Tíminn - 03.12.1961, Blaðsíða 12

12
i
TIM I N N , sunnudaginn 3. desember 1961
RITSTJORI: FRIÐRIK. OLAFSSON
Svipmyndir frá Bled
P i
Í ■
i|i
^ w *
w g *
^
Jafntefli?
Skákin Tal—dr. Trifunov.
Bled 1961 (10. umfertS).
í þessari stöðu bauð Tal jafn-
tefli og dr. Trifunovic þáði á þeim
forsendum, að hvítur nær þrá-
skák eftir 1. He3—Bxa2 2. Hh3—
h6 3. Hxh6—gxh6 4. Dg4t —
Kh7 5. Df5 -(- o. s. frv. Um þessar
mundir stóð barátta þeirra Tal og
Fischer um efsta sætið sem hæst,
og Fischer, sem bar þarna að, um
það leyti, sem skákinni var að
ljúka, virtist ekkert ánægður með
þessi málalok. Hann fylgdist um
stund með rannsókn teflenda á
stöðunni og skyndilega breiddist
vandlætingarglott yfir andlit hans.
„Chicken" sagði hann við dr. Tri-
funovic, sérðu ekki, að þú átt vinn-
ingsleik eftir 3. Hxh6.“ Og með
einu handbragði sannaði hann
þessa staðhæfingu sína. Ég ætla
ekki að sýna leikinn hér, en láta
ykkur það eftir, lesendur góðir, að
finna hann. Lausnin birtist í næsta
þætti.
Krókur á
móti bragði
$!'ákin Mafanovic—FriS
rik Bled (6. umfertS).
Síðasti leikur. hvits var 1. Hxd5
og svartur, sem var í talsverðu
tímahraki, þóttist nú geta gert
hviti meinlegan grikk. Hann
greip biskup sinn og lék með mik-
illi sannfæringu. 1 — Bc3. En
hvítur var við öllu búinn og lét
nú kné fylgja kviði Hverju lék
hann? Lausn birtist í næsta þætti.
Að endingu kemur svo stutt og
skemmtileg skák’fyrir þá, sem þeg-
ar hafa fundið lausnir á dæmun-
um að framan:
H.: Keres Sv. Donner
Caro-Kann
1. c4—c6 2. d4—d5 3. exd5—cxd5
4. c4. (Þetta afbrigði.Panof-árásin,
nýtur mestra vinsælda um þessar
mundir).
4. —Rf6 5. Rc3 — e6 6. Rf3—Be7
7. cxd5—Rxd5 8. Bd3—o-o 9. o-o—
Rc6 10. Hel—Bd7? 11. Rxd5—
cxd5 12. Re5. (Uppskiptin auka
kóngssóknarmöguleika hvíts).
12. — Rxe5. 13. Hxe5 — Bd6
(Svartur álítur sig fá mótvægi með
peðsfórninni, en sú von hans
bregzt með öllu).
14. Hxd5 — Dc7. 15. Hh5 — g6
16. Hh4 — f5. (Reynir að notfæra
sér slæma aðstöðu hróksins).
17. Db3i' —Kh8 18. Bh6 — Hf6
19. Bg5 — Hf8 20. Bh6 — Hf6
21. Bc4. (Hótar nú 22. Hxh7t á-
samt 23. Dh3t).
21. — f4 22. Bg5—Hf8 23. Bf7t —
gefið. — Svartur tapar minnst
skiptamun. Fr. Ól.
ALDARMINNING
Framhald ai 5 síðu
ingu í Isafjarðarsýslu. Hófst þá
þegar mikil og afdrifarík þátttaka
Hannesar i landsmálum, enda átök
hör'ð um sjálfstæðismálin á þingi
um þær mundir. Árið 1900 sam-
þykkti þingið að óska eftir endur-
skoðun stjórnarskrár, þar sem aðal
breyting yrði sú, að íslandsmál
væru fengin í hendur íslenzkum
ráðherra, sem þó sæti í Höfn.
Heimastjórnaiflokkurinn vildi
ekki una þessu og ákvað að senda
sérstakan fulltrúa til Hafnar, til
þess að túlka sjónarmið flokksins
fyrir konungi og ríkisráðinu, eink-
um reyna að fá því framgengt, að
fslandsráðherra sæti í Reykjavík.
