vita, en við því er ekkert að gera. Það er nógu erfitt að gera sér grein fyrir eigin hugsun- um í skotgröfunum. Þing, skattar, mannfundir, fjár- mál og útgjöld og allar aðr- ar hrellingar menningarinn- ar virðast óendanlega fjar- lægar og stríðið sjálft virð- ist jafnvel óraunverulegt. í nokkur hundruð faðma fjar- lægð, aðskilinn frá þér af sundurskotnu landsvæði og nokkrum ryðguðum gadda- vírsflækjum, liggur árvakur byssukúluhrækj andi óvinur. f lejmi sínu í þessum skot- gröfum liggja andstæðingar, sem geta fengið hinn hug- hraustasta til að blikna, niðjar þeirra manna, sem héldu til orrustu undir merkj um Moltkes, Friðriks mikla og Barbarossa. Þeir standa hér gegnt þér, maður gegn manni og byssa gegn byssu í þeim mesta hildarleik, sem sagan getur um, og samt hugsar maður furðulega lítið um þá. Það væri ekki ráð- legt að gleyma því eitt and- artak, að þeir eru þarna, en maður hugsar ekki stöðugt um þá, brýtur ekki heilann um, hvort þeir séu að borða heita súpu og bjúgu, hvort þeir séu kaldir og svangir eða úttaugaðir af þreytu. Það, sem tekur hugann langtum meira en óvinur- inn fyrir handan eða styrj- öldin um alla Evrópu, er aur- leðjan í skotgröfunum, sem stundum liggur við að gleypi þig með húð og hári. í dýra- görðum hefur þú horft á elg eða vísund vaða ánægjulega knédjúpt í forardíki og þú hefur brotið heilann um það, hvernig það væri að kaffær- ast og sulla í slíkri for klukkustundum samkn. Þú veizt það núna. í þröngum skotgröfum, þegar þíða og steypiregn hefur komið á eftir frosti, þegar niðamyrk- ur er í kringum þig og þú getur aðeins staulast um og þreifað þig áfram meðfram rennblautum forarveggjum, þegar þú verður að skríða á fjórum fótum í margra þumlunga djúpri, súpu- kenndri leðju til þess að komast inn í skotbyrgin, þeg- ar þú stendur í knédjúpri leðju, styður þig við leðju, grípur leðjuga hluti með leðjugum fingrum, deplar leðju frá augunum og hristir hana út úr eyrunum, bryður leðjugt kex með leðjugum tönnum, þá ert þú fær um að gera þér rækilega grein fyrir bví. hvernig það er að velta : ’eðiu----------aftur á móti ve"* r ánægja vísund arins •stö,ð”? t ^'kih'anlegri. Þegar bú ert oVki að hugsa uiu leðju, bá hugsar þú sennilega um estaminet. Estaminet, sælustaður, sem enn þá finnst ánægjulega víða í flestum smáborgum og þorpum í grenndinni, þar sem það blómstrar á meðal þaklausra og yfirgefinna húsa, lappað upp á það laus lega, þar sem með þarf. Her- menn eru nú viðskiptavinir, en þeir hafa komið í stað alþýðunnar. Estaminet er eins konar sambland af vín stofu og kaffihúsi. Það hef- ur lítinn bar í einu horni, nokkur löng borð og bekki, áberandi bakarofn, venju- lega litla krambúð á bak við og alltaf tvö eða þrjú börn á hlaupum og þvælingi milli fóta viðskiptavinanna. Það virðist vera föst regla, að estaminet-börn séu nógu stór til að hlaupa um og nógu lítil til að komast milli fóta manns. Það hlýtur ann- ars að vera mikill kostur að vera barn í þorpi við víg- stöðvarnar, enginn getur kennt því þrifnað. Hinni margtuggnu lífsreglu „hvern hlut á sínum stað“ er úti- lokað að fylgja fram, þegar talsverður hluti af þakinu liggur í húsagarðinum, rúm úr svefnherbergisrústum ná grannans er hálfgrafið í kál garðinum og kj úklingarnir aldir í gömlum umbúða- kassa, af því að sprengikúla hefur tætt sundur hænsna- kofann. Kannske er ekkert í und- anfarandi lýsingu, sem gef- ur til kynna, að vínstofa þorpsins, venjulega sprengi- kúlunögi(ð bygging í sprengi kúlugröfnu stræti, sé nein paradís draumheima. En þegar þú hefur hafzt við í vatnsósa auðn endalausrar leðju og blautra sandpoka nokkurn tíma, leitar hugur- inn til hinnar fábrotnu stofu með -sínu heita kaffi og þægilega víni. Fyrir her- manninn úr skotgröfunum er slíkur staður það, sem vinin í eyðimörkinni er hin- um austurlenzka lestar- manni. Þar er komið í hón manna, sem safnazt hafa saman af tilviljun. Þú getur setið einn og óáreittur eða með kunningjum þínum. Ef þú vilt skeggræða, er auö- velt að komast að, þar sem menn í alls konar einkennis búningum skiptast á skoðun um. Auk hins breytilega hóps hermanna í forugum khaki- fötum er slangur af óbreytt- um borgurum, einkennisbún um túlkum og hermönnum í ýmsum erlendum einkennis- fötum allt frá óbreyttum dáta til Guð-veit-hvað, úr einhverjum liðsveitum, sem aðeips sérfræðingur í þess- um málum gæti komið nafni á. Og auðvitað eru þarna nokkrir fulltrúar hins mikla hers svikahrappa, sem held- ur uppi starfsemi sinni lim mestan hluta heims, óháð stríði eða friði. Þú rekst á þá í Englandi, Frakklandi, Rússlandi