Tíminn - 01.12.1961, Qupperneq 13

T í MIN N , föstudaginn 1. desember 1961
13
og ve
Framhald af 9 síðu .
Síðan var tilkynnt, að mistök hefðu
orðið í sambandi við manntalið,
það yrði að fara fram að nýju.
Siðan fór fram nýtt manntal. Enn
dróst, að tölurnar væru birtar. En
þegar tölumar voru loksins birtar
sýndu þær, að mannfjöldinn í
Sovétrikjunum var 15 milljónum
lægri en hann átti að vera sam-
kvæmt því, sem áður hafði verið
gefið upp, 15 milljónir manns
vantaði í Sovétríkjunum.
Margir höfðu týnt lífinu í sam-
bandi við baráttu Stalíns gegn
fylgismönnum Trotskys. En miklu
fleira kom til. Ráðstafanir, er
nefndar voru samyrkjuhreyfing,
voru nýlega afstaðnar. Samyrkju-
hreyfingin var i því fólgin, að
bændur voru sviptir eignum sín-
um, þorp þeirra skírð upp, og köll-
uð samyrkjubú og embættismaður
hjá ríki og flokk settur yfir allt
saman. Síðan sögðu embættismenn-
irnir fyrir um það, hvernig bænd-
urnir ættu að búa. Afleiðingin
varð svo sem kunnugt er almenn
hungursneyð. Þarna týndu milljón-
ir manna lifinu. Þá var settur upp
sægur af í'angabúðum í norður- og
austurhéruðum hins víðlenda ríkis.
Þangað var sópað saman milljón-
um manna. Hefur veríð gizkað á
8 til 15 milljónir, þar með taldar
milljónir bænda, sem sakaðir
voru um mótþróa við yfirvöldin.
Fólk þetta var látið vinna þarna
að námugreftri og skógarhöggi
undir eftirliti lögreglunnar. Þarna
týndu enn milljónir manna lífinu,
sökum þrælkunar, illrar meðferð-
ar og hungurs. Um þetta má m.a.
lesa í bók Kravtsjenkos: Ég kaus
frelsið, sem út hefur komið á ís-
Ienzku.
Þá kem ég að því, sem mest hef-
ur verið rætt um undanfarið, en
það eru hinar miklu aftökur, sem
Stalín lét framkvæma á forystu-
mönnum Sovétríkjanna, einkum
eftir 1935. Það, sem gerðist, virð-
ist hafa verið þetta: Þegar Stalín
náði völdum eftir dauða Lenins,
þá afnam hann launajafnréttið,
sem verið hafði Nú skyldi rísa
upp ný embættismannastétt, sem
væri launuð margfalt hærri laun-
um heldur en allur almenningur
bjó við. Sérstakar verzlanir voru
settar upp fyrir þessa menn, sér-
stakir matstaðir. Þeir höfðu sér
sjúkrahús. Þeir bjuggu í sérstök-
um hverfum, meira að segja börn
þeirra gengu á sér-skóla. Næsta
skref Stalíns var svo — ja, það er
víst ekki hásgt að kalla það annað
en — að útrýma bolsevíkaflokkn-
um. Af meðlimum hans munu nú
ekki lifa eftir margar tylftir. í
staðinn kom hann sér upp embætt-
ismannaflokki og stjórnaði með
leynilögregiu eins og einræðis-
herrar síðari tíma hafa gert. En
þótt vald hans væri mikið, náði
það aðeins til landamæranna.
Þeirra varð þess vegna að gæta
sérstaklega. Ströng ritskoðun var
á. Enginn fékk að fara úr landi og
enginn fékk að koma til Rússlands
nema með sérstöku leyfi. Það var
einkum ein tegund fólks, sem fékk
að koma til Sovétríkjanna á þess-
um tímaj og það voru þeir, sem
vinsamlegan áhuga höfðu á sköp-
un kommúnistisks þjóðfélags, fyrst
og fremst hinir erlendu kommún-
istar.
Þegar hin fasistiska stjórn, sem
réð í Póllandi fyrir stríðið, hóf að-
gerðir gegn kommúnistaflokknum,
flýði stjórn flokksins og mikið af
virkum flokksmeðlimum til Rúss-
lands. Það, sem Stalin lét þá gera,
var einfaldlega að varpa þessum
mönnum i fangelsi og síðan að
taka þá af lífi. Það, sem bjargaði
mönnum eins og Gomulka, sem nú
ræður í Pollandi, var, að hann sat
í fangelsi i Póllandi. Stalin náði
ekki til hans.
Á Spáni geisaði borgarastyrjöld.
