Tíminn - 23.11.1961, Blaðsíða 9

T:f MI NN, fimmtudaginn 23. nóvember 1961.
9
i, '*• !i!í'
.....................

,:X ■!
j»«4 n!»i
.
■■ g

iU: :• i 'iiv. '
tUÍÍMMMOÍi
:ir- yi uuti
Nýl-ega áttí merkisafmæli eimn
fremsti maður í forystusveit
sænskra samvinnumanna. Er hér
um að ræða húsbóndann í þessari
milklu byggingu, er ein meðfylgj-
andi mynda sýnir, Seved Apel-
qvist. Hann varð sextugur 22. okt.
s.I. Því miður gat ég ekki sett
mig í samband við hann þann
dag. Mér þótti fyrir því, en frá
huga mínum streymdi lítil lind
þafcklætis O'g aðdáunar og ieitaði
samruna við þá djúpu elfi sams
konar kennda, sem ég efa ekki,
að hafi flætt um Apelqvist þennan
dag, ekki aðeins frá öllum lands-
hlutum Svíarfkis, heldur víðs veg-
ar að úr‘ heiminum.
Hvers vegna?
Jú, stórbyggingin glæsilega er
nefnilega ekki bara hús. Hún er
tákn og yfirskrift voldugs fyrir-
tækis; eins hins sérstæðasta i öli-
um heiminum, og þarf ekki að
hafa neina höfðatölureglu í huga.
Þetta er liðlega ársgömul aðalskrif
stofubygging samvinnutrygging-
anna sænsku, FOLKSAM, og
Seved Apelqvist er aðalforstjóri
þeirra og stjórnarformaður — hef-
ur stjómað þeim síðan í ársbyrjun
1946, að hann tók við af hinum
aldna og vinsæla Karl Eriksson,
sem enn þá lifir og þykir ein
mesta höfuðkempa samvinnusam-
takanna þar í landi..
Seved Apelqvist er ekki trygg-
ingafræðingur að menntun, og
hafði meira að segja aldrei unnið
að tryggingum, þegar honum var
trúað fyrir leiðsögn hins mikla
og vaxandi tryggingafyrirtækis
sænskra samvinnumanna, en átti
þær rætur í tryggingamennsku,
að faðir hans var um 20 óra skeið,
frá því drengurinn var 7 ára gam-
all, umboðsmaður annars aðal
tryggingafélagsins, sem myndaði
uppisföðuna í FOLKSAM-trygginga
samgteypuna. Þessi uppeldisað-
staða til vi.ðbótar persónuiegum
eiginleikum og lífsreynslu, sem
einn helzti blaðamaður og ritstjóri
sænskrar samvinnuhreyfingar um
langt skeið (Konsumentbladet —
VI.), virðist hafa dugað honum
til þeirrar einstæðu forystu í
FOLKSAM, sem 15 ára reynsla
hefur leitt í ljós og sérfræðiskort
urinn þannig ekki staðig honum
fyrir þrifum. Það er meira að 1
segja ekki laust við, að maður
'hafi tilhneigingu til ag ætla, að
ferskleiki hans og frelsi frá viðj-
um sérfræðinnar (fyrirgefið!) hafi
borið hann hraðar yfir marga tor-
færuna á öllum þeim nýju og
frumlegu brautum, er hamn hefur
lagt inn á, sem hann ella — minn-
ugur allra syllna og sperra fag-
mennskunnar — hefði frekar
staldrað við, og þá meg á'hættu
'hiksins, einkum þegar flestir eða
allir hinir þrautreyndu vitringar
í öðrum tryggingafélögum (kann
ske eigin líka, ég veit þáð ekki)
risu upp i einum kór og fullyrtu
aðvarandi: Þetta er ekki hægt! En
Apelqvist hefur fyrst og fremst
verið hinn mikli og áræðni
brautryðjandi og siðbótamaður,
sem aldrei hefur skort vitsmuni
og karlmenmsku til þess að gera
það, sem honum fannst fært og
rét.t til almenningsheilla, enda
jafnan borinn uppi af eldlegum
áhuga fyrir bættri lífsaðstöðu
fólks og farsælla lífi. Hann hefur
oft hætt miklu í tvísýnu að margra
dómi, en jafnan innan skamms
staðið sem sigurvegari og hetja
í harðri baráttu fyrir framgangi
gófðfa mólefna, umkringdur að-
dáunarfullum samherjum — og
andstæðingum. Þannig er Seved
Apelqvist.