Hannes varð fyrir valinu og kom
ár sinni vel fyrir borð, svo að breyt
ingar þær, sem danska þingið
gerði á stjórnarskrá íslands, urðu
nokkru meiri og betri en þing
fslendinga hafði beðið um.
Þessar'breytingar , tóku gildi í
ársbyrjun 1904, og kvaddi konung-
ur þá Hannes Hafstein til þess að
flytja ráðherraembættið heim til
Reykjavikur og gerast fyrsti, ís-
lenzki ráðherrann í höfuðborg
landsins.
Það er augljóst, að vali Hannes-
ar í embættið hefur verið allvel
tekið og þótt eðlilegt, sakir dugn-
aðar hans og mannkosta, svo og
vinsamlegra sambanda, er hann
naut við konung og ríkisráð Dana.
Það er og ljóst, að Hannes hefur
gengið til þessara starfa með mikl-
um hug og djörfum vonum um að
geta sameinað sundurleita stjórn-
málakrafta til átaka og komið á
skjótum umbótum í fjármálum og
framförum í atvinnulífi lands og
sjávar. svo og í menningarmálum.
Hann vindur bráðan bug að þvíy
að ryðja símanum braut til lands-
ins, og af því urðu fyrstu stórátök |
in, bændafundurinn frægi og hörð
mótmæli á ýmsa lund. En Hannes
stóð sem klettur, og þótt ýmsum;
fyndist hann óbilgjarn nokkuð og!
ráðríkur, fannst jafnan, að honum
var hagur, sæmd og velferð þjóð-[
arinnar allrar í huga. Þótt Hannes!
þætti oft ærið þungfær og drag-l
bítur á stundum í sjálfstæðismál-
unum, efaðist enginn um ættjarð-
arhug hans og vilja til að vinna
þjóð sinni vel. Hann dáði og Jón
Sigurðsson og starf hans mjög.
Hörðust og sögulegust urðu
stjórnmálaátökin þó 1908, þegar|
„uppkastið" var á dagskrá, og
Skúli Thoroddsen skarst úr leik
nefndarmanna, og heimtaði, að
fyrsta grein nýrrar stjórnarskrár
hæfist á orðunum „ísland er
frjálst og fullvalda ríki“, og eng-
um nema þeim.
Hannes var og hafði verið um :
hríð foringi Heimastjórnarflokks-
ins og studdi uppkastið fast. Hann
ferðaðist um þvert og endi'langt
landið sumarið 1908 og taJaði máli
sínu af þeim glæsileik og vitsmun-
um, sem oftast hafði fært honum
sigra heim. En þetta var of þung-
ur steinn. og Hannes og flokkur
hans biðu einn hinn eftirminni-
legasta ósigur í íslenzkri stjórn-
málasögu. Hann vék _ frá völdum
og var^ bankastjóri Tslandsbanka
um hríð, en við næstu kosningar
vann Hannes og flokkur hans kosn
ingasigur, sem skilaði honum á ný
upp í ráðherrastól 1912. Á þvi
valdaskeiði kom Hannes fram
ýmsum málum við dönsku stjórn-
ina, m.a því að á íslandi skyldi
vera sérstakur, löggildur bjóðfáni
Hannes lét aftur af ráðherradómi
1914 og tók við bankastjórastarf-
inu að nýju og því gegndi hann
til dauðadags. Heilsu hans fór
mjög hnignandi og hann fékk slag
1917, náði aldrei heilsu eftir það
og lézt í Reykjavík 13. des 1922,
nýorðinn sextugur ag aldri. Konu
sína hafði Hannes misst 1913. tek-
ið sér það mjög nærri og varð eft-
ir það nokkuð dapurlyndur og
þunggeðja, eins og fram kemur
í hinum síðustu ljóðum hans.
Hér hefur j stuttum dráttum
verið rakin starfssaga Hannesar
Hafsteins — stjórnmálamannsins.
Hann var fæddur foringi, mikil-
hæfur, djarfur, gáfaður og gjörvu-
legur í sjón og máli Hlutskipti
hans með þjóðinni varð mikig eins
og efni stóðu til, en starfsdagur-
inn ekki langur.
Þó er stjórnmálamaðurinn og
ráðherrann Hannes Hafstein ekki
efstur í huga íslenzku þjóðarinn-
ar, þegar nafn hans er nefnt fjór-
um áratugum eftir lát hans, og hef
ur líklega aldrei verið, heldur
skáldið — þjóðskáldið. Með skáld-
skap sínum vann hann hug og
hjarta þjóðar sinnar, og i krafti
hans mun hann einnig lifa með
henni, þótt aldir renni Hér verð-
ur ekki rætt um skáldskap Hann-
esar, enda þarf engra skýringa vig
honum og um hann fjallað af þeim
sem gerr kunna skil á.