Að baki víglínanna voru erindrek-
ar Stalins að verki. Þeir tóku af
lífi þúsundir kommúnista, sem
ekki voiu Stalin-sinnar, vinstrismn
aða menn, stjórnleysingja og fleiri.
Stalin notaði sponsku borgarastyrj
öldina til þess að jafna reikninga
við sósíalistana í V-Evrópu og
kommúnistana, sem ekki voru
fylgjandi honum, eða sem hann
hélt a$ væru ekki fylgjandi sér,
því að grunurinn einn nægði.
Rússneska ieynilögreglan var alls-
ráðandi að baki víglínu lýðveldis-
hersins á Spáhi.
Þorri hinna erlendu kommún-
ista, sem fóru til Sovétríkjanna
fyrir stríðió, báru þar beinin. Út-
rýmingarherferð Stalíns. gegn
kommúnistunum, innlendum sem
erlendum, bar ótrúlegan árangur.
Á tíu ára tímabilinu frá 1935 til
1945 týndi mikill hluti starfandi
kommúnista Evrópu lífinu, þótt
lágt hafi íarið. Margir þeirra voru
teknir af lífi af vinum sínum og
skoðanabræðrum. Þeir sömu sögðu
fátt. Og hinir eiginlegu pólitísku
andstæðingar þeirra söknuðu
þeirra ekki. Lítils háttar hefur
samt verið skrifað um þessi mál.
En það hafa gert menn eins og rit-
höfundarnir George Orwpll og
Arthur Köstler. En nú mun ítalski
kommúnistaflokkurinn vera farinn
að fara fram á skýringar. í sögu
Evrópu má áreiðanlega fara aftur
til galdrabrennanna til þess að
finna kafla, sem þolir samanburð
við stjórnarfar Stalíns, til þess að
finna sambærilegt grimmdaræði
gegn saklausu og varnarlausu
fólki, fyrst og fremst eigin borgur-
um.
Þær skoðanir hafa verið settar
fram, að Stalín hafi í raun og veru
aldrei verið sósíalisti eða kommún-
isti, enda er það trúlegast. Hann
virðist ekki hafa verið þannig
gerður maður, að hann hafi nokkru
sinni haft samúð með þeim, sem
erfitt eiga og bágt, sem minni-
máttar eru í þjóðfélaginu, og hans
áhugi væri sérstaklega sá, að bæta
mannlegt samfélag. Áhugi hans
virðist hafa verið allur annar,
strax frá upphafi. Mér þykir sú
saga næsta trúleg, að hann hafi
verið sendur inn í bolsévíkaflokk-
inn af leynilögreglu keisarans,
enda virðist grimmdarleg fram-
koma hans við bolsévíkana helzt
skýranleg með hatri, sem hafi
grundvallazt á ótta hans við þá.
En það er ekki öll sagan. Það er
auðséð, að upphafið að þessari
óhamingju Sovétþjóðanna er að
finna hjá Lenin. Hann var aldrei
neinn sósíalisti í vestrænum skiln;
ing og því síður lýðræðissinni. í
munni hans þýddi lýðræði ekki
stjómarfyrirkomulag, heldur vopn-
aða alþýðuhreyfingu, sem er það,
sem lýðræði merkir í munni Karls
Marx um 1848. Lenin var ekki
lærisveinn hinna vestrænu lýð-
ræðissinna, hann var miklu frekar
lærisveinn manna eins og Necha-
éffs, lússnesks byltingarmanns,
sem frægur er fyrir ofstæki og
einræðiskenningar sínar. Það var
Lenin, sem leiddi þann asna í her-
búðir þeirra, sem berjast fyrir
málstað hinna undirokuðu, fyrir
meira jöfnuði og réttlæti, að þeir
geti notað lygina, ranglætið, ein-
ræðið og kúgunina í sína þjónustu.
Starfsemi grundvölluð á þessum
boðskap hlýtur að fela í sér' sína
eigin upplausn, sinn eigin ósigur.