Seved Apelqvist a skritstotu sinni.
Sænski samvmnuírygginga-
O 0
Það væri' freistandi, 'cn verður
ag bíða annars tíma, að drepa á
fjölþættan og Iærdómsxíkan annál
FOLKSAM þau 15 ár, sem Apel-
qvist hefur staðið þar vig stjórn-
völ. Margendurteknar iðgjálda-
lækkanir í öllum greinum trygg-
inga — stundum svo róttækar, að
allt hefur ætlað um koll að keyra
— tíðar breytingar og nýmæli á
tryggingasviðinu, margmilljóna
beinar endurgreiðslur o.fl. til hags
bóta tryggingatökunum, , sem
gagnkvæmar tryggingastofnanir
leitast við að komast sem lengst
í; allt þetta, sem þó er svo mikil-
vægt, segir engan veginn tæmandi
um heillaríka og athyglisverða
starfsemi FOLKSAM. Ekki síður
hafa vakið athygli víða um heim
tengsl tryggingastofnunarin-nar og
samvinna að framfara- og líknar-
mólum við fjölmörg hagsmuna- og
menningarsamtök almennings. —
FOLKiSAM hefur í slíkri sam-
stöð'u, sem það sjálft hefur átt
frumkvæði að, margsinnis gengið
til atlögu gegn ýmsum meinvætt-
um mannsins, svo sem krabba-
meini, lömunarveLki o.fl. — meðal
annars með ríflegum fjárstyrkj-
um til vísindastarfsemi — auk
þess að létta hvers konar farlama
og veikluðu fólki lífsbaráttuna —
einkum til sjálfsbjargar. Er það
til nokkurs marks um viðlhorf
FOLKSAM til vandamála samtíð-
arinnar, að á 50 ára afmæli þess
1958, gekkst fyrirtækið fyrir svo-
kölluðu „heilsuári“ í samvinnu
við mörg fjöldasamtök, og í áfram
haldi af því sérstöku „heilsuráði“'
.þessara. aðila; sem starfað hefur
æ síð'an. Nöfnin sjálf endurspegla
tilganginn.
Það er vissulega rétt, sem Peter
Söiland, helzti forystumaður
norskrar samvinnuhreyfingar,
sagði nýlega á fundi norrænna
samvinnutryggingamanna, að
FOLKSAM mætti vegna starfs-
hátta sinna öllu frekar teljast ein
mikil velferðarstofnun heldur en
tryggingaf-élag i venjulegustu
merki-ngu orðsins. Það er sá blær,
sem Seved Apelqvist hefur í
stjórnartíð sinni leitt yfir starf-
semina. Hann hefur vakig athygli
um viða veröld, enda er Apelqvist
fyrir löngu áhrifamaður í stjórn
alþjóðasamtaka samvinnumanna,
bæði almennum, en þó sérstaklega
á sviði trygginganna. Þetta átti
tryggingamannssonurinn frá
Sparreholm eftir að upplifa — og
þó svo miklu, miklu meira!
