Tíminn - 23.01.1962, Qupperneq 8

I.
Þær hafa verið sfcírlíf'ar i
gamla daga, því að það er ekki
nema einn „Fransari" á öllum
Austfj'örðum, en það er nú líka
auðséð á honum, sagði Jón á Eyri
og Riússajeppinn hans hossaðist
inn fjallshlíðina. Nú var ekki
nema steinsnar eftir inn á Búðir,
en svo heitir kaupstaðurinn í Fá-
skrúðsfirði.
En þó er ekki öll sagan sögð
með því, vegna þess, að er þú
gengur um göturnar í Búðakaup-
túni, þessum eina franska bæ á
íslandi, þá finnur þú, að einkenni
legur þokki er yfir öllu, og þér
finnst jafnvel að frosnar skrið-
umar í fjallinu minni á víngarða
inni í djúpum rökkrunum og
snyrtileg íbúðarhúsin, sem nú eru
böðuð I jólaljósum, allavega lit-
um, minna á suðræn ævintýri. Þó
er klakinn í Bolagjótu ekki far-
inn að þiðna og keðjurnar lemj-
ast upp í skítbrettin á Rússanum.
Já, svona suðræn getur stemning
in orðið, þótt blásvellin nái frá
efstu brún niður f sjó.
3 vikur aS taka vatn
Upp úr aldamótumum bar svo
við, að franskar skútur fóru að
venja 'kcnmur sínar til íslands, en
þær stunduðu færaskak hér við
land. Þá var það, að Frakkarnir
gerðu Fáskrúðsfjörð að eins kon
ar höfuðborg sinni eða miðstöð
við veiðamar. Skúturnar komu hér
snemma sumars, í orði kveðnu til
að sækja vatn, en venjulega tóku
skipverjar það rólega í landi um
3—4 vikna skeið, hvíldu sig ræki-
lega og nutu sumarblíðunnar í Fá
skrúðsfirði', rétt eins og tíminn
skipti þá ekki neinu máli. Það
mátti oft sjá 400 franska skútu-
sjómenn á rjátli um götur þorps-
ims, og á morgni þessara nýju
tima fæddist hið merkilega tungu
mál, Fáskrúðsfjarðarfranskan, er
mun vera eina tungumálið, sem
hér hefur fæðzt utan Prentsmiðju
dönskunnar. Mjög margir íslend
ingar og Frakkar auðvitað líka,
urðu liprir í þessu nýja tungu-
máli, sem myndað var af íslenzku,
frönsku, dönsku og ensku. Og
hvað sem hver segir, þá er það
staðreynd, að með þessu tilbúna
máli gat fólkið í Fáskrúðsfirði og
fólkið frá Dunkirkue talað sam-
an, verzlað og blandað geði, rétt
eins og á öðrum tungumálum.
Þeir háfrönsku
Fransmennirnir á Fáskrúðsfirði!
voru tvenns konar. Það er að
segja, þeir voru annaðhvort
franskir eða háfranskir. Þeir há
frönsku voru á hersikipunum, sem
þangað komu, 'en þeir frönsku
voru fiskimennimir á skútunum.
Þeir voru frá hafnarbæjum í Norð
ur-Frakklandi. Það var mikill
munur á Fáskrúðsfirði á því að
vera franskur eða háfranskur.
Þeir háfrönsku skildu ekki Fá-
skrúðsfjarðarfrönskuna, heldur
bara venjulega frönsku og þvi
var það, að þeir gátu litið haft
saman við fólkið að Sælda. Einu
s'inni reyndu þeir háfrönsku þó
að halda dansleik. Það var kon-
súllinn, $em gekkst fyrir dans-
leiknum. 'Franski konsúllinn, því
að auðvitað varð að hafa franskan
konsúl. Allar heimasætur, sem
heimangengt áttu voru boðnar til
dansleiksins. Þar sem dansleikurj
inn var prívat fyrir háfranska, þá i
fengu engir Fáskrúðsfjarðarstrák i
ar að koma á ballið.
Slagur viS háfranska
Þegar dansleikurinn var að
hefjast, kom íslenzkur línuveiðari
og lagðist á Fáskrúðsfirði. Skip-
stjóri á línuveiðara'num er nú
kunnur olíuforstjóri í Reykjavík.