Það væri sjálfsagt barnaskapur
að h’alda, að öllum óróa í Rúss-
landi væri lokið með þessum nýj-| voru á yfirráðasvæð'i Þjóðverja.
ustu atburðum. Sennilega er þetta Flestir voru stríðsfangar eða fyrr-
aðeins upphafið að nýjum og
stærri tíðindum. Ekkert er liklegra
en að í Rússlandi eigi eftir að vera
uppgjör á milli hinna kúguðu og
kúgaranna, minnsta kosti eins stór-
kostlegt og þau uppgjör, sem átt
hafa sér stað annars staðar í heim-
inum. Orð og athafnir Krústjoffs
bera vott um hatur, hrylling og
viðbjóð, sennilega hans eigin, en'
fyrst og fremst annarra. Og það
eru fyrst og fremst þessir „aðrir“,
sem við getum vænzt tíðinda af,
áður en líkur Menn hafa ekki
gleymt því, að Krústjoff var einn
helzti erindreki Stalins.
i Mai'gir þeirra, sem fyllzt hafa
andúð út af framkomu stjórnar-
innar í Rússlandi á undanförnum
árum og þeim hryðjuverkum, sem
þar hafa verið unnin, sumpart fyr-
ir opnum tjöldum, eru samt þeirr-
ar skoðunar, að ríkisreksturinn sé
verandi stríðsfangar, um tveir
þriðju nefndarmanna voru Rússar.
Hinir tilheyrðu öðrum þjóð'um
Rússlands. En Úkrainumennirnir
voru ekki með. Þeir vildu halda
sinni eigin frelsishreyfingu alger-
lega aðskilinni.
Fulltrúar hverra voru þessir
menn? Þeir voru fyrst og fremst
fulltrúar sovéthermanna, sem nú
börðust með Þjóðverjum. En talig
er, ag alls hafi um ein milljón
sovéthermanna barizt með Þjóð-
verjum og þannig borið vopn gegn
ríkisstjórn sinni. í þeirri tölu er
ekki hinn mikli fjöldi verkafólks
frá hinum hersetnu löndum, sem
Þjóðverjar létu vinna að fram-
leiðslunni í Þýzkalandi.
Hitler var gallharður á móti því,
að þessar þjóðir fengju að bera
: hin þýzku vopn, en fékk ekki að
til bóteTrt ríkisrekstúr'“ atvínnu-! fTert fYrir hershöfðingjum sínum.
fyrirtækja sé það, sem koma skuli. Hann viSurkenndi ekki tilveru
Þeir hafa verið þeirrar skoðunar,: hinna russnesku herdeilda smna
að framfarirnar, sem hafa verið;
auglýstar í Rússlandi, hafi ekki
verig pýramídabyggingar kúgaðs
lýðs, heldur vitni um yfirburði
ríkisrekstursins yfir einkaframtak
ið. Ég tel að þeim skjátlizt. Marg
ir hafa enn fremur trúað því, að
sósíalistískur heimur yrði frið'sam
ari og samræmisfyllri heimur held
ur en auðvaldsheimurinn. En ef
við lítum á samkomulagið milli
Rússa, Kínverja, Júgóslava og Al-
bana, og gjarna mætti bæta Pól-
verjum og Ungverjum við, þá sjá-
um við, að þag samkomulag er
sízt til fyrirmyndar, sízt neinn frið
arboði. Af þessu virðist mér mega
draga þá ályktun ,að hinn sósíalist
íski heimur hefði nóg um ag berj-
ast, þótt ágreiningsmál auðvalds-
ríkjanna hyrfu.
Á íslandi er nútímastjórnmála-
barátta tiltölulega ný og við höf-
um litla reynslu í því að fást við
fyrirbrigði eins og einræðisstjórn-
ir. Atburðir í Rússlandi hafa því
fyrr en skömmu fyrir ósigurinn.
Hanri leit á Slavana sem óæðri
manntegund, er ættu að vera þræl
ar í þriðja ríkinu.
Hvaða hugmyndir gerðu þessir
menn sér um stjórnmál?
Fundurinn samþykkti ávarp eða
stefnuskrá. Prag hafði verig valin
vegna þess, að nefndarmenn neit-
uðu að halda fundinn í þýzkri
borg. Þeir segjast þiggja með þökk
um hjálp Þýzkalands, að því til-
skildu ,að hún skaði ekki heiður
þeirra eða sjálfstæði lands þeirra.
Þessi aðstoð sé eini raunhæfi
möguleikinn í daig, eins og þeir
komust að orði, til þess ag skipu-
leggja vopnaða baráttu gegn klíku
Stalins. Jafnrétti allra þjóða Sovét
ríkjanna er boðað, réttur til sjálf-
stæðis og eigin rikis. Þag er boð-
að nýtt, frjálst alþýðustjórnskipu-
lag, án bolsevíka og án arðræn-
ingja. Alþýðan á að endurheimta
það frelsi og þau réttindi, sem
hún ávann sér meg byltingunni
1917. Bændum verði afhent land
bergmálag hér á landi ,á fremur
leiðinlegan hátt. Það ber ekki vott! f'^að nýju, alrnenn mannréttindj
um stjórnmálaþroska, að hér skuli " "
enn vera til allstór hópur manna
sem all't fram á það síðasta hefur
verið að gylla þetta stjórnarfar,
og talig okkur trú um, að við ætt-
um að taka þetta upp. Þetta stjórn
arfar væri á einhvern hátt til bóta
innleidd, ásamt atvinnufrelsi. Það
er ráðizt á England og Bandaríkin,
þar sem vald þeirra byggist á kúg
un og arðráni. En það er varla
annað og meira en hægt er ag bú-
ast við, þar sem þetta gerist á yfir
ráðasvæði Hitlers.