Fyrsta ljóðabóV Hannesar Haf-I
stein kom út 1893 og nefndist
Ýmis ljóðmæli. en áður höfðu
kvæði hans birzt á dreif. einkum
þó í Verðanda Stærri Ijóðabók
hans kom út 1916, og er það höfuð-
útgáfa á Ijóðum hans. Af þeirri
bók hafa síðan komið ýmsar út-
gáfur, úrvalsljóð o.fl.
Hannes ritaði ekki mikið í ó-1
bundnu máli, þegar stjórnmála-
greinum er sleppt Hann reit þó
athyglisvert æviágrip um Jónas
Hallgrimsson og bjó undi.r prent-
un kvæði og kviðlinga Bólu-
Hjálmars
Hannes Hafstein var þróttmikið
og hugdjarft skáld, tignaði fórn-
fúsa hetjulund, og það var lífs-
draumur hans að lifa í þeim anda
og mi.ðla þjóg sinni af þeim auði.
Hughrif hans voru mikil og brut-
ust fram sem stríð elfur í ljóð-
um hans. Kvæði hans voru Skeyti
beint íil hjartnanna, og-sú leið var
greið. Mer. n dáðu þetta unga, hug-
ci’arfa. karlmannlega og glæsilega
sk.íltl Menn sungu ljóð hans heit-
um huga á mannfundurn og gleði-
stundum og gera enn í dag. Beztu
kvæði hans hafa lítt fölskvazt í
vitund þjóðarinnar.
Um aldamótin var hánn ímynd
þess sóknarhuga, sem fann á sér
okið, en neytti afls til að brjóta
þag af sér, og þá djörfung kvað
hann í íslenzku þjóðina
„Þótt þjaki böl með þungum
’ hramm
þrátt fyrir allt þú skalt, þú skalt
sarnt fram.“
Það var karlmannlegasta her-
hvötin, sem þjóðinni var sungin
á beim árum.
Kvæðið um hafísinn er eitthvert
vinsælasta kvæði Hanesar, og það
kvæði hafa ungir og gamlir -kunn
að tiil skamms tíma. Það er ekkert
snilklarverk að máli eða formi,
en það hitti í sál hvers einasta
manns tundur og breyttist í loga.
Þag fer heldur ekki á milli máli,
að það hefur logað í brjósti Hann
esar sjálfs, og fyrir þann loga verð
ur það síungt og töfrandi lista-
verk. Þar leiðir Hannes fram þann
mann, sem hann dáir mest, og
þann. sem hann hefur vafalaust
kosið helzt ag líkjast, enda leiðir
hann þá mannhugsjón úr veidi haf
íssins inn á brautir hversdagslífs-
ins og bendir þjóð sinni á hann:
Öllum hafís verri er hjartans ís,
er heltekur skyldunnar þor.
Ef hann grípur þióð, þá er
glötunin vis,
þá gagnar ei sól né vor.
En sá heiti blær,
sem til hjartans nær
frá hetianna fórnarstól,
bræðir andans ís.
Þaðan aftur rís
fyrir ókomna tíma sól.
Hannes Hafstein hefur vafalaust
stundum þótzt finna, að nokkuð á
reyndi á „skyldunnar þor“, þegar
gamlar venjur og kjarideysi lagð-
ist gegn framfarahuga hans. Og
hjartans ís vildi Hannes bræða
með karlmannlegum hita og stór-
hug Vafasamt er, ag öðrum skáld-
um íslenzkum hafi tekizt það bet-
ur.
Það er dómur aldarinnar, að
Hannes Hafstein hafi í lífi sínu oft
ast siglt djarft. lifað hátt og mik
inn, unnað lífsnaulnum og vitað.
að hann keypti þær dýru verði.
Langlífið virðist ekki hafa verið
honum daelegt mark í breytni
Hann orðaði þetta lífsvi.ðhorf sitt
i fleygri smástöku um lífig og
dauðann:
Að drepa sjálfan sig
er synd gegn lífsins herra,
Að lifa siálfan sig
er sjöfalt verra.