Hann ásamt skipverjum vildi kom
ast á ballið, en var vísað frá. Þá
ber svo til, að bátur kemur út frá
herskipinu og tveir eða fleiri dát
ar koma með pott á milli sín. Það
var rjúkandi púns. Nú leizt Fá-
skrúðsfjarðarstrákunum ekki á
blikuna. Þeir háfrönsku ætluðu
að byrja að hella púnsi í kven-
fólkið. Það þurfti nú ekki að vera
háfranskur til að skilja til hvers
það var. Margir áttu systur á ball
inu og sumir unnustur. Þeir fóru
því að ballhúsinu, ásamt skips-
höíninni á línuveiðaranum, og
knúðu á dyr. Konsúllinn var við
dyrnar og sagði þetta vera prívat
ball og skellti hurðinni á nefin á
strákunum, sem höfðu krafizt inn
göngu. Ekki er gott að vita, hvað
gerzt hefði, en kjóliaf franska kon
súlsins hafði festst milli stafs og
hurðar. En þar sem það hafði
einmitt gerzt, þá var annað
tveggja að gera fyrir franska kon
súlinn, að fara úr kjólnum og vera
á ballinu á skyrtunni, eða opna
hurðina og losa jakkann. En auð-
vitað gat franski konsúllinn ekki
verið jakkalaus á háfrönsku balli.
svo að hann opnaði dyrnar. En
það hefði hann ekki átt að gera.
Strákarnir dróu hann út á lafinu
O'g það er ekki að orð'lengja það
íí? íáru háfranskir Og ís-( Hoffell er eltt af hinum þrem stóru sklpum, sem kaupfélagiS gerlr út. —
, Skiplð er á annaS hundraS smálestir aS stærS, búiS fullkomnustu tækjum
og er í hópi glæsilegustu fiskiskipa.
lenzkir allt í einu að skilja hver
annan, og það var ekki nein Fá-
LITAZT UM Á
FÁSKRUDSFIRÐI
ballið mátti sjá, hvar nokkrar
kænur voru bundnar við herskip
ið O'g menn voru að rústbanka.
Það voru þeir, sem hlutu straff
fyrir slagsmálin. Aðrir fóru í
svartholið, að því er sagt var.
Þannig lauk þessu fyrií^«a;y?r'fjörð, meðan sumarið blómstraði
asta háfranska balli,,. soawreynt j í gróðri og lífi, þá hurfu þeír
GUOJÓN FRIÐGEIRSSON
kaupfélagsstjóri á Fáskrúðsfirði
skrúðsfjarðarfranska. „En kjafts-
höggin voru e'kta“, eftir því sem
síðar var sagt.
Næsta morgun eftir háfranska
var að halda á Fáskrúðsfirði.
Sjúkrahús
Það var venja frönsku fiski-
mannanna, að fara á fyllerí strax
og skipið hafði lagzt við festar.
Það fyllerí stóð ekki nema einn
dag eða svo. Frakkar voru vond
| ir með víni og börðust gjarnan
j hverjir við aðra með löngum hníf-
um, þegar líða tók á nóttina. Var
oft mikil háreysti um borð í skút
unum. Var þá oft skotið út hrað-
báti af herskipinu og einhverra
hluta vegna datt á dúnalogn, þeg
ar hraðbáturinn var kominn af
stað.
Frakkar reistu sjúkrahús á Fá-
skrúðsfirði og fleiri byggingar
munu þeir hafa reist þar. Yfir
50 Frakkar eru grafnir í kirkju-
garðinum í Búðakauptúni og minn
isvarði þeirra stendur yfir gröf-
unum.
En rétt eins og franskir og há-
franskir urðu til að setja svip
sinn á þennan fagra, austfirzka
brott hvert haust, rétt eins og sum
argestír; og eitt vor, þá komu þeir
ekki meir. Vafalaust hafa margir
gáð til hafs, hvort ekki sæi segl
eða turn, en ekkert sést. Þeir há-
frönsku voru að vísu enn til sjós
og sömuleiðis þeir frönsku, en
tímamir voru breyttir. Togarar
komu í jStaðinn fyrir skúturnar
og nú veiddu þeir þorsk við Ný-
fundnaland. Vafalaust hafa þeir
háfrönsku haldið konsúlsdansleik
í hafnarbæjunum þar vestra, en
á Fáskrúðsfjörð komu þeir ekki
meir með frönskum fiskiskútum.