Önnur ákvæði boða stofnun vel-
fyrir þá, sem erfiðast eiga í þjóð-
félaginu. En nú getur naumast ferðarrikis ,eins og vig mundum
nokkur maður komizt hjá að sjá
sannleikann í málinu og líta á at-
burðina þar sem ljóta lexíu.
Opinberun sumra hinna óheyri-
legu hlufa, sem gerðust í stjórnar
tíg Stalins, hlýtur að hafa mjög
víðtæik áihrif á hugsunarhátt
manna, innan Sovétríkjanna og
■ utan. Hvaða augum svo sem menn
kunna að líta mismunandi fyrir-
komulagsform atvinnulífsins, þá er
eitt víst: ríkisreksturinn tryggir
ekkert sæluástand eða þúsundára-
ríki.
En fyrst afhjúpanirnar eru
svona örlagaríkar, hvað er hið
mikla afl, sem knýr Krustjoff til
þess að segja og gera það, sem
hann gerir? Það vita bæði guð
og menn, að hann var einn af
fremstu samstarfsmönnuim Stalins
og lofsöngvurunum, og að það er
sennilega ein helzta ástæðan til
þess, að hann er á lífi í dag, en
tflestir félagar hans grafnir og
gleymdir.
Hvers vegna? Það er sjálfsagt
fleira eri eitt, sem ber til. Ég ætla
hér aðeins að draga fram eitt at-
riði, sem lítið hefur verið rætt
opinberlega hér á landi. Þetta er
hollusta, eða öllu hel'dur hollustu
skortur sovétborgaranna við
stjórn sína í seinustu styrjöld og
það, hvernig þetta viðhorf birt-
ist á sviði hermála og stjórnmála.
Hinn 14. nóvember 1944 var
haldinn fundur í Prag í Tékkósló
segja í dag, en ekki sósíalisma.
Skoðun flestra virtist vera, að
hann leiddi óhjákvæmilega til'
Stalinisma.
Þetta voru þá í stuttu máli skoð
anir þeirra. Þegar þess er gætt, að
þriðja ríkig hrundi hálfu ári
seinna, verður að segja það, að
nefndarmennimir sýndu niikið
hugrekki meg boðskap sínum og
samtökum. Enda hafa þeir nú, með
ráðstöfunum Krustjoffs, unnið
nokkurn sigur. Meðal nafnanna,
sem birt voru með ávarpinu, voru
5 sovéthershöfðingjar, þar með
aðalforirigi hreyfingarinnar, Vlass
off, og 8 sovétprófessorar.
Þag er sagt, að þeir hafi gert
sér von um samvinnu við Vestur-
veldin eftir hrun Þýzkalands. En
það fór á annan veg. Vesturveldin
sendu hópa af sovétborgurum nauð
uga til Rússlands. Hinn 2. ágúst
1946 minntist Pravda f fyrsta
skipti á Vlassoffhreyfinguna, í til-
kynningu ttm, að Vlassoff herslhöfð
ingi og 11 aðrir herforingjar hefðu
verig hengdir fyrir landráð.
En var málið þar með úr sög-
unni? Nei, það var það ekki. —
Fyrstu fjögur árin eftir styrjöld-
ina flýðu 13—14000 sovétborgarar
yfir á hernámssvæði Vesturveld
anna í Þýzkalandi, þrjátíu árum
eftir rússnesku byltinguna. Þetta
kallaði Lenin á sínum túna að
greiða atkvæði með fótunum.
Ég hef farið mjög fljótt yfir
vakíu. Þetta var stofnfundur sam- sögu. En Krustjoff kann hana án
taka, sem nefndu sig Frelsisnefnd vafa lengri. Hann og fleiri leiðtog-
þjóða Rússlands. f nefndinni voru ar Sovétríkjanna hafa áreiðanlega
fyrst 50, síðar 80, fulltrúar frá spurt sig á liðnum árum kalda
ýmsum samtökum sovétborgara, er; stríðsins og mótþróa og uppreisna
í alþýðulýðveldunum svokölluðu:
Hvað gerir hinn almenni sovét-
bórgari, hvað gerir hermaðurinn í
rauða hernum í næsta stríði? Hann
veit, að draumur um frelsi frá
andlegri og líkamlegri neyð lifir í
brjósti þjóða Sovétríkjanna.