Það verður varla sagt, að Hann-
es Hafstein hafi „lifað sjálfan
sig“ enda taldi hann það ill ör-
lög. Æska hans var mikil og af-
rekadrjúg. síðan tók vig harður og
umsvifaþungur starfsdagur. en að
honum liðnum var dauðinn við
dyrnar Ef til vi!l hefur það verið
vig hæfi, því að Hannesi hefði
líklega ekki farið það betur en
öðrum „að lifa sjálfan sig“
Það er ekki ólíklegt, að bjart-
ara sé yfir nafni Hannesar Haf-
stein á aldarafmælinu af þeim sök
um. — ak.
Nýtízku húsgögn
FjöibrevH úrval.
Póstspnrlnm
AXEL EYJÓLFSSON
Íkiphoifi 7 Simi 10117
Þórhallur
Daníelsson
Framhald af 9. síðu.
ekki fæti fyrir áform þeirra.
Þetta var mjög drengileg og
heillavænleg' ákvörðun og forð
aði þessari fámennu sýslu frá
eins konar verzlunarstyrjöld og
þeim kostnaði, er leitt hefði af
því, að bera uppi tvær verzlan-
ir í stað einnar, er fullnægt gat
héraðinu.
Það mun ekki hafa hent Þór-
hall, að iðrast þessarar ákvörð
unar sinnar. Hann mun ætíð
hafa óskað, að félaginu vegnaði
vel og jafnan borið hag þess fyr
ir brjósti og breytingin mun hafa
orðið honum því meir að skapi,
sem lengra leið og hann sá og
fann, að félagsstarfið náði að
þroskast og reyndist þess megn
ugt að takast á hendur mikils-
verð og margs konar verkefni
meö hag héraðsins að takmarki.
Á skrifstofu framkvæmdastj.
Kaupfél. Austur-Skaftfellinga er
fest upp mynd að Þórhalli Dan
íelssyni. Á hún að vera þar til
minningar um þann mikla þátt
er hann átti í því ag félagið hóf
starf sitt á þann hátt, er varð,
og fyrir þau afskipti, er hann
hafði af því.
Þórhallur var oft á ferðalagi,
bæði innan sýslu og utan. Hann
fór óftsinnis að vetrarlagi frá
Hornafirði til Reykjavíkur land-
leiðina á hestum— þá voru
hvorki bifreiðar né flugvélar til
taks, hvenær sem óskaö var,
eins og nú er orðið. Menn urðu
að treysta á „þarfasta þjóninn“,;
hestinn, eða þá að fara á „tveim
ur jafnfljótum“ Skipakomur
voru nær engar til Hornafjarð
ar, sem treysta mátti. Verzlun-
in krafðist fyrirhyggju og und-
irbúnings, ef verða átti við ósk-
um manna og þörfum. Verzlun-
arstjórinn eða eigandinn varö
að, hafa fullan hug á því að vöru
þurrð yrði ekki eða sem sjaldn
ast á þessum afskekkta stað.
Hann varð því ætíð að halda
vöku sinni, og vera viðbúinn að
inna af hendi hverja þá þjón-
ustu, er fyrirtækið eða viðskipta
mennirnir kölluðu eftir, jafnvel
þótt viö hina mestu erfiðleika
væri að etja. Um þetta allt var
Þórhallur mikill áhugamaður og
meistari, sem lengi verður
minnzt.
Hin siðustu árin átti Þórhall-
ur við nokkurn heilsubrest að
búa og varð þá að láta undan
síga um áreynslu og störf. En
enn var hann á ferð og flugi,
bæði til barna sinna og ýmissa
vina og kunningja Sú síðasta
slíkra ferða var í sumar, þegar
hann, mikið veikur, flaug til
Hornafjarðar, sinna gömlu
stöðva þegar fram fór vígsla
brúarinnar á Hornafjarðarfljót
um, til þess að taka þar þátt
í fögnuði Austur-Skaftfellinga,
vina sinna og kunningja, yfir
hinni miklu samgöngubót, er
þeir þá höfðu fengið. Hann kom
glaður og allhress heim aftur úr
þeirri ferð.
Nú hefur Þórhallur lagt upp
i hina síðustu ferð, þá, sem all-
ir eiga fyrir höndum og er hon-
um óskað fararheilla.
Við, sem þekktum hann, þökk
um honum störfin, blessum
minningu hans og vottum bömu.m
hans og vandamönnum fyllstu
samúð.
Jón ívarsson.
\uglýsið í Tímanum