Það saknaði margur vina á Fá
skrúðsfirði, þegar skúturnar komu
ekki meir, og vafalaust hefur svo
verið í Dunkirkue líka. Á sumum
skútúinum voru sömu mennirnir
ár eftir ár og einstaka maður var

Fáskrúðsfjörður. Tindurinn fyrlr miðri myndinni er Hoffell, sem er eitt af 47 fellum í fjallahringnum hjá þeim
farinn að tala íslenzku, svo sem
einn, er Símon hét. Hann talaði
I góða íslenzku, sömuleiðis voru
margir innlendir menn orðnir full
færir í háfrönsku, þegar þróunin
batt endi á hin sérstæðu frönsku
sumur í Fáskrúðsfirði.
II.
Það hefur nú teygzt lopinn um
það franska og háfranska í Fá-
skrúðsfirði, þó að ætlunin hafi
fyrst og fremst verið, að segja
frá Búðakauptúni eins og það er
í dag, rúmum þrjátíu árum eftir
að fólkið í Fáskrúðsfirði hætti
að tala tilbúna málið, og fólkið í
Dunkirkue hafði keypt sér togara
fyrir fiskiskútur.
Hér hefur, eins og víðast hvar
annars staðar, kaupfélagið verið
stærsti aðilinn í allri uppbygging
unni. Við hittum að máli kaup-
félagsstjórann, Guðjón Friðgeirs-
son, en hann er aðeins 32 ára og
því með yngri mönnum, sem reka
umfan-gsmikil fyrirtæki í þessu
landi.
— Við erum nú að brjótast í
ýmsu þessa dagana, segir Guðjón ,
kaupfélagsstjóri um leið og hann
snarbeygir fólksvagninum út af
isnarbröttum kantinum á vegin-
um, en margar af götum kauptúns
ins eru allglæfralegar fyrir ókunn
uga, því að bærinn stendur í snar
halla. Til allrar hamingju var ekki
að verða meiriháttar umferðar-
slys, heldur voru hér vegamót og
vegur lá niður bratta brekkuna.
, — ^etta stafar af því, segir Guð
jón, — að áður fyrr urðu menn
að bera alla hluti á sjálfum sér
frá sjónum og heim. Því var nauð
synl-egt að byggja alveg við sjó-
inn, þott bratt væri. Hérna innar
væri gott bæjarstæði í framtíð-
inni.
Fellin 47
Hérna, segir Guðjón, kaupfélags
stjóri, — er stoltið okkar, HOF-
FELLIÐ, en það er vélskip, smíð
að í Noregi fyrir skömmu. Hof-
fellið var þriðja Fellið, sem við
eignuðumst, hin eru Ljósafell og
Búðafell og þótt Hoffellið sé
þeirra stærst og glæsilegast, þá
eru öll skipin góð og hafa aflað
vel. Þau veiddu ca. 27.000 mál
samtals á síldveiðinni í fyrra.
— Hvaðan koma þessi skipa-
nöfn?
— Skipin heita ö-ll eftir fellum
héma í fjallahringnum. O-g það
má geta þess, að við getum hald
ið áfram að fjölga skipum með
innanhéraðs fellum, því að alls
eru 47 fell hérna, þótt sum heiti
að vísu sömu nöfnum. Þ. e. a. s.
47 fell í Fáskrúðsfirði. Og Guð-
jón heldur áfram að segja okkur
frá útgerðinni.
— Við höfum fengið okkur
þessa báta til þess að gera hrá-
efnisöfllmina fyrir fiskverkunina
öruggari. Héðan rær mikið af
trillubátum, en trillurnar ganga
hins vegar ekki allt árið af skilj-
anlegum ástæðum. Hér er frysti-
hús, skreiðarverkun, saltfiskverk-
un, ísframleiðsla, síldarsöltun og
fiskimjölsverksmiðja, sem getur
brætt síld, ef því er að skipta.
Það er þó kannski ofsagt, að verk
smiðjan sé hér, því að við urð-
um fyrir því í fyrrasumar, 17. ág.,
að verksmiðjan brann og núna
er verið að endursmíða hana og
verður nýja verksmiðjan öllu
stærri. Kaupfélagið hefur síðari
árin reynt eftir fremsta megni að
byggja upp traust atvinnulíf í Fá-
skrúðsfirði, og með orðinu traust
á ég við, að landbúnaðurinn í firð
inum og atvinnulífið í þorpinu
skapi velmegun allra þeirra sem
búa í Fáskrúðsfirði. Hér er veð-
ursæld og fiskur á grunnum
Landbúnaðurinn er ekki mik-
ill, en nægir þó fyrir okkur. Hér •
var slátrað ca. 5000 fjár í haust.
Heimamenn
— Hér í Fáskrúðsfirði er næg
(Framhald á 15 síðu -
/
TÍMINN, þriðjudaginn 23. janúar 1962