Þetta er að mínu viti eitt af
þeim sterku öflum, sem neyða
Krustjoff og mennina, sem hann
styðst við, til þess að gera fléira
en þeim gott þykir.
En svo fast sem þessi mál reka
á eftir hjá Krustjoff, þá er fleira
um að ræða.
Hver óbrjálaður maður sér, að
hinar vestrænu þjóðir Evrópu og
Ameríku hafa tekið forystuna í
lausn þeirra vandamála, sem mann
kynið hefur við að glíma:
1) Þær vinna að því að skapa
frið og samvinnu milli kynþátt-
anna.
2) Þær hafa gefið nýlendunum
frelsi og styðja þær nú til sjálf-
stæðis og sjálfsbjargar.
3) Þær eru í fararbroddi efna-
hagslegra framfara, þar sem vel-
ferð borgarans er leiðarstjarncn.
4) Þær eru í fararbroddi fyrir
vaxandi alþjóðahyggju. Samhjálp
borgaranna er ekki lengur tak-
mörkuð við Iandamærin. Hugsjón-
ir velferðarríkisins eru orðnar afl
í alþjóðasamskiptum. Um allan
heim líta menn meir og meir á sig
sem samborgara. í þessu máli hafa
Bandaríkin gert mest. Á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna er unnið að
lausn fjölda viðfangsefna: sjúk-
dóma, næringar, réttarfars, kjarn-
orku, o.s.frv. Stór hluti mannkyns-
1 ins þjáist af næringarskorti. Helm-
ingur allra barna kemur aldrei í
neinn skóla.
f þessum vandamálum flestum
hafa Rússar lítið eða ekkert já-
kvætt fram að leggja: Þeim hefur
ekki tekizt að leysa sitt eigið mat-
vælavandamál. Þar er fjöldi smá-
þjóða, sem þráir frelsi. Þar ríkir
ströng ritskoðun. Þar éru útvarps-
truflanir stórrekstur eða hafa verið
það til skamms tíma, því að það
þarf að byrgja glugga þessa þjóða-
fangelsis. Þar ríkir einræði, en
mannkynið þráir frelsi. Þó má
ekki láta þess ógetið, að v'erstu
kúgunarráðstafanirnar hafa verið
afnumdar upp á síðkastið.
í stuttu máli: Rússar hafa glatað
þeirri forystu, sem þeim tókst að
ná til sín um skeið í sumum fram-
faramálum mannkynsins. Þetta
virðist vera ein ástæðan fyrir hin-
um furðulegu hlutum, sem Krust-
joff segir og gerir. En þeirri spurn
ingu tel ég samt ekki fullsvarað,
hvort hann sér rétti maðurinn til
þess að leiða þjóðir Rússlands út
úr eyðimörkinni, eins og t.d. kjarn
orkusprengingarnar sýna. Mann-
kynið er á móti þeim. Sá, sem vill
vera leiðtogi mannkynsins, verður
að beygja sig fyrir þeirri stað-
reynd.
Eftirmáli
Þar sem ræðustúfur sá, er ég
flutti r útvarpið s.l. mánulag, hef-
ur vakið nokkra athygli og umtal,
þykir mér rétt að birta hann. Ég
hef þó fengið eftirþanka út af því,
sem ég sagði urn Krustjoff. Ef til
vill hef ég verið fljótfær. Efst í
huga mínum var > þessi mynd frá
Kreml: Þegar gera þarf óumflýjan
legar mannabreytingar í stjórn
þessa mikla ríkis, þá draga valda-
mennirnir upp skammbyssurnarl
Verður „Bería“ næst á undan?
Verður hné „Malénkoffs" ögn
stirðara næst? Það sér það hvert
mannsbarn, að þetta er óhugnan-
'legt ástand, jafnt fyrir Rússa sem
fyrir mannkyn allt. Það var þetta,
sem ég hafði fyrst og fremst í
huga, þótt ég tali um persónu
Krustjoffs. Eftir á að hyggja gæti
ég hugsað mér, að hann væri ef
til vill rétti maðurinn til þess að
koma í kring þeim gagngeru breyt
ingum á stjórnarfari og þjóð'f élags-
kerfi, sem gera þarf. Verk hans
seinustu árin benda til þess, að
hann hafi lært mikið í óvenjuleg-
um skóla, hvort sem það nú dugir
eða ekki. B.E.
«S>