Tíminn - 23.11.1961, Blaðsíða 11

Tj M.I N,N, fimmtudaginn 23. nóvember 1961.
II
IX
Victor Borge hóf feril sinn
í Bandaríkjunum með því, aS
hann var rekinn frá sýningu
á Broadway. í dag græðir
hann áiíka mikið á einni
mínútu eins og venjulegir
menn græða á heilu' ári.
Hann er glæsilegur og bráð-
fyndinn og hefur ólýsanlega
hæfileika til að koma öðrum
til að hlæja.
í mótsetningu við nútíma háð-
fuglana, sem slá um sig með
bitru háði og illlcvittni um ná-
ungann, er Victor Borge vin-
gjarnlegur og vægur í gaman-
semi sinni. Fyndni hans er sjald-
an bitrari en sú, sem hann sagði
nýlega um amerísk menningar-
viðskipti við Sovétríkin: — Við
fáum Moiseyev-ballettinn — þeir
fá Cuba.
Öskrar af fögnuði
Hann getur leyft sér að segja
næstum hvað sem er, vegna þess
hvernig hann segir það, þó að
Borge hefur sjónvarpsþátt sinn
oft á þessum orðum: Hugsið um
hestinn Needles — hann græddi
125 þúsund dollara á tveim mín-
útum með því að vinna derby-
veðreiðar í Kentucky.
Eitt sinn sagðist hann vilja
sýna áhorfendum sínum fram-
leiðslu Pontiac-verksmiðjunnar,
og fengu þá áhorfendur að sjá
stóran snjóskafl, og minntu út-
línur hans á bíl. Þar sem nýlega
höfðu geisað miklir snjóstormar
yfir landið, voru áhoifendur þeg-
ar með á nótunum, og næsta setn
ing hans vakti mikinn fögnuð:
— Það versta við þetta er, að
konan mín er þarna inni í bíln-
um — og bróðir minn — en hvað
um það, einhvern tíma kemur
vor, og þá er hægt að grafa þau
út.
Vildi róa áheyrendur
f skemmtanaheiminum jafnast
enginn á við Victor Borge. Hann
semur ekki einungis þætti sína
sjálfur, heldur hefur hann náð
þessum geysilegu vinsældum á
öðru tungumáli en sínu eigin
móðurmáli. Sagan um það,
hvernig liann náði þessari miklu
frægð, er næstum óskiljanleg.
Börge Rosenbaum, eins og
hann hét áður, fæddist árið 1909.
Fjögurra ára að aldri kom hann
fram sem undrabarn, og fjórtán
þar, og ameríski konsúllinn í
Stockholm, sem séð hafði Borge
koma fram þar, lét honum vega-
bréf í té gegn því, að hann yrði
eins skemmtilegur í Ameríku og
hann hafði verið í Stockholm.
Victor og Elsie skildu árið
1950, og árið 1953 kvæntist hann
núverandi konu sinni, sem heitir
Sanna og hafði verið einkaritari
hans.
Þegar Borge kom til Banda-
ríkjanna varð hann að bíta í það
súra epli að vera allt í einu orð-
inn óþekktur flakkari frá því að
vera frægur maður. Honum
heppnaðist að ráða sig við hljóm-
leikaskemmtun, sem Ed Sullivan,
sem þá var algjörlega óþekktur,
stjórnaði i New York. Sullivan
fékk strax hið mesta álit á Borge.
Fimm mínútum áður en tjaldið
var dregið frá, fékk Borge að
vita, að atriði hans, sem átti að
standa í tuttugu mínútur, mætti
ekki standa í meira en þrjár mín-
útur.
Borge var allsendis ófær um
að stytta þær setningar, sem
hann hafði lært utan að á ensku,
án þess að skilja eitt orð í þeim.
Hann nötraði af taugaóstyrk, þeg-
ar hann gekk inn á sviðið og sat
eins og límdur við stólinn í níu
mínútur. Það varð að draga tjald-
ið fyrir til þess að koma honum
út af sviðinu.
Háðfuglinn frægi frá Danmðrku
enginn annar gæti komizt upp
með það. Flestar hjnna’ stóru
sjónvarps- og kvikmyndastjarna
mundu falla um á staðnum, ef
þær hefðu ekki menn til að
semja brandarana fyrir sig, en
Borge heldur sig við brandara,
sen) hann finnur upp sjálfur.
Nokkrir þeirra eru skemmtilegri
en aðrir, en það er eitthvað sér-
stakt við þá alla, ekki sízt vpgna
þess, hvernig Borge •segir þá,
Til eru þeir, sem halda því
fram, að fyndni Borge sé svo sér-
stök vegna þess, að hún er í mót-
setningu við virðulegt útlit hans,
sem fær fólk til þess að búast
við einhverju í líkingu við fúgu
eftir Bach.