Mér er ljóst, að allt það, sem
gerzt hefur á merkum og marg-
þættum starfsferli FOLKSAM,
hefði ebki getað átt sér stað nema
fyrir giftudrjúgt samstarf margra
— innan fyrirtæikis og utan. En
Seved Apelqvist hefur í öllu þessu
verið hinn mikli foringi, sem
tengt hefur saman „að einu verki
anda, kraft og hjartalag," ekkl
einasta stöðulega séð, heldur
mi'klu fremur í mætti persónu-
legra yfirburða. Hann er í senn
virðulegúr og vingjarnlegur í
framgöngu, snjall og áihrifaríkur
ræðumaður, og ritfærni hans hef-
ur verig þekkt í áratugi. Fáum
er sem honum gefið að leiða hin
flóknustu umræðuefni fram fyrir
almenning á einfaldan og auðskil
in hátt, ósjaldan með lifandi
fyndni að ívafi.
Ég sé, að þessi orð mín eru
orðin fleiri en ég gerði ráð fyrir.
En það leitar svo margt á, þegar
slíks afreksmanns sem Seved
Apelqvists er minnzt. Mér er þó
ekki fært að láta alveg staðar
numið, þótt fjölmörgu umtals-
verðu þurfi óhjákvæmilega að
sleppa.
Við, íslenzkir samvinnumenn,
höfum ekki sv-o fátt að þakka
fyrirtæki þess manns, sem hér hef
ur verig gerður að umtalsefni,
allt frá því Bengt Frankel aðstoð-
aði Erlend Einarsson við fyrir-
komulagsuppbyggingu Samvinnu-
trygginga 1946, og Apelqvist sjálf
ur á fyrsta framkvæmdastjóraári
sínu undirritaði ásamt Vilhjálmi
Þór fyrsta endurtryggingasamning
Samvinnutrygginga daginn fyrir
45 ára afmæli sitt haustið 1946.
Sá samningur var talinn okkur
mjög hag'kvæmur og flýta raunar
talsvert fyrir vexti Samvinnutrygg
inga fyrstu árin.
Sjálfum er mér persónulega
hæði ljúft og skylt að vitna um
alla þá góðViId og fyrirgreiðslu,
sem ég hef í ríkum mæli notið
í tveim námsferðum með 12 ára
milli.bili til fyrirtækis hans. f
bæði skiptin hef ég notið dýr-
mætra kynna við hann sjálfan og
helztu samstarfsmenn hans, auk
víðtækari fyrirmæla hans, sem
biðu mín eins og góðúr andi hvar
sem var. í þessu m.a. hefur mér
fundizt birtast ótvírætt góðhugur
hans til samvinnutryggingastarfs-
ins hér heima. *Og ég man það
allt frá vorinu 1948, að Apelqvist
lét þess getið á fundi, þar sem við
vorum saman, að þeir FOLKSAM
menn fylgdu af áhuga st.arf-
semi Samvinnutrygginga og litu
raunar á þæf sem vel séðan skjól
stæffing og kæran.
Ég enda þessi orð mín með
þeirri hamingjuósk, að eigin þjóð
afmælisbarnsirts og margir aðrir
um víða veröld megi njóta sem
lengst frábærra hæfileika og mann
kosta þessa sérstæða manns. Ég
veit, að allir, sem til þekkja,
myndu vilja taka meg mér undir
þesisi orð skáldsins um leið og
hönd Seved Apelqvists væri þrýst
innilega:
„Ef við marga ættum líika þér,
hve yrð'i heimur miklu hlýrri og
betri.“
Baldvin Þ. Kristjánsson.
FOLKSAM húsið í Stokkhóimi.
j m\iiiniií: yggingamenn á héraósfundi að Gislaved í Srr.áiöndum vorlð 1948. Sitjandi fyrir miðju Seved Apel.
qvist og greinarhöfundur. í sömu röð 4. f. v. Arvld Cederqvist, núverandi framkvæmdastjóri söludeildar FOLK-
SAM, 2. Tolke Odmork þáverandi skrifstofustjóri. Héraðsumboðsmaðurinn, Hans Lydén, stendur að baki greln-
i arhöfundi. Bengt Frankel situr lengst t.h.