og Konstantínópel og að líkindum finnast þeir einnig á íslandi, þó að ég hafi nú engar heimildir þar að lútandi. í estaminettinu „Heppna héranum“ sat ég við hliðina á náunga á óútreiknanleg- um aldrí og í óþekk.ianlegum einkennisbúningi. Hann virt ist staðráðinn í því að láta lán á eldspýtu nægja sem kynningu og meðmæli. Hann var þreytulega spjátrungs- legur og meö hinn tíma- bundna blíðlyndissvip þess manns, sem af langri reynslu er varkár, en jafn- framt neyddur til að vera djarfur Hann hafði bogið nef og hangandi yfirvara- skegg og flóttalegt augnaj ráð — í stuttu máli bar hann öll einkenni svikahnnns eins og þau gerast meðal þessarar manntegundar um allan heim „Eg er fórnardýr stríðsins“ sagði hann eftir nokkrar samræður. „Það er ekki hægt að búa til eggjaköku án eggja“, svaraði ég. „Egg“! sagði hann, „en ég ætlaði einmitt að fara að tala um egg Hafið þér nokk urn tíma hugsað um það, hver sé helzti galli jafnvel hins bezta eggs — hins venjulega og hvérsdagslega hænueggs? „Tilhneiging þess til að skemmast við geymslu getur stundum verið óþægileg“, gizkaði ég á, „gagnstætt Bandaríkjum Norður-Ame- ríku, sem verða sífellt virð- ingarverðari með aldrinum, hefur eggið ekkert að vinna með þrautseigju. Því svipar til Lúðvíks ykkar fimmtánda sem varð æ óvinsælli með hverju stjórnarári — nema sagnfræðingar hafi alger- lega rangtúlkað sögu hans“. „Nei“, svaraði kráarkunn- ingi minn alvarlega. „Það er ekki aldursspursmálið. Það er lögunin, kúlulögun þess. Hugsið yður, hve það veltur auðveldlega á matborði eða búðardisk, aðeins lítil snert- ing, og það veltur niður á gólf og tortímist. Hvílíkt stórslys fyrir hina fátæku og sparsömu"! Eg fann til samúðarhryll- ings við tilhugsunina; eggin hérna kosta sex súur stykk- ið. „Herra minn“, hélt hann áfram. „Þetta er vandamál, sem ég hef oft velt fyrir mér, þessi óhagkvæma vansköpun eeeia. T litlq. horninu nkkar Verchey-les-Torteaux í Tarn héraði hefur frænka mín lít ið hænsnabú, sem við lifðum á. Við vorum ekki fátæk, en það var alltaf nauðsynlegt að strita og vera sparsamur. Dag nokkurn tók ég eftir því, að ein af hænunum af Houdan-kyni hafði verpt eggi, sem ekki var jafn hnött ótt og egg hinna. Það var ekki hægt að kalla það könt ótt, en það hafði greinilegar brúnir. Eg komst að því, að þessi hæna verpti alltaf eggj um með þessu sérstaka lagi. Þessi uppgötvun varð mér hvatning. Ef maður safnaði öllum finnanlegum hænum; sem hefðu tilhneigingu til að verpa dálítið köntóttum eggjum og æli kjúklinga und an þessum hænum eingöngu, héldi áfram að velja úr þær, sem verptu köntóttustu eggj unum, gæti maður með þol- inmæði og framtakssemi að lokum framleitt hænsnakyn, sem aðeins verpti köntótt- um eggjum" „Eftir nokkur hundruð ára tilraunir gæti verið hægt að framkvæma þetta“, sagði ég. „Það myndi þó öllu frekar taka nokkur þúsund ár“. „Því kann að vera svo far ið með hin íhaldssömu og hægfara hænsni ykkar Norð urálfumanna“, sagði kunn- ingi minn óþolinmóðlega og nokkuð reiðilega „Um hin líflegu, suðrænu hænsni okk ar gegnir allt öðru máli. Eg skal segja yður nokkuð. Eg leitaði og gerði tilraunir. Eg leitaði í hænsnabúum ná- granna okkar, rannsakaði markaðina í næstu þorpum og hvar sem ég fann hæhu, er verpti ójöfnu eggi, keypti ég hana. Eg eignaðist þann- ig smám saman mikið sam- safn af hænsnum, sem öll voru sömu eiginleikum^ gædd, af afkvæmum þeirra' valdi ég þær unghænur, er verptu eggjum mest frá- brugðnum hinum venjulegu kúlulöguðu. Eg hélt stöðugt áfram. Herra minn, ég fram leiddi hænsnakyn, sem verpti eggjum, er gátu ekki oltið, hversu mikið, sem stjakað var við þeim. Til- raun mín var meira en happasæl; hún var einn af skáldlegustu viðburðum nú- tíma iðnaðar. Eg efaðist um það, en gaf það ekki til kynna. „Egg mín urðu alþekkt“, hélt hænsnaræktarmaður- inn áfram; „í fyrstu var sótzt eftir þeim af nýjunga- girni eins og þau væru eitt- hvað furðulegt og óvenju- legt. Síðan tóku kaupmenn og húsmæður að sjá, að þau voru endurbót á hinni venju legu tegund. Eg gat sett upp verð, sem var talsvert hærra en gerðist um venjuleg egg. Eg byrjaði að græða. Eg hafði einokun og neitaöi að selja nokkuð af kyninu. Egg in, sem fóru á markaðinn, voru vandlega steriliseruð, svo að ekki var hægt að unga þeim út. Eg var á leið með að verða ríkur, þægilega ríkur. Þá byrjaði þetta stríð, sem valdið hefur svo mörg- um mikilli kvöl. Eg varð að CFramh. á 15. síðu.l (Stríðsleðja í skotgröfum frá sjónarmiði greifingja) SAKI: KOntótta eggið

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.