Fólkið beinlinis öskiar af fögn-
uði, þegar það heyrir þakkarorð
Borges eftir vel heppnaða
skemmtun: — Þökk sé foreldr-
um mínurn, af því að þau gerðu
mér mögulegt að halda þessa
skemmtun — og þökk sé börnum
mínum, aí þvi að þau neyddu
mig til þess.
Konan mín er þarna
Einu sinni á ári kemur Victor
Borge fram í sjónvarpi, og talið
er, að fjöldi þeirra, sem horfa á
þátt hans, nemi meira en 30
milljónum, og er það fleira en
horfir á nokkurt annað atriði af
þessu tagi.
Laun hans fyrir þetta atriði
eru 250 þúsund dollarar, og eru
það hæstu laun, sem getið er um.
að einum manni hafi verið borg-
að fyrir tilsvarandi vinnutíma.
ára gamall var hann glæsilegur
slaghörpuleikari. Hin undra-
verða fingrafimi var fyrst og
fremst föður hans að þakka, sem
krafðist þess, að hann æfði sig
af mesta kappi. Faðir hans hafði
árum saman verið fiðluleikari í
Det kongelige Kapel.
Það var eiginlega fyrir hrein-
ustu tilviljun, að Borge sneri inn
á þá braut, sem átti eftir að gera
hann svo frægan. Flest undra-
börn eru feimin við sviðsljósin,
en Borge var öfugt farið. Hann
hafði áhyggjur út af áheyrendum
sínum, sem honum fannst oft
sýna ónauðsynlegan áhyggjusvip.
Eitt sinn, þegar hann lék verk
eftir Mozart, fann hann skyndi-
lega þörf hjá sér til að róa áheyr-
endur sína. Hann sneri sér við,
blikkaði öðru auganu og skæl-
brosti út I annað munnvikið.
Fagnaðarlátum áhorfenda ætlaði
aldrei að linna.
Þetta gaf honum hugmynd að
ýmsum gamansömum atriðum og
athugasemdum inn á milli hins
alvarlega slaghörpuleiks. Síðan
fór hann að koma fram í nætur-
klúbbum, og það leið ekki á
löngu, áður en hann var orðinn
vel þekktur á Norðurlöndunum.
Sparkað út á Broadway
Árið 1933 kvæntist hann Elsie
Shelton. Foreldrar hennar voru
ensk, en hún hafði fengið amer-
ískan ríkisborgararétt gegnum
stjúpföður sinn, sem var dansk-
amerískur. Þau ákváðu að fara
til Ameríku og freista gæfunnar
Sullivan, sem hélt að Borge
hefði í hefndarskyni reynt að
eyðileggja sýninguna, rak hann
með það sama. Þetta var í eina
skiptið, sem Borge kom fram á
Broadvvay — þangað til hann ár-
ið 1953 leigði Golden Theatre,
þar sem hið fræga atriði hans,
Comedy of Music, gekk 849 kvöld
í röð.
Óhappið reyndist happ
Comedy of Music var létt sam-
bland af slaghörpuleik og gam-
anyrðum. Fyrir um það bil ári
spurði blaðamaður nokkur Borge
hvort það væri rétt, að hann ætl-
aði aftur að koma með eins-
manns-skemmtun á Broadway.
Borge staðfesti, að það væri rétt,
og að hann, eftir miklar bolla-
leggingar, væri kominn að þeirri
niðurstöðu, að hann kæmist varla
af með minna.
En þegar hann gerði alvöru úr
þessu, hafði hann þó skipt um
skoðun, því að þá hafði hann með
sér ungan og snjallan slag-
hörpuleikara. Leonid Hambro.
Fögnuður áhorfenda náði há-
marki, þegar Borge lagði til, að
þeir léku mínútuvals Chopins.
Hambro átti að leika fyrri hlut-
ann, og hann sjálfur seinni hlut-
ann — þá gætu þeir lokið honum
af á hálfri mínútu.
Óhappið, sem henti Borge hjá
Sullivan, reyndist síðar hafa
verið eitt hans mesta happ. Þar
sem það gerði honum erfitt með
að fá sér vinnu, fékk hann næg-
an tíma til að fara í kvikmynda-
hús og læra amerískuna. Þar
næst neyddist hann til að fara
frá borginni. Fyrst fór hann til
Flórida, þar sem honum gekk
heldur illa, og síðan til Holly-
wood, þar sem hann fékk tæki-
færi til að koma fram í útvarps-
þætti hjá Bing Crosby.
Það var árið 1941, og hann
vakti svo mikla hrifningu, að hon
um hefur verið boðið að koma
fram með atriði sitt 55 sinnum
síðan.
Afinn vek’ur kátínu
í þau tuttugu ár, sem síðan eru
liðin, hefur tækni Borge lítið
breytzt. Þegar gagnrýnendur öðru
hvoru kvarta yfir því, að skemmt-
anir hans séu alltof líkar hver
annarri, snertir það Borge ekki
hið minnsta.
— Maður getur þó ekki gert
mikið annað við slaghörpu en
leika á hana, segir hann, og ekki
get ég gert að því, þó að ég líti
nokkurn veginn eins út frá ári til
árs.
Einn er það, sem alltaf vekur
jafn mikla kátínu hjá áheyrend-
um hans, og það er afi hans, vís-
indamaðurinn mikli. Hann fann
upp aðvörunartæki gegn þjófum,
sem var stolið frá honum. Hann
fann einnig upp alveg prýðilega
lækningu við sjúkdómi, sem þvi
miður var ekki til.
Borge heldur því fram, að
menn eigi að gera sér allt eins
létt og möguleiki er á. Sjálfur
vinnur hann oft í það óendanlega
til að finna út, hvernig hann geti
unnið sér það sem léttast.
Þegar hann var í Danmörku.
hafði hann aðstoðarmann, sem
skrifaði niður hvert orð, sem
hann sagði og hvaða atriði vöktu
mestan fögnuð. Af þessu gat
Borge séð, hvaða atriði voru bezt
og fundið út, hvenær heppilegast
var að varpa fram gamanyrðun-
um. Nú notar hann Segulband við
þessar athuganir sinar, en hann,
eyðir æ meiri tima í að kanna
árangurinn.
Leikur meS fingrunum
Borge á það til að gleyma
ýmsu. Oft skeður það, að hann
verður að spyrja umboðsmann
sinn, George Campbell, hvert
þeir séu að fara, á hvaða gisti
húsi þeir muni búa, og í hvaða,
leikhúsi hann eigi að koma fram.
Flestir skemmtikraftar ferðast
með lest og hafa ósköpin öll af
farangri með sér. Borge og Camp
bell ferðast með flugvél, og
hingað til hafa þeir aldrei þurft
að borga einn eyri í yfirvigt. All-
ur farangurinn er ein stór taska
og ein litil, svört taska. Menn
halda oftast, að litla taskan inni-
haldi make-up, en það notar
Borge alls ekki. í töskunni eru
sardínur, samlokur, rúgbrauð og
annað góðgæti, sem Borge tekur
fram yfir gistihúsfæðið. Hann er
vanur að borða það á herbergi
sínu, áður en hann kemur fram.
Atvik, sem koma fyrir Borge á
ferðalögum, gefa honum oft til-
efni til nýrra gamanyrða. Eitt
sinn skar hann sig í fótinn, og
sagði hann þá áheyrendum sín-
um, að upp frá þessu neyddist
yist til þess að leika á slag-
,iörp ina með fingrunum.
Þegar hann hitti L'mnard
Bernstein, sem er hljóaisvejtar-
stjóri og heldur auk þess vinsæla
fyrirlestra um hljómlist. sagði
Borge: — Þarna höfum við
mann, sem getur útskýrt F/.rav-
insky — fyrir Stravinsky.
Einhverju sinni hélt hann
blaðamannafund, og kom bá einn
blaðamannanna með þá barna-
legu spurningu, hvort v'-m hefði
verið búinn að hugsa út svörin
við spurningum þeirra fvrir
fram. Borge svaraði grafalvatleg-
ur: — Ekki síður er þér hafið
hugsað út spurningar yð;.r fyrir
fram.
Hanarnir sjá um
Borge-hjónin eiaa --tó ar bú-
garð í Connecticut. þar serr bau
reka stærðar hæn=nnbú Þau
selja um 3 mil’iónir kúi’ l á
ári til amerískra ' veitinijahú-a.
Þegar fóik spyr B,’ree h'Tfir
hugsi um hænurnar b?e-ir hann
er ekki heima, svar-”- H«nn —
Við skuium vona að hana-n’r
geri það
Fyrir u. þ. b ár fræddt eir.n
gagnrýnandi Bortre a bvi að
hann væri eini miigulegi arftaki
Chaplins Borge bakkaði heiði-.r-
inn mörgum ffi"r"m orðum og
bætti við. að bað væri »ð'"ns
einn maðttr. sem hann herði hp'd-
ttr viljað heyr? h?tta frá .
— Og hver er það’ -nurði
jáenrnanriinn.
— Charlte Chaplm, var a,a..ð.